DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Recenzje
DOI Artikel:Kowalczyk, Jerzy: [Rezension von: Elżbieta Kowecka, Dwór "najrządniejszego w Polszcze magnata"]
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48914#0377
RECENZJE
II. 2. Białystok, fragment planu miasta i rezydencji, z pocz. XIX w. Państw. Archiwum
Wojskowo-Historyczne w Moskwie, fond 846, opis 16, dieło 21755
III. 2. Białystok, detail ofa plan ofthe town and residence from the beginning of the 19 century.
State Historio-Military Archives in Moscow, fond 846, desc. 16, act 21755
czy. Świadczą o tym widoki i plany rysowane przez Ricaud,
odkryty przez mgr. Przemysława Wątrobę w Bibliotheque
Nationale w Paryżu6. Prof. Kowecka zwróciła uwagę na brak
ogrodników w Polsce w 1. połowie XVIII w. Starania Branic-
kiego w 1739 r. ściągnięcia ogrodnika z Drezna spełzły na
niczym, gdyż żaden z nich nie chciał przyjechać do Polski -
kraju, o którym mają okropne wyobrażenia (une affreuse idee)
(s. 51).
Wykorzystanie licznej korespondencji oraz obszernego,
szczegółowego inwentarza dóbr, sporządzonego po śmierci
Branickiego, pozwoliło prof. Koweckiej na wnikliwą analizę
wnętrz rezydencji hetmana. Ma to duże znaczenie dla badań
nad architekturą późnobarokowych rezydencji. Może warto
było bliżej opisać wystrój reprezentacyjnej "sali wielkiej" na
I piętrze pałacu w Białymstoku z przedstawieniami postaci
antycznych (s. 73). Był to z pewnością obowiązkowy w każdej
rezydencji wielkopańskiej "salon a litalienne", charakteryzu-
jący się wystrojem klasycznym "all'antica", z porządkiem
korynckim, z popiersiami i panopliami7. W rezydencji het-
mańskiej nie mogło brakować heroizowanego wystroju w
salonie.
Wiele jest znaczących uwag prof. Koweckiej o archite-
kturze rezydencjonalnej. Ciekawie zaprezentowała problem
kolorystyki wnętrz, preferowanie przez Izabelę Branicką
amarantu, przez Jana Klemensa zieleni, jako kolorów dostoj-
nych i najdoskonalszych. Autorka interesująco odnotowuje
przemiany stylowe dokonywane ok. 1750 r. w architekturze i
wystroju pałaców, m. in. przez wprowadzenie porte-fenetre,
czyli według spolszczonej terminologii z XVIII w. "okien
wychodnich" (s. 28) i wzbogacenie programu wnętrz przez
wprowadzenie modnych buduarów. Czy rola prekursora tych
form w polskiej architekturze przypadała Branickiemu, to
okaże się w toku szerszych badań porównawczych.
Autorka wydobyła ze źródeł dużą rolę wzorów zagrani-
cznych i prześledziła mechanizm przepływu informacji o
nowościach paryskich, wiedeńskich czy drezdeńskich dzięki
agentom handlowym, a także dzięki kontaktom rodzinnym,
zwłaszcza z Czartoryskimi, Sapiehami, Potockimi. Zdumie-
wająca była dbałość hetmana, aby wszystko co nowe było
"a la mode".
Opracowując zagadnienie dworu i rezydencji Branickie-
go, Autorka nie ograniczyła się do pałacu i ogrodu, jak to
czyni wielu historyków sztuki. Omawia cały kompleks bu-
dowli, o różnych funkcjach, składających się na zespół rezy-
dencjonalny, a więc oprócz pałacu, wszelkie oficyny, miesz-
kalne i kuchenne, wozownie, zwierzyńce, itd.
359
II. 2. Białystok, fragment planu miasta i rezydencji, z pocz. XIX w. Państw. Archiwum
Wojskowo-Historyczne w Moskwie, fond 846, opis 16, dieło 21755
III. 2. Białystok, detail ofa plan ofthe town and residence from the beginning of the 19 century.
State Historio-Military Archives in Moscow, fond 846, desc. 16, act 21755
czy. Świadczą o tym widoki i plany rysowane przez Ricaud,
odkryty przez mgr. Przemysława Wątrobę w Bibliotheque
Nationale w Paryżu6. Prof. Kowecka zwróciła uwagę na brak
ogrodników w Polsce w 1. połowie XVIII w. Starania Branic-
kiego w 1739 r. ściągnięcia ogrodnika z Drezna spełzły na
niczym, gdyż żaden z nich nie chciał przyjechać do Polski -
kraju, o którym mają okropne wyobrażenia (une affreuse idee)
(s. 51).
Wykorzystanie licznej korespondencji oraz obszernego,
szczegółowego inwentarza dóbr, sporządzonego po śmierci
Branickiego, pozwoliło prof. Koweckiej na wnikliwą analizę
wnętrz rezydencji hetmana. Ma to duże znaczenie dla badań
nad architekturą późnobarokowych rezydencji. Może warto
było bliżej opisać wystrój reprezentacyjnej "sali wielkiej" na
I piętrze pałacu w Białymstoku z przedstawieniami postaci
antycznych (s. 73). Był to z pewnością obowiązkowy w każdej
rezydencji wielkopańskiej "salon a litalienne", charakteryzu-
jący się wystrojem klasycznym "all'antica", z porządkiem
korynckim, z popiersiami i panopliami7. W rezydencji het-
mańskiej nie mogło brakować heroizowanego wystroju w
salonie.
Wiele jest znaczących uwag prof. Koweckiej o archite-
kturze rezydencjonalnej. Ciekawie zaprezentowała problem
kolorystyki wnętrz, preferowanie przez Izabelę Branicką
amarantu, przez Jana Klemensa zieleni, jako kolorów dostoj-
nych i najdoskonalszych. Autorka interesująco odnotowuje
przemiany stylowe dokonywane ok. 1750 r. w architekturze i
wystroju pałaców, m. in. przez wprowadzenie porte-fenetre,
czyli według spolszczonej terminologii z XVIII w. "okien
wychodnich" (s. 28) i wzbogacenie programu wnętrz przez
wprowadzenie modnych buduarów. Czy rola prekursora tych
form w polskiej architekturze przypadała Branickiemu, to
okaże się w toku szerszych badań porównawczych.
Autorka wydobyła ze źródeł dużą rolę wzorów zagrani-
cznych i prześledziła mechanizm przepływu informacji o
nowościach paryskich, wiedeńskich czy drezdeńskich dzięki
agentom handlowym, a także dzięki kontaktom rodzinnym,
zwłaszcza z Czartoryskimi, Sapiehami, Potockimi. Zdumie-
wająca była dbałość hetmana, aby wszystko co nowe było
"a la mode".
Opracowując zagadnienie dworu i rezydencji Branickie-
go, Autorka nie ograniczyła się do pałacu i ogrodu, jak to
czyni wielu historyków sztuki. Omawia cały kompleks bu-
dowli, o różnych funkcjach, składających się na zespół rezy-
dencjonalny, a więc oprócz pałacu, wszelkie oficyny, miesz-
kalne i kuchenne, wozownie, zwierzyńce, itd.
359