DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Galicka, Izabella; Sygietyńska, Hanna: "Pokłon Pasterzy" Francesca Bassano
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49354#0057
„Pokłon Pasterzy" Francesca Bassano
51
2. Francesco Bassano, Pokłon Pasterzy -
fragment z pentimentem,
Muzeum Archidiecezjalne
w Warszawie. Fot. R. Stasiuk
konserwacji ujawnione na pierwotnym, dość „sfatygowanym" licu malowidła pozwalają
przypuszczać, iż obraz mógł służyć pracowni, jednakże nie w charakterze modello, pre-
zentowanego klientowi, lecz jako wzorzec ikonograficzny dla samych malarzy - człon-
ków rodzinnej bottegi.
W rodzinnym warsztacie Bassanów, przy pięciu działających jednocześnie malarzach,
„wzorcowy" obraz mógł być stale przemieszczany, nie mówiąc już o zmianach oświetlenia,
miejsca czy temperatury, co mogło powodować uszkodzenia. Brak sygnatury również może
dowodzić, iż nie był przeznaczony do sprzedaży, funkcjonując bowiem w obrębie pracow-
ni jej nie wymagał. W innym przypadku położono by ją na którymś z typowych miejsc
dogodnych dla podpisu: na stopniach schodów, odcinku muru w głębi obrazu, czy opasce
w ościeżu arkady.
Zdyscyplinowana i klarowna kompozycja obrazu złożona na pierwszy rzut oka z nie-
odzownych dla tematu postaci, nie przeładowana szczegółami, z ich tak częstą później ro-
dzajową aranżacją, mnogością zwierząt, sprzętów i naczyń, sprawia wrażenie syntetycznego
wzorca, z którego każdy z pracujących w bottedze malarzy mógł swobodnie korzystać, prze-
komponowywać układ, wzbogacając go według własnego zamysłu, możliwości, talentu czy
dyspozycji zamawiającego.
Pokłon Pasterzy był jednym z ulubionych i często malowanych przedstawień w pracowni
rodziny dal Ponte w Bassano del Grappa. Tematyka łatwa do odczytania przez odbiorcę -
widza nie wymagała skomplikowanej wizualnej egzegezy ze strony artysty, który malując
obraz jako sparafrazowany tekst prowadził patrzącego od malowidła do Biblii5.
Scena owa określana wymiennie jako „Pokłon Pasterzy", „Hołd Pasterzy", „Adoracja
Dzieciątka", „Adoracja Pasterzy", wreszcie „Narodzenie" i „Żłobek" była malowana, re-
plikowana, kopiowana i trawestowana w dziesiątkach obrazów, co mnożone przez kilku
5 P. BERDINI, The Religious Art. Jacopo Bassano - Painting as Visual Exegesis, Cambridge1997, s. 103-110; por. też
A. WITTE, recenzje ze wspomnianej publikacji P. Berdini'ego oraz z książki B. Aikema, Jacopo Bassano and his
Public. Moralizing Pictures in an Age of Reform ca 1535-1600, Princeton 1996; „Journal fur Kunstgeschichte" 2, 1998,
Heft 4, Malerei und Grafik, s. 385-395.
51
2. Francesco Bassano, Pokłon Pasterzy -
fragment z pentimentem,
Muzeum Archidiecezjalne
w Warszawie. Fot. R. Stasiuk
konserwacji ujawnione na pierwotnym, dość „sfatygowanym" licu malowidła pozwalają
przypuszczać, iż obraz mógł służyć pracowni, jednakże nie w charakterze modello, pre-
zentowanego klientowi, lecz jako wzorzec ikonograficzny dla samych malarzy - człon-
ków rodzinnej bottegi.
W rodzinnym warsztacie Bassanów, przy pięciu działających jednocześnie malarzach,
„wzorcowy" obraz mógł być stale przemieszczany, nie mówiąc już o zmianach oświetlenia,
miejsca czy temperatury, co mogło powodować uszkodzenia. Brak sygnatury również może
dowodzić, iż nie był przeznaczony do sprzedaży, funkcjonując bowiem w obrębie pracow-
ni jej nie wymagał. W innym przypadku położono by ją na którymś z typowych miejsc
dogodnych dla podpisu: na stopniach schodów, odcinku muru w głębi obrazu, czy opasce
w ościeżu arkady.
Zdyscyplinowana i klarowna kompozycja obrazu złożona na pierwszy rzut oka z nie-
odzownych dla tematu postaci, nie przeładowana szczegółami, z ich tak częstą później ro-
dzajową aranżacją, mnogością zwierząt, sprzętów i naczyń, sprawia wrażenie syntetycznego
wzorca, z którego każdy z pracujących w bottedze malarzy mógł swobodnie korzystać, prze-
komponowywać układ, wzbogacając go według własnego zamysłu, możliwości, talentu czy
dyspozycji zamawiającego.
Pokłon Pasterzy był jednym z ulubionych i często malowanych przedstawień w pracowni
rodziny dal Ponte w Bassano del Grappa. Tematyka łatwa do odczytania przez odbiorcę -
widza nie wymagała skomplikowanej wizualnej egzegezy ze strony artysty, który malując
obraz jako sparafrazowany tekst prowadził patrzącego od malowidła do Biblii5.
Scena owa określana wymiennie jako „Pokłon Pasterzy", „Hołd Pasterzy", „Adoracja
Dzieciątka", „Adoracja Pasterzy", wreszcie „Narodzenie" i „Żłobek" była malowana, re-
plikowana, kopiowana i trawestowana w dziesiątkach obrazów, co mnożone przez kilku
5 P. BERDINI, The Religious Art. Jacopo Bassano - Painting as Visual Exegesis, Cambridge1997, s. 103-110; por. też
A. WITTE, recenzje ze wspomnianej publikacji P. Berdini'ego oraz z książki B. Aikema, Jacopo Bassano and his
Public. Moralizing Pictures in an Age of Reform ca 1535-1600, Princeton 1996; „Journal fur Kunstgeschichte" 2, 1998,
Heft 4, Malerei und Grafik, s. 385-395.