DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Pokora, Jakub: Wazowskie enigmata: wieńce Zygmunta i obeliski Władysława oraz kłódka Jana Kazimierza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0019
Wazowskie enigmata: wieńce Zygmunta i obeliski Władysława oraz kłódka Jana Kazimierza 13
3. Medal Zygmunta Augusta z personifikacją
Wiary, ok. 1568 r. Fot. MN Kraków i Poznań
władcy31. Po 1621 r. Eberhardt Kieser pod
konnym portretem zbrojnego króla dał pod-
pis, w którym m. in. obwieszczał, że Hocce
[sic!] SIGISMUNDO, cui dat YICTORIA
nomen. Wyraźny związek z Zygmuntem -
victorem, według Jabłonowskiego mężem
od zwycięstw, wykazują laurowe wieńce
czy gałązki palmowe, nieodłączny motyw
ikonografii Wazy32. „Wieńce z bobków"-i
to aż trzy! - po raz pierwszy przedstawiono
już u zarania nowych zygmuntowskich cza-
sów, w 1588 r., tuż po koronacji (27 XII
1587), na awersie medalu z popiersiem kró-
la (il. 4). W te oczywiste symbole królew-
skich koron wpisano trzy wyrazy
składające się na lemmat COELITVS
SYBLIMIA DANTVR (dane z wyniosłych
niebios). Nie ulega wątpliwości, że mamy
do czynienia z emblematem, swoistym epi-
gramem NA ZYGMUNTA TRZECIEGO,
a nawet więcej - z prognostykiem33. Imię i
nierozerwalnie z nim związana cyfra, bo
przecież SIGISMVNDVS TERTIYS EIVS
NOMINIS, traktowane są jako jeden no-
men omen34. Stąd nie pojedynczy, ale po-
trójny wawrzyn, równocześnie symbol
herbu Szwecji. Wedle tej przepowiedni
Zygmuntowi, tj. „mężowi [nie od jednego,
ale] od [wielu] zwycięstw", przysługiwać
będzie corona triplex. Dlatego medal z pro-
gnostykiem rozpowszechniono w wielkiej
liczbie egzemplarzy, dlatego też do trzech
wieńców powrócono w innym medalu w
roku 1593 lub 1599, gdy znów stała się aktualna sprawa szwedzkiego tronu. Jacobus Ty-
potius, zamieściwszy w zbiorze symboli władców Zygmuntowy emblemat, w 1601 r. ob-
jaśniał wieńce jako korony - polską i szwedzką oraz moskiewską, odrzuconą przez Wazę
31 STAHR op. cit., s. 91 - omawiając medal Zygmunta Augusta z personifikacją Wiary, podkreśla, że koncepcja ma
ponad stuletnią tradycję, sięgającą 2. ćwierci XVI w.; w przykładach przytoczonych przez Autorkę żadna z osób, dla
których powstawały owe dzieła, nie nosiła imienia Zygmunt ani August.
32 Rycina Kiesera omówiona (z pominięciem kwestii imienia) i reprodukowana w: M. MORKA, Polski nowożytny
portret konny i jego europejska geneza, Wrocław 1986, s. 98-99, tabl. 124; JABŁONOWSKI, op. cit., s. 132.
33 Z nowszych prac na temat epigramatyki, niezmiernie popularnej od starożytności po dziś dzień por. np.: Epigram
grecki... (zob. przyp. 22) .
34 Tytulatura na sztychowanym portrecie nieokreślonego autora, powstałym między 1587 a początkiem 1591 r.
(J. RUSZCZYCÓWNA, Portrety Zygmunta III i jego rodziny, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie" XIII: 1,
1969, il. 2 na s. 158).
3. Medal Zygmunta Augusta z personifikacją
Wiary, ok. 1568 r. Fot. MN Kraków i Poznań
władcy31. Po 1621 r. Eberhardt Kieser pod
konnym portretem zbrojnego króla dał pod-
pis, w którym m. in. obwieszczał, że Hocce
[sic!] SIGISMUNDO, cui dat YICTORIA
nomen. Wyraźny związek z Zygmuntem -
victorem, według Jabłonowskiego mężem
od zwycięstw, wykazują laurowe wieńce
czy gałązki palmowe, nieodłączny motyw
ikonografii Wazy32. „Wieńce z bobków"-i
to aż trzy! - po raz pierwszy przedstawiono
już u zarania nowych zygmuntowskich cza-
sów, w 1588 r., tuż po koronacji (27 XII
1587), na awersie medalu z popiersiem kró-
la (il. 4). W te oczywiste symbole królew-
skich koron wpisano trzy wyrazy
składające się na lemmat COELITVS
SYBLIMIA DANTVR (dane z wyniosłych
niebios). Nie ulega wątpliwości, że mamy
do czynienia z emblematem, swoistym epi-
gramem NA ZYGMUNTA TRZECIEGO,
a nawet więcej - z prognostykiem33. Imię i
nierozerwalnie z nim związana cyfra, bo
przecież SIGISMVNDVS TERTIYS EIVS
NOMINIS, traktowane są jako jeden no-
men omen34. Stąd nie pojedynczy, ale po-
trójny wawrzyn, równocześnie symbol
herbu Szwecji. Wedle tej przepowiedni
Zygmuntowi, tj. „mężowi [nie od jednego,
ale] od [wielu] zwycięstw", przysługiwać
będzie corona triplex. Dlatego medal z pro-
gnostykiem rozpowszechniono w wielkiej
liczbie egzemplarzy, dlatego też do trzech
wieńców powrócono w innym medalu w
roku 1593 lub 1599, gdy znów stała się aktualna sprawa szwedzkiego tronu. Jacobus Ty-
potius, zamieściwszy w zbiorze symboli władców Zygmuntowy emblemat, w 1601 r. ob-
jaśniał wieńce jako korony - polską i szwedzką oraz moskiewską, odrzuconą przez Wazę
31 STAHR op. cit., s. 91 - omawiając medal Zygmunta Augusta z personifikacją Wiary, podkreśla, że koncepcja ma
ponad stuletnią tradycję, sięgającą 2. ćwierci XVI w.; w przykładach przytoczonych przez Autorkę żadna z osób, dla
których powstawały owe dzieła, nie nosiła imienia Zygmunt ani August.
32 Rycina Kiesera omówiona (z pominięciem kwestii imienia) i reprodukowana w: M. MORKA, Polski nowożytny
portret konny i jego europejska geneza, Wrocław 1986, s. 98-99, tabl. 124; JABŁONOWSKI, op. cit., s. 132.
33 Z nowszych prac na temat epigramatyki, niezmiernie popularnej od starożytności po dziś dzień por. np.: Epigram
grecki... (zob. przyp. 22) .
34 Tytulatura na sztychowanym portrecie nieokreślonego autora, powstałym między 1587 a początkiem 1591 r.
(J. RUSZCZYCÓWNA, Portrety Zygmunta III i jego rodziny, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie" XIII: 1,
1969, il. 2 na s. 158).