DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Kowalczyk, Jerzy: Mieczysław Kurzątkowski: (1932-2000)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0196
190
In Memoriam
i Zamojszczyźnie od 1918 r. aż po lata, gdy jemu
samemu przypadła rola konserwatora wojewódzkie-
go (33-35). Miał świadomość, że jego działania są
fragmentem w łańcuchu rozwojowym konserwator-
stwa w regionie i w Polsce. Jak silnie rozwinął
w sobie tę świadomość historycznego łańcucha roz-
wojowego świadczą dwie krótkie, ale wymowne wy-
powiedzi o formowaniu państwowej służby ochrony
zabytków w Polsce (36-37). Był też świadomy uwa-
runkowań społecznych, politycznych i ekonomicz-
nych działań służb konserwatorskich (38).
Jego piśmiennictwu o sprawach konserwatorskich
towarzyszyła nierzadko myśl teoretyczna. Szeroko
propagował ideę ochrony ruchomych zabytków tech-
niki. (39). Ulubionym tematem jego licznych artyku-
łów, m. in. w „Spotkaniach z Zabytkami" były stare
samochody. Nie poprzestał na opracowaniu słownika
terminologicznego ochrony zabytków, w którym zde-
finiował szereg pojęć (40). Ważne były jego wypo-
wiedzi w sprawach doktryn konserwatorskich. Usto-
sunkował się krytycznie do modnego pojęcia
„architektura wernakularna", którego prostym odpo-
wiednikiem jest termin „architektura rodzima" (41).
Krytycznie odniósł się do współczesnego zjawiska
neohistoryzmu konserwatorskiego, jako niezgodnego
z Kartą Wenecką, powodującego „deformację w po-
wszechnym myśleniu o zabytkach" (42).
Mieczysław Kurzątkowski nie związany pracą ze
środowiskiem akademickim, starał się pogodzić
badania naukowe z pracochłonnymi obowiązkami
zawodowymi, łączącymi się co prawda ze służbą dla
zabytków. Tym bardziej należy podziwiać jego bo-
gaty i różnorodny dorobek publikowanych prac.
Ostatnie lata pracy dyrektorskiej w Muzeum Wsi
Lubelskiej nie były wolne od trosk. Przyszły trudne
miesiące pielegnacji ciężko chorej żony i jej zgon
(zm. w styczniu 1996 r.). Pogodzony z losem, po-
wrócił do uprawiania nauki i działalności społecz-
nej. W początkowym okresie krótkiej emerytury na-
mówiłem go do pracy zespołowej, pod moim
kierunkiem, nad opracowaniem wielkiej 5-tomowej
inwentaryzacji Kazimierza Stronczyńskiego, która
od 150 lat czeka na pełne wydanie z rękopisu. Pod-
jął się opracowania tomu IV, poświęconego Guberni
Lubelskiej. Był przecież znakomicie wprowadzony
w tę problematykę i miał z tego zakresu dwie publi-
kacje (21, 22). Na spotkaniach współautorów szcze-
gólnie cenne były jego uwagi i rady.
No i odszedł niespodziewanie, choć czuł się
zdrowo, nie chorował. Po prostu pewnego dnia -
a było to 12 września - nie obudził się z poobiedniej
drzemki. Można pozazdrościć takiej śmierci. Obie-
cywaliśmy sobie z Przyjacielem, że który z nas
pierwszy umrze, to drugi napisze o nim wspomnie-
nie. Mietek był młodszy ode mnie o dwa lata. Spo-
dziewałem się, że to on będzie o mnie pisał. Stało się
inaczej. Przyjacielowi ze szkolnej i akademickiej
ławy należy słowa dotrzymać.
Jerzy Kowalczyk
Bibliografia publikacji i prac Mieczysława Kurzątkowskiego
(Wybór)
Sztuka renesansu na Lubelszczytnie i Zamoj-
szczyźnie
1. Procesy integracyjne w kulturze artystycznej ziem
między Wisłą i środkowym Bugiem na przykładzie
architektury, [w:] Dzieje Lubelszczyzny, t. VI: Mię-
dzy Wschodem i Zachodem, cz. III: Kultura arty-
styczna, Lublin 1992, s. 15-22.
