DOI issue:
Nr. 3/4
DOI article:Artykuły
DOI article:Boberski, Wojciech: Domicilium Varsoviense: Fundacja biskupa Teodora Potockiego dla jezuitów koronnych (1721)*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.70649#0549
Domicilium Varsoviense
541
34. Palazzo di Propaganda Fide w Rzymie (1646-1662), proj. Francesco Borromini. Rycina
Giuseppe Vasi, Sulle magnificenze di Roma Antica e Moderna, IX, tab. 164, Roma 1761
jaśnienia dotyczące kościoła wizytek orazpianta della abitatione delli Padri di Bilani eon
la scalla della misura136. Z uwagi na informacje o kontaktach Baya z Warmią, uwagę
zwraca sanktuarium pielgrzymkowe w Glotowie (Glottau) koło Dobrego Miasta. Biskup
Teodor Potocki wmurował kamień węgielny w dniu 22 sierpnia 1722 r., po czterech latach
budowy, 24 lipca, jego następca, biskup Krzysztof Szembek świątynię konsekrował. Tra-
dycyjna, nieotynkowana bryła jedno wieżowego kościoła mieści, podobnie jak w Krośnie,
„warszawskie” ścienno-filarowe wnętrze, korpus nawowy zaś akcentują - zaskakująco
wczesne na architektonicznej prowincji - zaokrąglone narożniki (ił. 31 e). Autorstwo ko-
ścioła próbowano wiązać z budowniczym Johannem Christophem Reimersem (ur. 1660),
Westfalczykiem, który osiadł w Ornecie i kierował budową kościoła w Krośnie, lecz zmarł
on 19 grudnia 1720 r., blisko 2 lata przed rozpoczęciem budowy.
Światłocieniowe modelowanie ścian za pomocą kolumn (lub półkolumn) dzielących
przęsła lub akcentujących naroża wyróżnia wiele łączonych z Bayem budowli. Niezwykle
oryginalnym sposobem plastycznego i swoiście zmysłowego, traktowania tektoniki jest
wyoblenie naroży filarów bądź partii ścian między podporami (il. 32). Sugestywnie pisali
o tym Mariusz Karpowicz („Mur zmiękł, stopił się, pełznie jak miękka magma, wybrzu-
sza się między kolumnami, jakby party niewidzialną siłą od środka kościoła”137) i Jerzy
Kowalczyk („kolumny są jakby wciśnięte w masę muru. Pod działaniem wewnętrznej siły
mur między nimi został niejako wypchnięty do przodu i utworzył miękkie, zaokrąglone po
bokach występy”138). Należy podkreślić, że ten indywidualny motyw nie znajduje analogii
136 AGAD, Arch. Roskie 11/107: Carlo Bay do Branickiego, k. 5-7; list z dn. 2 II 1739 r.; Aldona BARTCZAKOWA,
Irena MALINOWSKA, Pałac Branickich, Warszawa 1974, s. 24-25.
137 Mariusz KARPOWICZ, Sztuka polska XVIII w., Warszawa 1985, s. 38.
138 KOWALCZYK, „Rola Rzymu...”, s. 281.
541
34. Palazzo di Propaganda Fide w Rzymie (1646-1662), proj. Francesco Borromini. Rycina
Giuseppe Vasi, Sulle magnificenze di Roma Antica e Moderna, IX, tab. 164, Roma 1761
jaśnienia dotyczące kościoła wizytek orazpianta della abitatione delli Padri di Bilani eon
la scalla della misura136. Z uwagi na informacje o kontaktach Baya z Warmią, uwagę
zwraca sanktuarium pielgrzymkowe w Glotowie (Glottau) koło Dobrego Miasta. Biskup
Teodor Potocki wmurował kamień węgielny w dniu 22 sierpnia 1722 r., po czterech latach
budowy, 24 lipca, jego następca, biskup Krzysztof Szembek świątynię konsekrował. Tra-
dycyjna, nieotynkowana bryła jedno wieżowego kościoła mieści, podobnie jak w Krośnie,
„warszawskie” ścienno-filarowe wnętrze, korpus nawowy zaś akcentują - zaskakująco
wczesne na architektonicznej prowincji - zaokrąglone narożniki (ił. 31 e). Autorstwo ko-
ścioła próbowano wiązać z budowniczym Johannem Christophem Reimersem (ur. 1660),
Westfalczykiem, który osiadł w Ornecie i kierował budową kościoła w Krośnie, lecz zmarł
on 19 grudnia 1720 r., blisko 2 lata przed rozpoczęciem budowy.
Światłocieniowe modelowanie ścian za pomocą kolumn (lub półkolumn) dzielących
przęsła lub akcentujących naroża wyróżnia wiele łączonych z Bayem budowli. Niezwykle
oryginalnym sposobem plastycznego i swoiście zmysłowego, traktowania tektoniki jest
wyoblenie naroży filarów bądź partii ścian między podporami (il. 32). Sugestywnie pisali
o tym Mariusz Karpowicz („Mur zmiękł, stopił się, pełznie jak miękka magma, wybrzu-
sza się między kolumnami, jakby party niewidzialną siłą od środka kościoła”137) i Jerzy
Kowalczyk („kolumny są jakby wciśnięte w masę muru. Pod działaniem wewnętrznej siły
mur między nimi został niejako wypchnięty do przodu i utworzył miękkie, zaokrąglone po
bokach występy”138). Należy podkreślić, że ten indywidualny motyw nie znajduje analogii
136 AGAD, Arch. Roskie 11/107: Carlo Bay do Branickiego, k. 5-7; list z dn. 2 II 1739 r.; Aldona BARTCZAKOWA,
Irena MALINOWSKA, Pałac Branickich, Warszawa 1974, s. 24-25.
137 Mariusz KARPOWICZ, Sztuka polska XVIII w., Warszawa 1985, s. 38.
138 KOWALCZYK, „Rola Rzymu...”, s. 281.