DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Jurkowlaniec, Grażyna: [Rezension von: Jacek Dębicki, Zachodni portal katedry świętego Łazarza w Autun. Studium z historii sztuki i historii idei]
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0361
351
GRAŻYNA JURKOWLANIEC
Warszawa, Instytut Historii Sztuki UW
Jacek Dębicki, Zachodni portal katedry świętego Łazarza
w Autun. Studium z historii sztuki i historii idei,
Kraków, Universitas 2002; ss. 551, il. 78
Monumentalna rozprawa dotycząca jedne-
go z najświetniejszych zespołów rzeźby
romańskiej w Europie - dekoracji kościo-
ła św. Łazarza w Autun - w oczywisty sposób wzbu-
dza zainteresowanie badaczy i miłośników sztuki
średniowiecznej. Jest to tym bardziej uzasadnione,
że Autor postawił sobie za cel nie tylko przedstawie-
nie polskiemu czytelnikowi dotychczasowego stanu
badań, ale przede wszystkim zaprezentowanie wła-
snej interpretacji zachodniego portalu kościoła.
Książka, podzielona na dwie części, zawiera dwie
zasadnicze tezy. Pierwsza dotyczy autorstwa progra-
mu ikonograficznego, które jest przypisywane
Honoriuszowi Augustodunensis i wiązane z oddzia-
ływaniem jego Elucidarium1. Drugą tezą rozprawy
jest próba powiązania stosowanego przez rzeźbiarza
1 Autor stosuje rzadszą formę tytułu traktatu, prawie nie
pojawiającą się w literaturze przedmiotu: Elucidarius,
jakkolwiek czyni to niekonsekwentnie (np. na s. 88 poja-
wia się forma Elucidarium).
2 V. TERRET, La sculpture bourguignonne aux XIIe et
XIIIe siecles, ses origines et ses sources d'inspiration -
Autun, Autun 1925, na temat portalu zachodniego: t. 1,
s. 91-121; por. D. GRIVOT, G. ZARNECKI, Gislebertus
- sculpteur d'Autun, Paris 1960, przyp. 2 na s. 141.
3 Zgoda w tej sprawie znajduje wyraz w hasłach w ency-
klopediach i leksykonach, por. np. A. PIOLANTI, Onorio
detto di Autun, [w:] Enciclopedia cattolica, vol. IX, Citta
del Vaticano [1952], szp. 138-139; R. HAACKE, L. AR-
DUINI, Honorius Augustodunensis, [w:] Theologische
Realenzyklopddie, hrsg. G. Muller, Bd XV, Berlin 1986,
s. 571-578; T. BRANDIS, Honorius Augustodunensis.
Elucidarium, [w:] Kindlers Neues Literaturlexikon, hrsg.
W. Jens, Munchen 1990, Bd 8, s. 32-33; B. K. VOLL-
MANN, Honorius Augustodunensis, [w:] Lexikon des
Mittelalters (=LMA), Munchen-Zurich 1991, t. V, szp.
typu figury ludzkiej z pewnymi nurtami myśli chrze-
ścijańskiej.
Wypada od razu zauważyć, że pierwsza teza nie
jest nowa, bo pojawiła się już w 1925 r. w pracy Vic-
tora Terreta. Badacz ten wprawdzie nie stwierdził
wprost, że dekoracja portalu jest ilustracją Elucida-
rium, ale bardzo często odwoływał się w swych in-
terpretacjach do pism Honoriusza, co jednak Denis
Grivot i George Zarnecki uznali za mało przekonu-
jące2. Powracanie do dawnych twierdzeń jest oczy-
wiście dopuszczalne, w tym wypadku jednak
dowodzenie oparto na próbie powrotu do tezy, się-
gającej 1. połowy XVIII w., jakoby Honoriusz Au-
gustodunensis był związany z Autun, co dziś jest
powszechnie odrzucane3. Pisarz urodził się przy-
puszczalnie w Irlandii, zapewne około 1080 r., na
122; R. AUBERT, Honorius Augustodunensis, [w:] Dic-
tionnaire d 'Histoire et de Geographie Ecclesiastiques,
sous la direction de R. Aubert, t. 24 (fasc. 142), Paris
1992, szp. 1056-1058, W. HARTMANN, Honorius
Augustodunensis, [w:] Lexikon fiir Theologie und Kirche,
hrsg. W. Kasper, Bd. V, Freiburg 1996, szp. 265; B. BE-
YER de RYKE, Honorius Augustodunensis, [w:] Diction-
naire du Moyen Age, sous la dir. de Cl. Gauvard, A. de
Libera, M. Zink, Paris, 2002 (http://www.ulb.ac.be/philo/
urhm/honorius.html, na stronie nie podano daty ostatniej
aktualizacji). Wprawdzie sporadycznie spotykana jest for-
ma imienia "Honoriusz z Autun" (F. W. BAUTZ, Hono-
rius, [w:] Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon,
Band VI, Herzberg 1987, szp. 1024-1026; dostępne
także w intemecie: http://www.bautz.de/bbkl/li/hono-
rius v a.shtml, aktualizacja 26. 02. 2002, ale zebrana li-
teratura nie uwzględnia prac powstałych po ok. 1980 r.;
por. M. ZAHAJKIEWICZ, Honoriusz z Autun, [w:] Ency-
klopedia Katolicka, t. VI, Lublin 1993, szp. 1215), nawet
wtedy jednak nie ma mowy o pobycie pisarza w Autun.