2. Z badań nad kulturą artystyczną Ziemi Chełm-
skiej w czasach budowy Zamościa, [w:] Zamość
i Zamojszczyzna w dziejach i kulturze polskiej, pod
red. K. Myślińskiego. Zamość 1969, s. 151-163.
3. Droga do renesansu lubelskiego, [w:] Spojrzenia
wprzeszłość Lubelszczyzny, pod red. K. Myślińskie-
go i A.A. Witusika. Lublin 1974, s. 47-58.
Kościoły renesansowe
4. Renesansowy kościół p.w. św. Wawrzyńca w Czer-
niejowie, „Roczniki Humanistyczne" 6: 1957, z. 4,
s. 297-303.
5. Pierwowzór graficzny szczytu kościoła pober-
nardyńskiego w Lublinie i pałacu w Gardzieni-
cach, „Biuletyn Historii Sztuki" 24: 1962, nr 1,
s. 73-78.
6. Nowa praca o lubelskiej architekturze okresu
kontrreformacji. [Rec. rozprawy:] W. Zin, Kościół
uchański jako ogniwo kształtujące architekturę sa-
kralną Lubelszczyzny na przełomie XVI i XVII w.,
„Zeszyty Naukowe Politechniki Krakowskiej - Ar-
chitektura" 1961, z. 5; „Biuletyn Historii Sztuki" 25:
1963, nr 1, s. 89-92.
7. Zabytki późnorenesansowego snycerstwa dekora-
cyjnego Ziemi Lubelskiej, „Studia i Materiały Lubel-
skie" 1: 1963, s. 129-144.
Architektura zamków pałaców i dworów
8. Zamek Lubelski i początki renesansu na Lubelsz-
czyźnie, „Studia i Materiały Lubelskie" 7: 1976,
s. 7-44.
In Memoriam
i Zamojszczyźnie od 1918 r. aż po lata, gdy jemu
samemu przypadła rola konserwatora wojewódzkie-
go (33-35). Miał świadomość, że jego działania są
fragmentem w łańcuchu rozwojowym konserwator-
stwa w regionie i w Polsce. Jak silnie rozwinął
w sobie tę świadomość historycznego łańcucha roz-
wojowego świadczą dwie krótkie, ale wymowne wy-
powiedzi o formowaniu państwowej służby ochrony
zabytków w Polsce (36-37). Był też świadomy uwa-
runkowań społecznych, politycznych i ekonomicz-
nych działań służb konserwatorskich (38).
Jego piśmiennictwu o sprawach konserwatorskich
towarzyszyła nierzadko myśl teoretyczna. Szeroko
propagował ideę ochrony ruchomych zabytków tech-
niki. (39). Ulubionym tematem jego licznych artyku-
łów, m. in. w „Spotkaniach z Zabytkami" były stare
samochody. Nie poprzestał na opracowaniu słownika
terminologicznego ochrony zabytków, w którym zde-
finiował szereg pojęć (40). Ważne były jego wypo-
wiedzi w sprawach doktryn konserwatorskich. Usto-
sunkował się krytycznie do modnego pojęcia
„architektura wernakularna", którego prostym odpo-
wiednikiem jest termin „architektura rodzima" (41).
Krytycznie odniósł się do współczesnego zjawiska
neohistoryzmu konserwatorskiego, jako niezgodnego
z Kartą Wenecką, powodującego „deformację w po-
wszechnym myśleniu o zabytkach" (42).
Mieczysław Kurzątkowski nie związany pracą ze
środowiskiem akademickim, starał się pogodzić
badania naukowe z pracochłonnymi obowiązkami
zawodowymi, łączącymi się co prawda ze służbą dla
zabytków. Tym bardziej należy podziwiać jego bo-
gaty i różnorodny dorobek publikowanych prac.
