DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Kronika naukowa
DOI article:Miziołek, Jerzy: Wystawa książek zakupionych dla Bibioteki Instytutu Sztuki pan z grantów the Getty Trust i the Samuel H. Kress Foundation
DOI article:Woziński, Andrzej: Powrót płyt "Vischerowskich" do Poznania
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48739#0362
KRONIKA NAUKOWA
* Historia The Getty Trust sięga roku 1953, kiedy to potentat naftowy,
J. Paul Getty (1892-1976), uważany za najbogatszego człowieka świata
utworzył koło Malibu w Kaliforni The J. Paul Getty Museum. W 1983 r.
nazwę fundacji zmieniono na J. Paul GettyTrust. Składa się on obecnie,
oprócz wspomnianego Muzeum, z siedmiu sekcji: 1) The Getty Center
for the History of Art and the Humanites, 2) The Getty Conservation
Institute, 3) The Getty Art History Information Program, 4) The Getty
Center for Education in the Arts, 5) Museum Management Institute, 6)
Program for Art on Film, 7) The Getty Grant Program. Ta ostatnia
sekcja, kierowana przez Deborę Marrow, zatrudnia czterech pracowni-
ków, a jej celem jest wspieranie na całym świecie badań nad sztuką i
dyscyplinami pokrewnymi. O prócz grantów na badania indywidualnych
badaczy i zespołowe wspiera wydawanie wyróżniających się publikacji i
konserwację zabytków. Ostatnio celem The Getty Grant Program stała
się pomoc bibliotekom w krajach Europy Centralnej i Wschodniej.
Osobą odpowiedzialną za granty na publikację książek i biblioteczne jest
Dr Charles J. Meyers. G ranty na zakupy książek dostały, obok Instytutu
Sztuki, m.in. Galerie Narodowe w Pradze i Budapeszcie oraz Instytut
Zabytkoznawstwa i Konserwacji Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika
w Toruniu. O działalności The Getty Trust informuje corocznie wiele
rozmaitych publikacji wydawanych przez jego poszczególne sekcje. Zob. też
J. PaulGetty, The Joys of Collecting (1966).
The Samuel H. Kress Foundation utworzona została 6 marca 1929 r.
przez Samuela H. Kress (1863-1955), który był właścicielem wielkiej
ilości sklepów w całym USA. W przeciwieństwie do J. Paul Getty'ego,
który wszystkie swoje dzieła sztuki zgromadził w jednym muzeum, Sa-
muel H. Kress przekazał swoje ogromne zbiory- głównie dzieła malar-
stwa włoskiego, do wielu muzeów USA; największą jednak część do
National Gallery w Waszyngtonie. Zakres działalności tej fundacji, od
wielu już lat kierowanej przez dr Marilyn Perry, jest ogromny i dotyczy
nie tylko USA. Fundacja ta finansuje m.in. wykopaliska archeologiczne,
wielkie prace konserwatorskie, zakupy książek dla wyróżniających
się bibliotek, wspiera nadto rozmaitymi grantami badania indywidual-
nych uczonych i studentów przygotowujących rozprawy doktorskie -
archeologów, historyków sztuki, konserwatorów etc. O swojej działalno-
ści The Samuel H. Kress Foundation informuje corocznie w swoim
Annual Report Zob. też M. Perry, Five-and-dime for millions. The
Samuel H. Kress Collection [w:] ,Apollo Magazine", March 1991.
Jerzy Miziołek
Instytut Sztuki PAN
POWRÓT PŁYT „VISCHEROWSKICH”DO POZNANIA
Po II wojnie światowej ukazało się kilka katalogów poświę-
conych dziełom sztuki ze zbiorów polskich, zaginionych w la-
tach 1939-1945. Wyłaniający się z tych wydawnictw obraz
spustoszeń w domenie naszego artystycznego dziedzictwa na-
pawa przerażeniem. O wielu dziełach sztuki wiadomo, że na
pewno zniknęły bezpowrotnie, losy innych zaś nie są dokładnie
znane, co sprawia, że istnieje cień nadziei na to, iż historia nie
obeszła się z nimi w sposób bezwzględny i powrócą kiedyś do
pierwotnych właścicieli. Wypadki powrotu zaginionych dzieł
nie należą obecnie do częstych, niemniej jednak zdarzają się.