GRAŻYNA JURKOWLANIEC
Warszawa, Instytut Historii Sztuki UW
Jacek Dębicki, Zachodni portal katedry świętego Łazarza
w Autun. Studium z historii sztuki i historii idei,
Kraków, Universitas 2002; ss. 551, il. 78
Monumentalna rozprawa dotycząca jedne-
go z najświetniejszych zespołów rzeźby
romańskiej w Europie - dekoracji kościo-
ła św. Łazarza w Autun - w oczywisty sposób wzbu-
dza zainteresowanie badaczy i miłośników sztuki
średniowiecznej. Jest to tym bardziej uzasadnione,
że Autor postawił sobie za cel nie tylko przedstawie-
nie polskiemu czytelnikowi dotychczasowego stanu
badań, ale przede wszystkim zaprezentowanie wła-
snej interpretacji zachodniego portalu kościoła.
Książka, podzielona na dwie części, zawiera dwie
zasadnicze tezy. Pierwsza dotyczy autorstwa progra-
mu ikonograficznego, które jest przypisywane
Honoriuszowi Augustodunensis i wiązane z oddzia-
ływaniem jego Elucidarium1. Drugą tezą rozprawy
jest próba powiązania stosowanego przez rzeźbiarza
1 Autor stosuje rzadszą formę tytułu traktatu, prawie nie
pojawiającą się w literaturze przedmiotu: Elucidarius,
jakkolwiek czyni to niekonsekwentnie (np. na s. 88 poja-
wia się forma Elucidarium).
2 V. TERRET, La sculpture bourguignonne aux XIIe et
XIIIe siecles, ses origines et ses sources d'inspiration -
Autun, Autun 1925, na temat portalu zachodniego: t. 1,
s. 91-121; por. D. GRIVOT, G. ZARNECKI, Gislebertus
- sculpteur d'Autun, Paris 1960, przyp. 2 na s. 141.
3 Zgoda w tej sprawie znajduje wyraz w hasłach w ency-
klopediach i leksykonach, por. np. A. PIOLANTI, Onorio
detto di Autun, [w:] Enciclopedia cattolica, vol. IX, Citta
del Vaticano [1952], szp. 138-139; R. HAACKE, L. AR-
DUINI, Honorius Augustodunensis, [w:] Theologische
Realenzyklopddie, hrsg. G. Muller, Bd XV, Berlin 1986,
s. 571-578; T. BRANDIS, Honorius Augustodunensis.
Elucidarium, [w:] Kindlers Neues Literaturlexikon, hrsg.
W. Jens, Munchen 1990, Bd 8, s. 32-33; B. K. VOLL-
MANN, Honorius Augustodunensis, [w:] Lexikon des
Mittelalters (=LMA), Munchen-Zurich 1991, t. V, szp.
typu figury ludzkiej z pewnymi nurtami myśli chrze-
ścijańskiej.
Wypada od razu zauważyć, że pierwsza teza nie
jest nowa, bo pojawiła się już w 1925 r. w pracy Vic-
tora Terreta. Badacz ten wprawdzie nie stwierdził
wprost, że dekoracja portalu jest ilustracją Elucida-
rium, ale bardzo często odwoływał się w swych in-
terpretacjach do pism Honoriusza, co jednak Denis
Grivot i George Zarnecki uznali za mało przekonu-
jące2. Powracanie do dawnych twierdzeń jest oczy-
wiście dopuszczalne, w tym wypadku jednak
dowodzenie oparto na próbie powrotu do tezy, się-
gającej 1. połowy XVIII w., jakoby Honoriusz Au-
gustodunensis był związany z Autun, co dziś jest
powszechnie odrzucane3. Pisarz urodził się przy-
puszczalnie w Irlandii, zapewne około 1080 r., na
122; R. AUBERT, Honorius Augustodunensis, [w:] Dic-
tionnaire d 'Histoire et de Geographie Ecclesiastiques,
sous la direction de R. Aubert, t. 24 (fasc. 142), Paris
1992, szp. 1056-1058, W. HARTMANN, Honorius
Augustodunensis, [w:] Lexikon fiir Theologie und Kirche,
hrsg. W. Kasper, Bd. V, Freiburg 1996, szp. 265; B. BE-
YER de RYKE, Honorius Augustodunensis, [w:] Diction-
naire du Moyen Age, sous la dir. de Cl. Gauvard, A. de
Libera, M. Zink, Paris, 2002 (http://www.ulb.ac.be/philo/
urhm/honorius.html, na stronie nie podano daty ostatniej
aktualizacji). Wprawdzie sporadycznie spotykana jest for-
ma imienia "Honoriusz z Autun" (F. W. BAUTZ, Hono-
rius, [w:] Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon,
Band VI, Herzberg 1987, szp. 1024-1026; dostępne
także w intemecie: http://www.bautz.de/bbkl/li/hono-
rius v a.shtml, aktualizacja 26. 02. 2002, ale zebrana li-
teratura nie uwzględnia prac powstałych po ok. 1980 r.;
por. M. ZAHAJKIEWICZ, Honoriusz z Autun, [w:] Ency-
klopedia Katolicka, t. VI, Lublin 1993, szp. 1215), nawet
wtedy jednak nie ma mowy o pobycie pisarza w Autun.