Ostatnie lata pracy dyrektorskiej w Muzeum Wsi
Lubelskiej nie były wolne od trosk. Przyszły trudne
miesiące pielegnacji ciężko chorej żony i jej zgon
(zm. w styczniu 1996 r.). Pogodzony z losem, po-
wrócił do uprawiania nauki i działalności społecz-
nej. W początkowym okresie krótkiej emerytury na-
mówiłem go do pracy zespołowej, pod moim
kierunkiem, nad opracowaniem wielkiej 5-tomowej
inwentaryzacji Kazimierza Stronczyńskiego, która
od 150 lat czeka na pełne wydanie z rękopisu. Pod-
jął się opracowania tomu IV, poświęconego Guberni
Lubelskiej. Był przecież znakomicie wprowadzony
w tę problematykę i miał z tego zakresu dwie publi-
kacje (21, 22). Na spotkaniach współautorów szcze-
gólnie cenne były jego uwagi i rady.
No i odszedł niespodziewanie, choć czuł się
zdrowo, nie chorował. Po prostu pewnego dnia -
a było to 12 września - nie obudził się z poobiedniej
drzemki. Można pozazdrościć takiej śmierci. Obie-
cywaliśmy sobie z Przyjacielem, że który z nas
pierwszy umrze, to drugi napisze o nim wspomnie-
nie. Mietek był młodszy ode mnie o dwa lata. Spo-
dziewałem się, że to on będzie o mnie pisał. Stało się
inaczej. Przyjacielowi ze szkolnej i akademickiej
ławy należy słowa dotrzymać.
Jerzy Kowalczyk
Bibliografia publikacji i prac Mieczysława Kurzątkowskiego
(Wybór)
Sztuka renesansu na Lubelszczytnie i Zamoj-
szczyźnie
1. Procesy integracyjne w kulturze artystycznej ziem
między Wisłą i środkowym Bugiem na przykładzie
architektury, [w:] Dzieje Lubelszczyzny, t. VI: Mię-
dzy Wschodem i Zachodem, cz. III: Kultura arty-
styczna, Lublin 1992, s. 15-22.
2. Z badań nad kulturą artystyczną Ziemi Chełm-
skiej w czasach budowy Zamościa, [w:] Zamość
i Zamojszczyzna w dziejach i kulturze polskiej, pod
red. K. Myślińskiego. Zamość 1969, s. 151-163.
3. Droga do renesansu lubelskiego, [w:] Spojrzenia
wprzeszłość Lubelszczyzny, pod red. K. Myślińskie-
go i A.A. Witusika. Lublin 1974, s. 47-58.
Kościoły renesansowe
4. Renesansowy kościół p.w. św. Wawrzyńca w Czer-
niejowie, „Roczniki Humanistyczne" 6: 1957, z. 4,
s. 297-303.
5. Pierwowzór graficzny szczytu kościoła pober-
nardyńskiego w Lublinie i pałacu w Gardzieni-
cach, „Biuletyn Historii Sztuki" 24: 1962, nr 1,
s. 73-78.
6. Nowa praca o lubelskiej architekturze okresu
kontrreformacji. [Rec. rozprawy:] W. Zin, Kościół
uchański jako ogniwo kształtujące architekturę sa-
kralną Lubelszczyzny na przełomie XVI i XVII w.,
„Zeszyty Naukowe Politechniki Krakowskiej - Ar-
chitektura" 1961, z. 5; „Biuletyn Historii Sztuki" 25:
1963, nr 1, s. 89-92.
7. Zabytki późnorenesansowego snycerstwa dekora-
cyjnego Ziemi Lubelskiej, „Studia i Materiały Lubel-
skie" 1: 1963, s. 129-144.
Architektura zamków pałaców i dworów
8. Zamek Lubelski i początki renesansu na Lubelsz-
czyźnie, „Studia i Materiały Lubelskie" 7: 1976,
s. 7-44.