DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Engblom, Sören: Mapa szwedzkiej sztuki współczesnej. Impresja
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0427
Mapa szwedzkiej sztuki współczesnej. Impresja
413
Sekundanter(,Sekundanci") nie są oni ich bohaterami, a tylko świadkami wydarzeń. Ci
świadkowie zyskali tło w postaci norlandzkiego krajobrazu, którego typowym elementem
są świerki i szyny kolejowe, tworzące jego nastrój, a stojący w centrum stary, walący się,
lecz jaśniejący wewnętrznym blaskiem dom, przykuwa uwagę widza. Na innym z obra-
zów flaga jest zniekształconym obrazem Mondriana. Jakaś postać zwierzęca podobna do
zjawy odwraca swoją „twarz" w stronę widza. Cały ten świat przedstawiony na obrazie
wydaje się surrealistyczno-psychodeliczny, surowy i jakby przytłumiony. Może to być
oczywiście indywidualna próba rozwiązania problemu, spotkania się sztuki abstrakcyjnej
i przedstawiającej, czegoś zrekonstruowanego, co kiedyś było nowością i utopią, z minio-
nym, co raz każe pokazać oblicze zjawy, czy kiedy indziej emanuje gorącą atmosferą.
Obrazy Samuelsona naznaczone są dziedzictwem modernizmu oraz wspomnieniami oso-
bistymi miejsc utraconych. Może to także jest Szwecja, która jest poza modernistyczną
utopią wspólnego domu5.
Miasto i przyroda/ Przestrzeń socjalna
Antagonizm między przyrodą a urbanizacją znajdował swój wyraz w szwedzkiej sztu-
ce przez cały XX w. Lecz z początkiem lat 80. tj. z nastaniem czasów postindustrialnych i
zaawansowanych technologii informacyjnych problematyka ta została szerzej dostrzeżo-
na i doczekała się nowych interpretacji. Czego chyba najlepszym przykładem jest malar-
stwo Maxa Booka (1953). Kładziona szerokimi impastami farba i bardzo „niechlujna"
technicznie twórczość Booka - na płytach pod farbąjest często pełno odpadków i rupieci
- koncentruje się na mrocznym krajobrazie miasta i łączy go z powagą romantycznego
nastroju. Struktura obrazu pokazuje rozdźwięk między dwoma elementami: fikcyjnym
obrazem o ciemnych barwach a częścią o barwach jasnych bez głębi i wizji, będącą jedy-
nie kolorystycznym dopełnieniem kompozycji. Między obrazem a materią powstaje luka,
a kolor kształtuje obraz. Na tle specyficznego teoretyczno-słownego dyskursu lat 80., to-
czącego się wokół powierzchni rysunku i obrazu, jest to wyjątkowo przejrzyste malar-
stwo, które stało się wizytówką swoich czasów. Book był jednym z trzech członków tak
zwanej grupy Wallda, która zadebiutowała na początku lat 806. Twórczość jej członków,
oprócz Booka, Evy Lófdahl (1953-) i Stiga Sjólunda (1955-) stylistycznie miała niewiele
wspólnych mianowników, jednak już po rozpadzie grupy, każdy z tych artystów odcisnął
swoje piętno na szwedzkiej sztuce współczesnej.
W latach 80. idee malarskie rozwijały się intensywnie, najistotniejsze i typowe dla tego
czasu trendy to twórczość neoekspresjonistyczna, której korzenie tkwią w malarstwie
„młodych dzikich" i niemieckich twórców heftige Malerei oraz ekspresyjna (tzw. „gorą-
ca") abstrakcja. Nieco później w ciągu tego samego dziesięciolecia zaostrzyła się dysku-
sja nad teorią i coraz ważniejsze miejsce zajęła sztuka oparta na fotografii. Następne
dziesięciolecie wiąże się z jeszcze innymi środkami wyrazu, wśród których dominują in-
stalacje, performance, akcje, projekty, nagrania wideo oraz wspomniana już fotografia.
5 Folkhemmet to utopijna idea, powstała w 1928 stworzona przez polityka Pera Albina Hanssona, państwa jako "wspól-
nego domu" z rozbudowanym systemem opieki socjalnej, która była bardzo istotna dla szwedzkich socjaldemokratów.
6 S. ENGBLOM, Leaving the Empty Cube, Stockholm 2002; Sveriges konst 1900- talet, del 3. 1970-200, red. M.
Castenfors, Stockholm 2001.
