Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (70.2008)

249



ł ^ anią prof. Elenę Bassi poznałem w styczniu
ł-^ 1965 r. w czasie pobytu we Włoszech, gdy
^ byłem na stażu uniwersyteckim w Padwie.
W Bibiiotece Museo Correr w Wenecji przedstawił
mnie Pani Profesor mój „przełożony" prof. Rodołfo
PaUucchini. Zapewnił mnie wtedy, że mogę uzyskać
od Niej wiełe wskazówek do swoich badań, gdyż ta
uczona zajmuje się historią włoskiej, zwłaszcza we-
neckiej architektury nowożytnej. Nazwisko Prof.
Bassi nie było mi obce, znałem jej najważniejsze
dzieło o architekturze XVII i XVIII w. w Wenecji'.
Osoba była jak najbardziej właściwa, ponieważ zaj-
mował mnie problem działalności architektów we-
neckich w Polsce i dla Polski w okresie renesansu
i baroku, takich jak Bernardo Morando, Andrea
delPAqua, Vincenzo Scamozzi i Baldassare Lon-
ghena. Wiele skorzystałem z Jej życzliwych źródło-
wych wskazówek.
W kilka miesięcy po powrocie do Warszawy,
w połowie października 1965, otrzymałem list od
pani Prof. Bassi, w którym informowała mnie, że jej

' Recenzję książki Eleny BASSI, he/ óe/
e óettecento u fbnez/o (Napoli 1962) opublikował An-
drzej WYROBISZ w frzeg/ąhz/e Vrs'/o/ycznyw, 55:
1964, z. l,s. 159-162.

znajomy znalazł w archiwum księży filipinów w We-
necji dwa listy przełożonego filipinów w Gostyniu,
datowane 14 kwietnia 1683 r. Jeden list był zaadre-
sowany do architekta Baldassare Longheny z prośbą
o dodatkowe wyjaśnienia do projektu, będącego
w trakcie budowy, kościoła w Gostyniu. Drugi do
sekretarza weneckiej kongregacji filipinów z prośbą
o interwencję u architekta w tej sprawie. Zelektryzo-
wała mnie ta wiadomość, potwierdzająca dawną
atrybucję Nikodema Pajzderskiego o autorstwie
Longheny*. Pani prof. Bassi chciała mi przekazać do
wykorzystania treść tej korespondencji. Dziękując
za tak bezinteresowny dar zaproponowałem, aby-
śmy wspólnie napisali o dziele Longheny realizowa-
nym w Polsce na wzór słynnej świątyni S. Maria
délia Salute w Wenecji. Moja propozycja została
przyjęta.
I tak się zaczęła przeszło trzydziestoletnia współ-
praca Pani Prof. Eleny Bassi, dyrektora Akademii
Sztuk Pięknych w Wenecji, ze mną i ze środowiskiem
polskich historyków sztuki. Żywo zainteresowała Ją
recepcja weneckiej kultury artystycznej w Polsce
w okresie nowożytnym. Znakomita uczona przybli-
żyła włoskiemu czytelnikowi tę problematykę, pisząc
omówienia publikacji polskich autorów na ten temat.
Szczególnie ja mam wiele do zawdzięczenia Pani
Profesor Bassi, która w 1968 r. na łamach „Archivio
Veneto" omówiła trzy moje publikacje, w tym książ-
kę o kolegiacie w Zamościu (1-3). Zrecenzowała
również monografię wykształconego w Wenecji
a działającego w Polsce Tylmana z Gameren, pióra
Stanisława Mossakowskiego (6).
Po decyzji o wspólnym pisaniu o dziele Longhe-
ny w Polsce, konieczne było poznanie przez panią
Prof. Bassi z autopsji świątyni w Gostyniu. Dlatego
też Dyrekcja Instytutu Historii Sztuki LIW, gdzie
byłem adiunktem, postarała się o zaproszenie dla
Prof. Bassi na dwumiesięczny pobyt studialny w
Polsce. Ze względu na obowiązki w weneckiej Aka-
demii podzieliła ona stypendium na dwie części:
* Nikodem PAJZDERSKd, „Kościół XX. Filipinów
w Gostyniu", [w:] -S'y/uwoz&mA Ko/mf/i ho &/ho/ho
///Von/ óztMł/ w PoPce, E VIH, Kraków 1907, s. 52.