DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Pokora, Jakub: Wazowskie enigmata: wieńce Zygmunta i obeliski Władysława oraz kłódka Jana Kazimierza
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0041
Wazowskie enigmata: wieńce Zygmunta i obeliski Władysława oraz kłódka Jana Kazimierza 35
254 DE SYMBOLIS HEROICIS
Honorius de Bcllis, ferule innexx orbibus voluw
bilibus ac litteratis , circumfcripfit koc lemma:
XVII w. Kartezjusza mechanistyczna kon-
cepcja wszechświata137.
Nie wykluczając żadnego z powodów,
wskazać trzeba najważniejszy. Otóż po-
mysł został oparty na słowie CLA-
VSTRVM, które oznacza „klasztor" oraz
„kłódkę"138. Dla współczesnych, znających
burzliwe losy Jana Kazimierza, symbolika
była doskonale czytelna. Nawiązywała bo-
wiem do głośnej sprawy nagłego i bez zgo-
dy Władysława IV wstąpienia królewicza
do zakonu jezuitów (w Loreto w Italii, 24
IX 1643 r. ), a wkrótce potem, w 1645 r.
Sorte avt LABORE: nam prxfidiovtniif
que nici ad gloriam, ftatuerat.
19. Emblemat SORTE AVT LABORE, impreza
Honoriusa de Bellis. Wg Petrasancta, 1634 r.
znany od początku XVII w.135 Po drugie,
zainteresowania Jana Kazimierza mechani-
zmami, szczególnie przyrządami astrono-
micznymi i chronometrycznymi136. Po
trzecie, stara myśl o genezie platońskiej -
człowiek zabawką Bogów, która w chrześci-
jaństwie otrzymała formę „człowiek Boże
igrzysko" (homo Dei ludicrum), co np. eks-
ponował biskup Synezjusz z Cyreny, a u nas
z najsłynniejszych i Jan Kochanowski, i Wa-
cław Potocki, współczesny Janowi Kazimie-
rzowi. Wreszcie po czwarte, tak ważna dla
20. Emblemat SIJ WEET 'TSECREET.
Wg van Visscher, 1614 r.
135 Literatura dotycząca zabytkowych wyrobów ślusarskich pomija ten problem, jedyne informacje znalazłem w: Encyc-
lopaedia Britannica, vol. 14, London 1966, s. 188; o popularności w XVII i XVIII w. kłódek z szyfrem literowym: Das
grosse Bilderlexikon der Antiquitaeten, von J. Durdik [...], Prag 1968, s. 384.
136 R. SZMYDKI, Zbiory artystyczne królewicza Jana Kazimierza w Warszawie i Nieporęcie około 1643, Warszawa
1993, s. 17-18; Wyprzedaż mienia po Janie Kazimierzu w roku 1673, oprac. R. Szmytki [sic!], Warszawa 1995, s. 68-69.
137 T. GRYGLEWICZ, Obraz maszyny w sztuce XX wieku, „Biuletyn Historii Sztuki", XLIII (1981) nr 3, s. 309-310;
PRÓSZYŃSKA, op. cit., s. 109 nn (tamże literatura).
138 Zob. np. Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, red. M. Plezia, t. II, Wrocław 1959-1967, szp. 484-485.
254 DE SYMBOLIS HEROICIS
Honorius de Bcllis, ferule innexx orbibus voluw
bilibus ac litteratis , circumfcripfit koc lemma:
XVII w. Kartezjusza mechanistyczna kon-
cepcja wszechświata137.
Nie wykluczając żadnego z powodów,
wskazać trzeba najważniejszy. Otóż po-
mysł został oparty na słowie CLA-
VSTRVM, które oznacza „klasztor" oraz
„kłódkę"138. Dla współczesnych, znających
burzliwe losy Jana Kazimierza, symbolika
była doskonale czytelna. Nawiązywała bo-
wiem do głośnej sprawy nagłego i bez zgo-
dy Władysława IV wstąpienia królewicza
do zakonu jezuitów (w Loreto w Italii, 24
IX 1643 r. ), a wkrótce potem, w 1645 r.
Sorte avt LABORE: nam prxfidiovtniif
que nici ad gloriam, ftatuerat.
19. Emblemat SORTE AVT LABORE, impreza
Honoriusa de Bellis. Wg Petrasancta, 1634 r.
znany od początku XVII w.135 Po drugie,
zainteresowania Jana Kazimierza mechani-
zmami, szczególnie przyrządami astrono-
micznymi i chronometrycznymi136. Po
trzecie, stara myśl o genezie platońskiej -
człowiek zabawką Bogów, która w chrześci-
jaństwie otrzymała formę „człowiek Boże
igrzysko" (homo Dei ludicrum), co np. eks-
ponował biskup Synezjusz z Cyreny, a u nas
z najsłynniejszych i Jan Kochanowski, i Wa-
cław Potocki, współczesny Janowi Kazimie-
rzowi. Wreszcie po czwarte, tak ważna dla
20. Emblemat SIJ WEET 'TSECREET.
Wg van Visscher, 1614 r.
135 Literatura dotycząca zabytkowych wyrobów ślusarskich pomija ten problem, jedyne informacje znalazłem w: Encyc-
lopaedia Britannica, vol. 14, London 1966, s. 188; o popularności w XVII i XVIII w. kłódek z szyfrem literowym: Das
grosse Bilderlexikon der Antiquitaeten, von J. Durdik [...], Prag 1968, s. 384.
136 R. SZMYDKI, Zbiory artystyczne królewicza Jana Kazimierza w Warszawie i Nieporęcie około 1643, Warszawa
1993, s. 17-18; Wyprzedaż mienia po Janie Kazimierzu w roku 1673, oprac. R. Szmytki [sic!], Warszawa 1995, s. 68-69.
137 T. GRYGLEWICZ, Obraz maszyny w sztuce XX wieku, „Biuletyn Historii Sztuki", XLIII (1981) nr 3, s. 309-310;
PRÓSZYŃSKA, op. cit., s. 109 nn (tamże literatura).
138 Zob. np. Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, red. M. Plezia, t. II, Wrocław 1959-1967, szp. 484-485.