413
Sekundanter(,Sekundanci") nie są oni ich bohaterami, a tylko świadkami wydarzeń. Ci
świadkowie zyskali tło w postaci norlandzkiego krajobrazu, którego typowym elementem
są świerki i szyny kolejowe, tworzące jego nastrój, a stojący w centrum stary, walący się,
lecz jaśniejący wewnętrznym blaskiem dom, przykuwa uwagę widza. Na innym z obra-
zów flaga jest zniekształconym obrazem Mondriana. Jakaś postać zwierzęca podobna do
zjawy odwraca swoją „twarz" w stronę widza. Cały ten świat przedstawiony na obrazie
wydaje się surrealistyczno-psychodeliczny, surowy i jakby przytłumiony. Może to być
oczywiście indywidualna próba rozwiązania problemu, spotkania się sztuki abstrakcyjnej
i przedstawiającej, czegoś zrekonstruowanego, co kiedyś było nowością i utopią, z minio-
nym, co raz każe pokazać oblicze zjawy, czy kiedy indziej emanuje gorącą atmosferą.
Obrazy Samuelsona naznaczone są dziedzictwem modernizmu oraz wspomnieniami oso-
bistymi miejsc utraconych. Może to także jest Szwecja, która jest poza modernistyczną
utopią wspólnego domu5.
Miasto i przyroda/ Przestrzeń socjalna
Antagonizm między przyrodą a urbanizacją znajdował swój wyraz w szwedzkiej sztu-
ce przez cały XX w. Lecz z początkiem lat 80. tj. z nastaniem czasów postindustrialnych i
zaawansowanych technologii informacyjnych problematyka ta została szerzej dostrzeżo-
na i doczekała się nowych interpretacji. Czego chyba najlepszym przykładem jest malar-
stwo Maxa Booka (1953). Kładziona szerokimi impastami farba i bardzo „niechlujna"
technicznie twórczość Booka - na płytach pod farbąjest często pełno odpadków i rupieci
- koncentruje się na mrocznym krajobrazie miasta i łączy go z powagą romantycznego
nastroju. Struktura obrazu pokazuje rozdźwięk między dwoma elementami: fikcyjnym
obrazem o ciemnych barwach a częścią o barwach jasnych bez głębi i wizji, będącą jedy-
nie kolorystycznym dopełnieniem kompozycji. Między obrazem a materią powstaje luka,
a kolor kształtuje obraz. Na tle specyficznego teoretyczno-słownego dyskursu lat 80., to-
czącego się wokół powierzchni rysunku i obrazu, jest to wyjątkowo przejrzyste malar-
stwo, które stało się wizytówką swoich czasów. Book był jednym z trzech członków tak
zwanej grupy Wallda, która zadebiutowała na początku lat 806. Twórczość jej członków,
oprócz Booka, Evy Lófdahl (1953-) i Stiga Sjólunda (1955-) stylistycznie miała niewiele
wspólnych mianowników, jednak już po rozpadzie grupy, każdy z tych artystów odcisnął
swoje piętno na szwedzkiej sztuce współczesnej.
W latach 80. idee malarskie rozwijały się intensywnie, najistotniejsze i typowe dla tego
czasu trendy to twórczość neoekspresjonistyczna, której korzenie tkwią w malarstwie
„młodych dzikich" i niemieckich twórców heftige Malerei oraz ekspresyjna (tzw. „gorą-
ca") abstrakcja. Nieco później w ciągu tego samego dziesięciolecia zaostrzyła się dysku-
sja nad teorią i coraz ważniejsze miejsce zajęła sztuka oparta na fotografii. Następne
dziesięciolecie wiąże się z jeszcze innymi środkami wyrazu, wśród których dominują in-
stalacje, performance, akcje, projekty, nagrania wideo oraz wspomniana już fotografia.
5 Folkhemmet to utopijna idea, powstała w 1928 stworzona przez polityka Pera Albina Hanssona, państwa jako "wspól-
nego domu" z rozbudowanym systemem opieki socjalnej, która była bardzo istotna dla szwedzkich socjaldemokratów.
6 S. ENGBLOM, Leaving the Empty Cube, Stockholm 2002; Sveriges konst 1900- talet, del 3. 1970-200, red. M.
Castenfors, Stockholm 2001.