Historia spiżowych nagrobnych płyt z końca XV i początku
XVI w. z katedry i podominikańskiego kościoła w Poznaniu
oraz kolegiaty w Szamotułach z pewnością podsyci płomień
nadziei na odzyskanie innych zaginionych dzieł sztuki.
Nie sposób nie docenić znaczenia, jaki miały wspomniane
płyty w dziajach sztuki polskiej. Decyduje o nim wysoka jakość
artystyczna płyt oraz przynależność ich do licznego grona roz-
przestrzenionych w Europie dzieł sepulkralnych, łączonych ze
słynnym warsztatem Vischerów w Norymberdze, a także fakt,
że są one świadectwem wysokich wymagań estetycznych wiel-
kopolskich fundatorów i trafności dokonanego przez nich wy-
boru warsztatu, z którego wychodziły produkty nierzadko
najwyższej artystycznej próby. Utrata płyt była tym bardziej
bolesna, że należały one do nielicznych obiektów średniowiecz-
nego wyposażenia świątyń w Poznaniu i Szamotułach.
Płyty biskupa poznańskiego Andrzeja z Bnina (zm.
1479), wojewody poznańskiego Łukasza Górki (zm. 1478),
biskupa poznańskiego Uriela Górki (zm. 1498), kanonika ka-
pituły poznańskiej i krakowskiej Bernarda Lubrańskiego (zm.
1499) i kanonika poznańskiego i gnieźnieńskiego Andrzeja
Grodzkiego (zm. 1550) z katedry w Poznaniu oraz kasztelana
lwowskiego Feliksa Paniewskiego (zm. 1488) z kościoła podo-
minikańskiego w Poznaniu i wojewody poznańskiego Andrzeja
Szamotulskiego (zm. 1511) z kolegiaty w Szamotułach wywie-
zione zostały w czasie wojny przez Niemców do Norymbergii
po czym, gdy zbliżał się front, ukryto je w Górach Harzu.
Tam zostały znalezione w 1945 r. przez Armię Czerwoną,
która przekazała je do Ermitażu w Leningradzie, gdzie, zło-
żone w skrzyniach i umieszczone w magazynach, spoczywały do
1990 r. Niedługo po ujawnieniu ich obecności w ZSRR zwró-
cono je dawnym właścicielom.
6. grudnia 1990 r., w obecności m.in. Ministra Kultury i
Sztuki RP. Izabelli Cywińskiej, Generalnego Konserwatora
Zabytków RP. Tadeusza Zielniewicza, Wojewody Poznańskie-
go Włodzimierza Łęckiego, Radcy Ambasady ZSRR do Spraw
Kultury Fryderyka Łoginowa i Zastępcy Dyrektora Muzeum
„Ermitażu" Władymira Jusiewicza Matwiejewa, nastąpiło uro-
czyste przekazanie płyt w katedrze poznańskiej. Z tej okazji
ukazało się bibliofilskie wydawnictwo pt. „Późnogotyckie i
wczesnorenesansowe spiżowe płyty nagrobne z Poznania i Sza-
motuł".
Ekspozycję złożonych płyt, do czasu ustalenia miejsca ich
stałego przechowywania, urządzono w Oddziale Sztuki Ludo-
wej Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu.
Za miarę wagi, jaką miał powrót płyt do Poznania, uznać
należy błyskawiczne tempo, w którym Instytut Historii Sztuki
UAM i Wydział Nauk o Sztuce Poznańskiego Towarzystwa
Przyjaciół Nauk zorganizowały poświęconą im sesję naukową.
