DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Pokora, Jakub: Wazowskie enigmata: wieńce Zygmunta i obeliski Władysława oraz kłódka Jana Kazimierza
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0020
14
Jakub Pokora
,^%Wł@ ° ZZA re^/WMir J&ł
^e (^t^% fr/W# 'l^uGŁ, „
4. Medal Zygmunta III, 1588 r.
Fot. Zamek Królewski w Warszawie
5. Dewiza Zygmunta III: COELITVS
SYBLIMIA DANTVR. Wg Typotiusa, 1601 r.
na rzecz korony niebieskiej (il. 5). Dla opisanego konceptu można wskazać nieco wcze-
śniejszą analogię. Przypuszczalnie w kilka lat po ucieczce z Polski w 1574 r., powstał
medal Henryka III Walezego: na awersie z popiersiem zbrojnego władcy, według inskryp-
cji króla Francuzów i Polaków (Henryk do końca życia zachował tytuł króla polskiego),
na rewersie zaś z przedstawieniem trzech koron (dwie na dole, trzecia u góry, w obło-
kach), skomentowanym lemmatem MANET VLTIMA COELO (ostatnia pozostaje w nie-
bie). Jak słusznie zauważył Raczyński, owe korony to polska i francuska oraz niebieska35.
Motyw wieńca - symbolu Zygmunta tj. „zwycięzcy" bodajże najmocniej został wyeks-
ponowany w szeroko znanym sztychu antwerpskim, datowanym na początek lub schyłek
2. dziesięciolecia XVII w. (il. 6). Temat dwustrefowej, wielofiguralnej kompozycji, po-
środku z popiersiem Zygmunta III w zbroi, okolonym potężnym, mięsistym wieńcem róż-
nie określano - jako alegorię na cześć króla albo jego zwycięstw, bądź jako apoteozę36.
35 STAHR, op. cit, s. 48-50, il. 8 i 9 na s. 48 i 49 daje interpretację treści medalu Zygmunta III w ujęciu tradycyjnym:
wieńce laurowe (dwa symbolizują korony Polski i Szwecji, trzeci ma być „unaocznieniem nagrody oczekującej w nie-
bie") stanowią świadome nawiązanie do repertuaru triumfów starożytnego Rzymu, co „wzbogaciło polityczno-dyna-
styczną wymowę medalu o rys panegiryczny"; zbiera przykłady analogicznych konceptów w medalierstwie i przywołuje
dzieło historiografa dworu w Pradze: J. TYPOTIUS, Symbola Divina et Humanae Pontificum Imperatorum, Regum...,
T. 1-3, Francofurti 1642 [1. wyd. Praga 1601], z rycinami Egidiusa Sadelera (symbolum 127). - E. RACZYŃSKI,
Gabinet medalów polskich..., t. I, Wrocław 1838, nr 43.
36 Por. np. RUSZCZYCÓWNA, op. cit, s. 226, il. 48; J. BANACH, Hercules Polonus. Studium z ikonografii sztuki
nowożytnej, Warszawa 1984, s. 28, il. 24; CHROŚCICKI, op. cit., il. 84.
Jakub Pokora
,^%Wł@ ° ZZA re^/WMir J&ł
^e (^t^% fr/W# 'l^uGŁ, „
4. Medal Zygmunta III, 1588 r.
Fot. Zamek Królewski w Warszawie
5. Dewiza Zygmunta III: COELITVS
SYBLIMIA DANTVR. Wg Typotiusa, 1601 r.
na rzecz korony niebieskiej (il. 5). Dla opisanego konceptu można wskazać nieco wcze-
śniejszą analogię. Przypuszczalnie w kilka lat po ucieczce z Polski w 1574 r., powstał
medal Henryka III Walezego: na awersie z popiersiem zbrojnego władcy, według inskryp-
cji króla Francuzów i Polaków (Henryk do końca życia zachował tytuł króla polskiego),
na rewersie zaś z przedstawieniem trzech koron (dwie na dole, trzecia u góry, w obło-
kach), skomentowanym lemmatem MANET VLTIMA COELO (ostatnia pozostaje w nie-
bie). Jak słusznie zauważył Raczyński, owe korony to polska i francuska oraz niebieska35.
Motyw wieńca - symbolu Zygmunta tj. „zwycięzcy" bodajże najmocniej został wyeks-
ponowany w szeroko znanym sztychu antwerpskim, datowanym na początek lub schyłek
2. dziesięciolecia XVII w. (il. 6). Temat dwustrefowej, wielofiguralnej kompozycji, po-
środku z popiersiem Zygmunta III w zbroi, okolonym potężnym, mięsistym wieńcem róż-
nie określano - jako alegorię na cześć króla albo jego zwycięstw, bądź jako apoteozę36.
35 STAHR, op. cit, s. 48-50, il. 8 i 9 na s. 48 i 49 daje interpretację treści medalu Zygmunta III w ujęciu tradycyjnym:
wieńce laurowe (dwa symbolizują korony Polski i Szwecji, trzeci ma być „unaocznieniem nagrody oczekującej w nie-
bie") stanowią świadome nawiązanie do repertuaru triumfów starożytnego Rzymu, co „wzbogaciło polityczno-dyna-
styczną wymowę medalu o rys panegiryczny"; zbiera przykłady analogicznych konceptów w medalierstwie i przywołuje
dzieło historiografa dworu w Pradze: J. TYPOTIUS, Symbola Divina et Humanae Pontificum Imperatorum, Regum...,
T. 1-3, Francofurti 1642 [1. wyd. Praga 1601], z rycinami Egidiusa Sadelera (symbolum 127). - E. RACZYŃSKI,
Gabinet medalów polskich..., t. I, Wrocław 1838, nr 43.
36 Por. np. RUSZCZYCÓWNA, op. cit, s. 226, il. 48; J. BANACH, Hercules Polonus. Studium z ikonografii sztuki
nowożytnej, Warszawa 1984, s. 28, il. 24; CHROŚCICKI, op. cit., il. 84.