DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Komunikaty
DOI Artikel:Karpowicz, Mariusz: Niezwykły ołtarz w nieświeżu: Pellegrino pellegrini i radziwiłł "Sierotka"
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48739#0198
MARIUSZ KARPOWICZ
Dwie sprawy generalnie wiążą się z naszym ołtarzem nie-
świeskim, sprawy o ważkim znaczeniu. Pierwsza to fakt, że jak
wspominaliśmy na wstępie, jest on jeszcze jednym przykładem
twórczej, zapładniającej roli podróży mecenasów do Włoch. W
tamtych czasach, w dobie manieryzmu i baroku, rola fundatora
była szczególnie ważna, a jego inspiracje, osobiste upodobania
i zachwyty przeżyte za Alpami, miały niejednokrotnie decydu-
jące znaczenie dla oblicza powstających u nas dzieł sztuki. O
roli podróży artystów - pisano dużo, o mecenasów - prawie nic.
Starałem się już raz podnosić to zagadnienie12.
Druga sprawa - to dyskutowany w polskiej literaturze o
sztuce problem manieryzmu w Polsce. Był czy go nie było?
Myślę, że nasz skromny, nieświeski refleks manierystycznych
pomysłów Pellegrina świadczy wymownie, że były u nas przy-
kłady także tego zachodnioeuropejskiego, z jego wysublimo-
wanymi, zaskakującymi konceptami. A takie przykłady można
jeszcze znacznie pomnożyć.
Przypisy
1. Tekst niniejszy był publikowany po włosku: Un inusitato altare a
Nieśwież. Pellegrino Pellegrini e Nicold Radziwiłł detto „ Orfanello
[w:] Munera Polonica et Slavica, Riccardo C. Lewański oblata, S.
de Fanti curante, Udine 1990, s. 103-108. Redaktorowi „Biulety-
nu", prof. dr hab. Jerzemu Kowalczykowi, dziękuję za koleżeńską
propozycję druku tego tekstu po polsku.
2. Instytut Sztuki PAN, Archiwum Fotograficzne, nr 3000.
3. J. PASZENDA, Kościół Bożego Ciała (pojezuicki) w Nieświeżu,
„Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", T. XXI, 1976, nr 3, s.
212. Żadna z publikacji wydanych w ŻSRR nie wspomina nasze-
go ołtarza.
4. Polski Słownik Biograficzny, T. XXX, Wrocław 1987, s. 349-361,
(hasło opr. H. Lulewicz), tamże literatura.
5. M. KARPOWICZ, Barok w Polsce, Warszawa 1988, s. 18-19.
6. J. PASZENDA, o. c., s. 195-216.
7. J. KOWALCZYK, Sebastiano Serlio a sztuka polska, Wrocław
1973, s. 159.
8. W całości poświęcony Pellegriniemujest ostatni tom „Arte Lom-
barda", nr. 3/4, 1990, tamże kompletna literatura.
9. T. BERNATOWICZ, Peregrinus et Miles Christianus: O nagrobku
Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki" w Nieświeżu, „Biuletyn
Historii Sztuki", L II, 1990, nr 3-4, s. 228, il. 1.
10. J. POPLATEK, J. PASZENDA, Słownik jezuitów artystów, Kra-
ków 1972, s. 83-84; M. KARPOWICZ, Artisti ticinesi in Polonia
nel'600, Bellinzona, 1983. s. 24-27.
11. A. SAJKOWSKI, Venezia e le peregrinazioni di Nicold Radziwiłł
detto „Sierotka". Alcune postille sul viaggio in Terra Santa, [w:]
Viaggiatori Pollacchi in Italia, a cura di E. Kanceff e R. Lewański,
Geneve 1988, s. 123-143.
12. M. KARPOWICZ, Effetti artistici dei waggi dei mecenati, [w:]
Viaggiatori..., s. 57-67.
E AUTEL INSOLFTE DE NIEŚWIEŻ. PELLEGRINO PELLEGRINI ET RADZIWIŁŁ „LE PETIT ORPHELIN".
Dans le bras droit du transept de 1'ćglise de la Fćte-Dieu
qui appartint autrefois aux Jćsuites, A Nieśwież, il y a un autel
insolite avec des colonnes „qui tombent" et qui sont retenues
„miraculeusement" par des anges. Cet autel, malgrć des ajouts
des XVIIIe et XXe siecles, a gardć sa structure des annćes
1600, date a laquelle il fut commanditć par Mikołaj Krzysztof
Radziwiłł (1549 - 1616). Surnommć „le Petit Orphelin", il fut
un voyageur connu ayant parcouru 1'ltalie et la Terre Sainte.
Cette idće des colonnes qui tombent s'inspire de 1'autel de
Pellegrino Pellegrini dit Tibaldi dans 1'ćglise S. Fedele a Milan
(1569 - 1575). Toutefois cette reprise a Nieśwież revćt un
caractćre plus anecdotique que structurel. Ceci permet de
dćduire que 1'inspirateur n'ćtait pas 1'architecte mais quelqu'un
qui lui avait decrit avec ćmerveillement 1'autel de Milan. Cette
personne, selon 1'auteur de cet article, est le fondateur nieme
qui ayant visitć Milan en 1582 dut voir 1'ćglise S. Fedele
terminće.