Odbyła się ona bowiem już 18 stycznia 1991 r. w salach Archi-
wum Archidiecezjalnego w Poznaniu. Wygłoszono na niej na-
stępujące referaty: prof. dr hab. Antoni Gąsiorowski, Krąg
fundatorów wielkopolskich płyt brązowych schyłku wieków
średnich; prof. dr hab. Józef Szymański, Heraldyka brązowych
płyt nagrobnych z Poznania i Szamotuł; prof. dr hab. Alicja
114
* Historia The Getty Trust sięga roku 1953, kiedy to potentat naftowy,
J. Paul Getty (1892-1976), uważany za najbogatszego człowieka świata
utworzył koło Malibu w Kaliforni The J. Paul Getty Museum. W 1983 r.
nazwę fundacji zmieniono na J. Paul GettyTrust. Składa się on obecnie,
oprócz wspomnianego Muzeum, z siedmiu sekcji: 1) The Getty Center
for the History of Art and the Humanites, 2) The Getty Conservation
Institute, 3) The Getty Art History Information Program, 4) The Getty
Center for Education in the Arts, 5) Museum Management Institute, 6)
Program for Art on Film, 7) The Getty Grant Program. Ta ostatnia
sekcja, kierowana przez Deborę Marrow, zatrudnia czterech pracowni-
ków, a jej celem jest wspieranie na całym świecie badań nad sztuką i
dyscyplinami pokrewnymi. O prócz grantów na badania indywidualnych
badaczy i zespołowe wspiera wydawanie wyróżniających się publikacji i
konserwację zabytków. Ostatnio celem The Getty Grant Program stała
się pomoc bibliotekom w krajach Europy Centralnej i Wschodniej.
Osobą odpowiedzialną za granty na publikację książek i biblioteczne jest
Dr Charles J. Meyers. G ranty na zakupy książek dostały, obok Instytutu
Sztuki, m.in. Galerie Narodowe w Pradze i Budapeszcie oraz Instytut
Zabytkoznawstwa i Konserwacji Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika
w Toruniu. O działalności The Getty Trust informuje corocznie wiele
rozmaitych publikacji wydawanych przez jego poszczególne sekcje. Zob. też
J. PaulGetty, The Joys of Collecting (1966).
The Samuel H. Kress Foundation utworzona została 6 marca 1929 r.
przez Samuela H. Kress (1863-1955), który był właścicielem wielkiej
ilości sklepów w całym USA. W przeciwieństwie do J. Paul Getty'ego,
który wszystkie swoje dzieła sztuki zgromadził w jednym muzeum, Sa-
muel H. Kress przekazał swoje ogromne zbiory- głównie dzieła malar-
stwa włoskiego, do wielu muzeów USA; największą jednak część do
National Gallery w Waszyngtonie. Zakres działalności tej fundacji, od
wielu już lat kierowanej przez dr Marilyn Perry, jest ogromny i dotyczy
nie tylko USA. Fundacja ta finansuje m.in. wykopaliska archeologiczne,
wielkie prace konserwatorskie, zakupy książek dla wyróżniających
się bibliotek, wspiera nadto rozmaitymi grantami badania indywidual-
nych uczonych i studentów przygotowujących rozprawy doktorskie -
archeologów, historyków sztuki, konserwatorów etc. O swojej działalno-
ści The Samuel H. Kress Foundation informuje corocznie w swoim
Annual Report Zob. też M. Perry, Five-and-dime for millions. The
Samuel H. Kress Collection [w:] ,Apollo Magazine", March 1991.
Jerzy Miziołek
Instytut Sztuki PAN
POWRÓT PŁYT „VISCHEROWSKICH”DO POZNANIA
Po II wojnie światowej ukazało się kilka katalogów poświę-
conych dziełom sztuki ze zbiorów polskich, zaginionych w la-
tach 1939-1945. Wyłaniający się z tych wydawnictw obraz
spustoszeń w domenie naszego artystycznego dziedzictwa na-
pawa przerażeniem. O wielu dziełach sztuki wiadomo, że na
pewno zniknęły bezpowrotnie, losy innych zaś nie są dokładnie
znane, co sprawia, że istnieje cień nadziei na to, iż historia nie
obeszła się z nimi w sposób bezwzględny i powrócą kiedyś do
pierwotnych właścicieli. Wypadki powrotu zaginionych dzieł
nie należą obecnie do częstych, niemniej jednak zdarzają się.
