DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Artykuły i Komunikaty
DOI article:Polanowska, Jolanta: Mokotów - ogród krajobrazowy Izabelli Lubomirskiej dedykowany Jean-Jacques Rousseau
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.70769#0469
Mokotów - ogród krajobrazowy Izabelli Lubomirskiej dedykowany J.-J. Rousseau
467
41. Zygmunt Vogel, Widok Pałacyku w Mokotowie, Domku Murgrabiego i kuchni, 1791-1792,
Zamek Królewski w Warszawie, inw. FC-ZKW 526. Fot. Zamek Królewski
Intelektualne i artystyczne horyzonty księżnej marszałkowej kształtowały się początko-
wo w kręgu inspiracji ówczesnymi modami Paryża. Wielbicielka Jean-Jacques Rousseau73,
zainteresowania Szwajcarem podzielała m.in. ze swym bratem i bratową, Adamem Kazi-
mierzem i Izabellą Czartoryskimi, którzy odwiedzili go w Paryżu74. A także ze stronni-
kiem króla, podskarbim nadwornym litewskim, Antonim Tyzenhauzem, który w 1778 r.
zaprosił myśliciela, pragnącego osiedlić się na pustkowiu, do Polski i ofiarował mu dwo-
rek w Puszczy Białowieskiej, wybudowany „podług podanego od filozofa planu, [oraz]
zapewniał wszelkie wygody życia”75. Jednak pisarz-mizantrop ostatecznie wybrał Erme-
nonville. Księżna zachwycała się jego powieścią Julie, ou la nouvelle Helo'ise, lettres de
deux amants habitants d’une petite ville au pied des Alpes (wyd. Amsterdam 1760, Paryż
1761), której egzemplarz pierwszej edycji nabyła podczas swej pierwszej francuskiej pod-
róży (1759-1761) i długie lata pozostawała pod jej wpływem76. Podczas swego kolejnego
73 W Łańcucie księżna przechowywała w biblioteczce z 26 tomami dzieł Rousseau także jego list : MAJEWSKA-
MASZKOWSKA, op. cit, s. 63,378. Zapewne nie był to list pisany do niej, gdyż brak śladów wymiany korespondencji
w monumentalnym wydawnictwie Correspondence generale de J.-J. Rousseau [...] commentee par Theophile Dufour,
t. 1-20, Paris 1924-1934.
74 B. Czart., rkps 6067 (d. Ew. 986, Arch. Dom. 418): Rękopisma Xiężnej Generałowej [Izabeli Czartoryskiej], s. 47-48;
Izabella ZATORSKA, „Entrevue, promenade sentimentale, exercice de style: trois points de rencontre avec Jean-Jacques
Rousseau”, [w:] Le Siecle de Rousseau et sa posterite, [...], Ed. Izabella ZATORSKA, Andrzej SIEMEK, Varsovie
1998, s. 242. W 1774 Adam K. Czartoryski uzyskał zgodę Rousseau na pożyczenie mu rękopisu Consideration sur le
gouvernment de Pologne (1771): Władysław KONOPCZYŃSKI, Jan Jakób Rousseau doradcą Polaków, Warszawa
1913, s. 26.
75 Michał BALIŃSKI, Tymoteusz LIPIŃSKI, Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i staty-
stycznym opisana, t. 3, Warszawa 1846, s. 780-781; Piotr BAJKO, Białowieża, zarys dziejów do roku 1950 roku,
Białowieża 2001, s. 30.
76 Przechowywany w Mokotowie, z superexlibrisem „MONKOTOW”, zachowany w Bibliotece Zakładu im. Ossoliń-
skich we Wrocławiu: JUSZCZAKOWSKA, op. cit., s. 44, 46. Może jeszcze w 1760 r. podczas publicznej lektury
467
41. Zygmunt Vogel, Widok Pałacyku w Mokotowie, Domku Murgrabiego i kuchni, 1791-1792,
Zamek Królewski w Warszawie, inw. FC-ZKW 526. Fot. Zamek Królewski
Intelektualne i artystyczne horyzonty księżnej marszałkowej kształtowały się początko-
wo w kręgu inspiracji ówczesnymi modami Paryża. Wielbicielka Jean-Jacques Rousseau73,
zainteresowania Szwajcarem podzielała m.in. ze swym bratem i bratową, Adamem Kazi-
mierzem i Izabellą Czartoryskimi, którzy odwiedzili go w Paryżu74. A także ze stronni-
kiem króla, podskarbim nadwornym litewskim, Antonim Tyzenhauzem, który w 1778 r.
zaprosił myśliciela, pragnącego osiedlić się na pustkowiu, do Polski i ofiarował mu dwo-
rek w Puszczy Białowieskiej, wybudowany „podług podanego od filozofa planu, [oraz]
zapewniał wszelkie wygody życia”75. Jednak pisarz-mizantrop ostatecznie wybrał Erme-
nonville. Księżna zachwycała się jego powieścią Julie, ou la nouvelle Helo'ise, lettres de
deux amants habitants d’une petite ville au pied des Alpes (wyd. Amsterdam 1760, Paryż
1761), której egzemplarz pierwszej edycji nabyła podczas swej pierwszej francuskiej pod-
róży (1759-1761) i długie lata pozostawała pod jej wpływem76. Podczas swego kolejnego
73 W Łańcucie księżna przechowywała w biblioteczce z 26 tomami dzieł Rousseau także jego list : MAJEWSKA-
MASZKOWSKA, op. cit, s. 63,378. Zapewne nie był to list pisany do niej, gdyż brak śladów wymiany korespondencji
w monumentalnym wydawnictwie Correspondence generale de J.-J. Rousseau [...] commentee par Theophile Dufour,
t. 1-20, Paris 1924-1934.
74 B. Czart., rkps 6067 (d. Ew. 986, Arch. Dom. 418): Rękopisma Xiężnej Generałowej [Izabeli Czartoryskiej], s. 47-48;
Izabella ZATORSKA, „Entrevue, promenade sentimentale, exercice de style: trois points de rencontre avec Jean-Jacques
Rousseau”, [w:] Le Siecle de Rousseau et sa posterite, [...], Ed. Izabella ZATORSKA, Andrzej SIEMEK, Varsovie
1998, s. 242. W 1774 Adam K. Czartoryski uzyskał zgodę Rousseau na pożyczenie mu rękopisu Consideration sur le
gouvernment de Pologne (1771): Władysław KONOPCZYŃSKI, Jan Jakób Rousseau doradcą Polaków, Warszawa
1913, s. 26.
75 Michał BALIŃSKI, Tymoteusz LIPIŃSKI, Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i staty-
stycznym opisana, t. 3, Warszawa 1846, s. 780-781; Piotr BAJKO, Białowieża, zarys dziejów do roku 1950 roku,
Białowieża 2001, s. 30.
76 Przechowywany w Mokotowie, z superexlibrisem „MONKOTOW”, zachowany w Bibliotece Zakładu im. Ossoliń-
skich we Wrocławiu: JUSZCZAKOWSKA, op. cit., s. 44, 46. Może jeszcze w 1760 r. podczas publicznej lektury