DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Stefański, Krzysztof: Konstanty i Jarosaw Wojciechowscy - dwa pokolenia, dwie postawy wobec historyzmu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0113
Konstanty i Jarosław Wojciechowscy — dwa pokolenia, dwie postawy wobec historyzmu 107
28. Jarosław Wojciechowski Kościół w Psarach,
fasada, 1911-12,
fot.K.Stefański
Z tego też okresu pochodzi obszerny tekst jego autorstwa Kościół jako budowla, napisa-
ny przy okazji konkursu na kościół Opatrzności Bożej (później św. Rocha) w Białymstoku z
1927 r. Była to najważniejsza chyba wypowiedź dotycząca budownictwa kościelnego tych
lat. Jarosław Wojciechowski podkreślał w niej wagę i rangę architektury sakralnej, a także
kwestię wyboru właściwego kształtu dla świątyni. Analizując różnorakie typy rozwiązań
stosowanych w architekturze sakralnej na przestrzeni stuleci, nie wskazywał jednoznacz-
nych wzorców: Lata całe głoszona teoria nie nauczy w jakich formach i jak zbudować ko-
ściół, jeśli nie wejdzie w grę odpowiedni, twórczy, podporządkowany idei chrześcijańskiej,
talent architekta69. Przy mnogości propozycji zauważał w architekturze współczesnej cechy
pozytywne: Współczesna sztuka architektoniczna zaczyna kroczyć pod znakiem jednego z
najszlachetniejszych i najwznioślejszych przykazań piękna - umiaru, spokoju i prostoty -
dodając przy tym: Umiarem, spokojem i prostotą odznaczały się prawie że bez wyjątku --
dawne kościoły polskie76 .W słowach tych pobrzmiewa wierność tradycyjnym zasadom i
umiłowanie dawnej polskiej architektury.
Tak jak twórcza postawa Konstantego Wojciechowskiego na początku XX w. była już
anachronizmem, tak w końcu lat 20. tegoż stulecia nieco anachroniczna stawała się też po-
stawa Jarosława. Zwyciężały tendencje modernistyczne, czego najlepszym dowodem stały
się liczne projekty zgłoszone na konkurs białostocki. Architektura stworzona przez obu Woj-
ciechowskich, dziesiątki świątyń rozsianych głównie na obszarach centralnej Polski, pozo-
stała jako świadectwo dążeń nurtujących polskich architektów w przeciągu kilku
dziesięcioleci, w burzliwej epoce przełomów. Pozostała jako wyraz postawy artystycznej,
która nigdy nie powinna stracić na wartości: poszukiwania form własnych, swoistych, i oca-
lenia dla przyszłych pokoleń tego, co z przeszłości najcenniejsze.
69 J. WOJCIECHOWSKI, Kościół jako budowla, „Architektura i Budownictwo" 1927, nr 8-9, s. 258.
70 Tamże.
28. Jarosław Wojciechowski Kościół w Psarach,
fasada, 1911-12,
fot.K.Stefański
Z tego też okresu pochodzi obszerny tekst jego autorstwa Kościół jako budowla, napisa-
ny przy okazji konkursu na kościół Opatrzności Bożej (później św. Rocha) w Białymstoku z
1927 r. Była to najważniejsza chyba wypowiedź dotycząca budownictwa kościelnego tych
lat. Jarosław Wojciechowski podkreślał w niej wagę i rangę architektury sakralnej, a także
kwestię wyboru właściwego kształtu dla świątyni. Analizując różnorakie typy rozwiązań
stosowanych w architekturze sakralnej na przestrzeni stuleci, nie wskazywał jednoznacz-
nych wzorców: Lata całe głoszona teoria nie nauczy w jakich formach i jak zbudować ko-
ściół, jeśli nie wejdzie w grę odpowiedni, twórczy, podporządkowany idei chrześcijańskiej,
talent architekta69. Przy mnogości propozycji zauważał w architekturze współczesnej cechy
pozytywne: Współczesna sztuka architektoniczna zaczyna kroczyć pod znakiem jednego z
najszlachetniejszych i najwznioślejszych przykazań piękna - umiaru, spokoju i prostoty -
dodając przy tym: Umiarem, spokojem i prostotą odznaczały się prawie że bez wyjątku --
dawne kościoły polskie76 .W słowach tych pobrzmiewa wierność tradycyjnym zasadom i
umiłowanie dawnej polskiej architektury.
Tak jak twórcza postawa Konstantego Wojciechowskiego na początku XX w. była już
anachronizmem, tak w końcu lat 20. tegoż stulecia nieco anachroniczna stawała się też po-
stawa Jarosława. Zwyciężały tendencje modernistyczne, czego najlepszym dowodem stały
się liczne projekty zgłoszone na konkurs białostocki. Architektura stworzona przez obu Woj-
ciechowskich, dziesiątki świątyń rozsianych głównie na obszarach centralnej Polski, pozo-
stała jako świadectwo dążeń nurtujących polskich architektów w przeciągu kilku
dziesięcioleci, w burzliwej epoce przełomów. Pozostała jako wyraz postawy artystycznej,
która nigdy nie powinna stracić na wartości: poszukiwania form własnych, swoistych, i oca-
lenia dla przyszłych pokoleń tego, co z przeszłości najcenniejsze.
69 J. WOJCIECHOWSKI, Kościół jako budowla, „Architektura i Budownictwo" 1927, nr 8-9, s. 258.
70 Tamże.