Historia spiżowych nagrobnych płyt z końca XV i początku
XVI w. z katedry i podominikańskiego kościoła w Poznaniu
oraz kolegiaty w Szamotułach z pewnością podsyci płomień
nadziei na odzyskanie innych zaginionych dzieł sztuki.
Nie sposób nie docenić znaczenia, jaki miały wspomniane
płyty w dziajach sztuki polskiej. Decyduje o nim wysoka jakość
artystyczna płyt oraz przynależność ich do licznego grona roz-
przestrzenionych w Europie dzieł sepulkralnych, łączonych ze
słynnym warsztatem Vischerów w Norymberdze, a także fakt,
że są one świadectwem wysokich wymagań estetycznych wiel-
kopolskich fundatorów i trafności dokonanego przez nich wy-
boru warsztatu, z którego wychodziły produkty nierzadko
najwyższej artystycznej próby. Utrata płyt była tym bardziej
bolesna, że należały one do nielicznych obiektów średniowiecz-
nego wyposażenia świątyń w Poznaniu i Szamotułach.
Płyty biskupa poznańskiego Andrzeja z Bnina (zm.
1479), wojewody poznańskiego Łukasza Górki (zm. 1478),
biskupa poznańskiego Uriela Górki (zm. 1498), kanonika ka-
pituły poznańskiej i krakowskiej Bernarda Lubrańskiego (zm.
1499) i kanonika poznańskiego i gnieźnieńskiego Andrzeja
Grodzkiego (zm. 1550) z katedry w Poznaniu oraz kasztelana
lwowskiego Feliksa Paniewskiego (zm. 1488) z kościoła podo-
minikańskiego w Poznaniu i wojewody poznańskiego Andrzeja
Szamotulskiego (zm. 1511) z kolegiaty w Szamotułach wywie-
zione zostały w czasie wojny przez Niemców do Norymbergii
po czym, gdy zbliżał się front, ukryto je w Górach Harzu.
Tam zostały znalezione w 1945 r. przez Armię Czerwoną,
która przekazała je do Ermitażu w Leningradzie, gdzie, zło-
żone w skrzyniach i umieszczone w magazynach, spoczywały do
1990 r. Niedługo po ujawnieniu ich obecności w ZSRR zwró-
cono je dawnym właścicielom.
6. grudnia 1990 r., w obecności m.in. Ministra Kultury i
Sztuki RP. Izabelli Cywińskiej, Generalnego Konserwatora
Zabytków RP. Tadeusza Zielniewicza, Wojewody Poznańskie-
go Włodzimierza Łęckiego, Radcy Ambasady ZSRR do Spraw
Kultury Fryderyka Łoginowa i Zastępcy Dyrektora Muzeum
„Ermitażu" Władymira Jusiewicza Matwiejewa, nastąpiło uro-
czyste przekazanie płyt w katedrze poznańskiej. Z tej okazji
ukazało się bibliofilskie wydawnictwo pt. „Późnogotyckie i
wczesnorenesansowe spiżowe płyty nagrobne z Poznania i Sza-
motuł".
Ekspozycję złożonych płyt, do czasu ustalenia miejsca ich
stałego przechowywania, urządzono w Oddziale Sztuki Ludo-
wej Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu.
Za miarę wagi, jaką miał powrót płyt do Poznania, uznać
należy błyskawiczne tempo, w którym Instytut Historii Sztuki
UAM i Wydział Nauk o Sztuce Poznańskiego Towarzystwa
Przyjaciół Nauk zorganizowały poświęconą im sesję naukową.
Odbyła się ona bowiem już 18 stycznia 1991 r. w salach Archi-
wum Archidiecezjalnego w Poznaniu. Wygłoszono na niej na-
stępujące referaty: prof. dr hab. Antoni Gąsiorowski, Krąg
fundatorów wielkopolskich płyt brązowych schyłku wieków
średnich; prof. dr hab. Józef Szymański, Heraldyka brązowych
płyt nagrobnych z Poznania i Szamotuł; prof. dr hab. Alicja
114