Traduit par Anita Chiron-Mrozowska
64
Dwie sprawy generalnie wiążą się z naszym ołtarzem nie-
świeskim, sprawy o ważkim znaczeniu. Pierwsza to fakt, że jak
wspominaliśmy na wstępie, jest on jeszcze jednym przykładem
twórczej, zapładniającej roli podróży mecenasów do Włoch. W
tamtych czasach, w dobie manieryzmu i baroku, rola fundatora
była szczególnie ważna, a jego inspiracje, osobiste upodobania
i zachwyty przeżyte za Alpami, miały niejednokrotnie decydu-
jące znaczenie dla oblicza powstających u nas dzieł sztuki. O
roli podróży artystów - pisano dużo, o mecenasów - prawie nic.
Starałem się już raz podnosić to zagadnienie12.
Druga sprawa - to dyskutowany w polskiej literaturze o
sztuce problem manieryzmu w Polsce. Był czy go nie było?
Myślę, że nasz skromny, nieświeski refleks manierystycznych
pomysłów Pellegrina świadczy wymownie, że były u nas przy-
kłady także tego zachodnioeuropejskiego, z jego wysublimo-
wanymi, zaskakującymi konceptami. A takie przykłady można
jeszcze znacznie pomnożyć.
Przypisy
1. Tekst niniejszy był publikowany po włosku: Un inusitato altare a
Nieśwież. Pellegrino Pellegrini e Nicold Radziwiłł detto „ Orfanello
[w:] Munera Polonica et Slavica, Riccardo C. Lewański oblata, S.
de Fanti curante, Udine 1990, s. 103-108. Redaktorowi „Biulety-
nu", prof. dr hab. Jerzemu Kowalczykowi, dziękuję za koleżeńską
propozycję druku tego tekstu po polsku.
2. Instytut Sztuki PAN, Archiwum Fotograficzne, nr 3000.
3. J. PASZENDA, Kościół Bożego Ciała (pojezuicki) w Nieświeżu,
„Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", T. XXI, 1976, nr 3, s.
212. Żadna z publikacji wydanych w ŻSRR nie wspomina nasze-
go ołtarza.
4. Polski Słownik Biograficzny, T. XXX, Wrocław 1987, s. 349-361,
(hasło opr. H. Lulewicz), tamże literatura.
5. M. KARPOWICZ, Barok w Polsce, Warszawa 1988, s. 18-19.
6. J. PASZENDA, o. c., s. 195-216.
7. J. KOWALCZYK, Sebastiano Serlio a sztuka polska, Wrocław
1973, s. 159.
8. W całości poświęcony Pellegriniemujest ostatni tom „Arte Lom-
barda", nr. 3/4, 1990, tamże kompletna literatura.
9. T. BERNATOWICZ, Peregrinus et Miles Christianus: O nagrobku
Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki" w Nieświeżu, „Biuletyn
Historii Sztuki", L II, 1990, nr 3-4, s. 228, il. 1.
10. J. POPLATEK, J. PASZENDA, Słownik jezuitów artystów, Kra-
ków 1972, s. 83-84; M. KARPOWICZ, Artisti ticinesi in Polonia
nel'600, Bellinzona, 1983. s. 24-27.
11. A. SAJKOWSKI, Venezia e le peregrinazioni di Nicold Radziwiłł
detto „Sierotka". Alcune postille sul viaggio in Terra Santa, [w:]
Viaggiatori Pollacchi in Italia, a cura di E. Kanceff e R. Lewański,
Geneve 1988, s. 123-143.
12. M. KARPOWICZ, Effetti artistici dei waggi dei mecenati, [w:]
Viaggiatori..., s. 57-67.
E AUTEL INSOLFTE DE NIEŚWIEŻ. PELLEGRINO PELLEGRINI ET RADZIWIŁŁ „LE PETIT ORPHELIN".
Dans le bras droit du transept de 1'ćglise de la Fćte-Dieu
qui appartint autrefois aux Jćsuites, A Nieśwież, il y a un autel
insolite avec des colonnes „qui tombent" et qui sont retenues
„miraculeusement" par des anges. Cet autel, malgrć des ajouts
des XVIIIe et XXe siecles, a gardć sa structure des annćes
1600, date a laquelle il fut commanditć par Mikołaj Krzysztof
Radziwiłł (1549 - 1616). Surnommć „le Petit Orphelin", il fut
un voyageur connu ayant parcouru 1'ltalie et la Terre Sainte.
Cette idće des colonnes qui tombent s'inspire de 1'autel de
Pellegrino Pellegrini dit Tibaldi dans 1'ćglise S. Fedele a Milan
(1569 - 1575). Toutefois cette reprise a Nieśwież revćt un
caractćre plus anecdotique que structurel. Ceci permet de
dćduire que 1'inspirateur n'ćtait pas 1'architecte mais quelqu'un
qui lui avait decrit avec ćmerveillement 1'autel de Milan. Cette
personne, selon 1'auteur de cet article, est le fondateur nieme
qui ayant visitć Milan en 1582 dut voir 1'ćglise S. Fedele
terminće.
Traduit par Anita Chiron-Mrozowska
64