DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Artykuły
DOI article:Kossowski, Maciej Dariusz: Jeździec polski Antoona Van Dycka - studium przedstawienia
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.70770#0504
497
MACIEJ DARIUSZ KOSSOWSKI
Warszawa, Uniwersytet Warszawski
Jeździec polski Antoona Van Dycka
- studium przedstawienia
Ciemnozieloną ścianę Wielkiego Gabinetu elektora Maksymiliana Emanuela w No-
wym Pałacu Schleissheim zdobi obraz w szerokich złoconych ramach przedsta-
wiający młodego jeźdźca na koniu1 (ił. 1, 2). Zwraca w nim uwagę ekspresyjna
sylwetka kawalerzysty, dynamiczne ujęcie ogiera o proporcjonalnej budowie z pięknie
wykonanym zadem i silnymi nogami oraz stonowana paleta barw z przewagą brązów
i złocistych ugrów. Obraz namalowany został wprawną ręką, szybkimi pociągnięciami
szerokiego i wąskiego pędzla.
Ubiór jeźdźca wzbudza szczególne zainteresowanie. Odbiega on od strojów zachod-
nioeuropejskich kawalerzystów, a jest typowy dla wschodnioeuropejskiego kręgu kultu-
rowego 1. połowy XVII w. Plakietka informacyjna na ramie dzieła jest jeszcze bardziej
intrygująca. Widnieje na niej napis: „4816 Anthonis van Dyck 1599-1641 Der Polnische
Kasak”. Nazwisko mistrza nie zostało opatrzone znakiem zapytania, jednak nie notuje go
najnowsze kompendium wszystkich prac Flamanda2. Bawarski katalog dzieł malarskich
eksponowanych w Schleissheim niewiele więcej wnosi na temat interesującego nas dzie-
ła. Reprodukcję podpisano „ANTHONIS VAN DYCK (F) / Polnischer Kosak”3 i odnoto-
wano ostatnią proweniencję z galerii w Dusseldorfie4. Nie wiadomo jednak z której5.
Nie jest to oczywiście polski kozak, tylko jeździec polski, do tego z zamożnej warstwy
społecznej, choć przedstawiony w codziennym, niemal polowym stroju.
Utrwalona scena przedstawia go na koniu widzianym trzy czwarte od tyłu z lewego
boku zwierzęcia. Jeździec wykonuje nad skarpą zwrot w prawo, po osadzeniu ogiera,
pędzącego chwilę wcześniej zapewne w wyciągniętym galopie. Skraj wzniesienia gwał-
townie opada ku brzegowi morza, odległego o ok. 200-300 m od miejsca, w którym
1 Oberschleissheim, Bayerische Staatsgemaldesammlungen - Staatsgalerie im Neuen Schloss Schleissheim (ściana B),
nr inw. 4816. Olej na płótnie: 152 x 106 cm. Niedatowany.
2 Susan J. BARNES, Nora DE POORTER, Oliver MILLAR, Horst VEY, Van Dyck: A Complete Catalogue of the
Paintings, New Haven and London, 2004.
3 Staatsgalerie Schleissheim: Verzeichnis der Gemdlde, hg. v. Bayerische Staatsgemaldesammlungen (Johan Georg
Prinz von Hohenzollern Redaktion), Munchen 1980, s. 23. Litera „F” w nawiasie nie odnosi się do przymiotnika
„falsch” w znaczeniu błędnej, nieprawidłowej lub mylnej atrybucji, lecz do narodowości malarza: „(F) = Flame”, co
objaśniono na s. 16 katalogu.
4 Ibid., s. 23.
5 Wielokrotne pytania kierowane w tej sprawie do muzealników bawarskich pozostały bez odpowiedzi. Nie nadesłano
skanu karty inwentarzowej ani nawet wypisu z niej.
MACIEJ DARIUSZ KOSSOWSKI
Warszawa, Uniwersytet Warszawski
Jeździec polski Antoona Van Dycka
- studium przedstawienia
Ciemnozieloną ścianę Wielkiego Gabinetu elektora Maksymiliana Emanuela w No-
wym Pałacu Schleissheim zdobi obraz w szerokich złoconych ramach przedsta-
wiający młodego jeźdźca na koniu1 (ił. 1, 2). Zwraca w nim uwagę ekspresyjna
sylwetka kawalerzysty, dynamiczne ujęcie ogiera o proporcjonalnej budowie z pięknie
wykonanym zadem i silnymi nogami oraz stonowana paleta barw z przewagą brązów
i złocistych ugrów. Obraz namalowany został wprawną ręką, szybkimi pociągnięciami
szerokiego i wąskiego pędzla.
Ubiór jeźdźca wzbudza szczególne zainteresowanie. Odbiega on od strojów zachod-
nioeuropejskich kawalerzystów, a jest typowy dla wschodnioeuropejskiego kręgu kultu-
rowego 1. połowy XVII w. Plakietka informacyjna na ramie dzieła jest jeszcze bardziej
intrygująca. Widnieje na niej napis: „4816 Anthonis van Dyck 1599-1641 Der Polnische
Kasak”. Nazwisko mistrza nie zostało opatrzone znakiem zapytania, jednak nie notuje go
najnowsze kompendium wszystkich prac Flamanda2. Bawarski katalog dzieł malarskich
eksponowanych w Schleissheim niewiele więcej wnosi na temat interesującego nas dzie-
ła. Reprodukcję podpisano „ANTHONIS VAN DYCK (F) / Polnischer Kosak”3 i odnoto-
wano ostatnią proweniencję z galerii w Dusseldorfie4. Nie wiadomo jednak z której5.
Nie jest to oczywiście polski kozak, tylko jeździec polski, do tego z zamożnej warstwy
społecznej, choć przedstawiony w codziennym, niemal polowym stroju.
Utrwalona scena przedstawia go na koniu widzianym trzy czwarte od tyłu z lewego
boku zwierzęcia. Jeździec wykonuje nad skarpą zwrot w prawo, po osadzeniu ogiera,
pędzącego chwilę wcześniej zapewne w wyciągniętym galopie. Skraj wzniesienia gwał-
townie opada ku brzegowi morza, odległego o ok. 200-300 m od miejsca, w którym
1 Oberschleissheim, Bayerische Staatsgemaldesammlungen - Staatsgalerie im Neuen Schloss Schleissheim (ściana B),
nr inw. 4816. Olej na płótnie: 152 x 106 cm. Niedatowany.
2 Susan J. BARNES, Nora DE POORTER, Oliver MILLAR, Horst VEY, Van Dyck: A Complete Catalogue of the
Paintings, New Haven and London, 2004.
3 Staatsgalerie Schleissheim: Verzeichnis der Gemdlde, hg. v. Bayerische Staatsgemaldesammlungen (Johan Georg
Prinz von Hohenzollern Redaktion), Munchen 1980, s. 23. Litera „F” w nawiasie nie odnosi się do przymiotnika
„falsch” w znaczeniu błędnej, nieprawidłowej lub mylnej atrybucji, lecz do narodowości malarza: „(F) = Flame”, co
objaśniono na s. 16 katalogu.
4 Ibid., s. 23.
5 Wielokrotne pytania kierowane w tej sprawie do muzealników bawarskich pozostały bez odpowiedzi. Nie nadesłano
skanu karty inwentarzowej ani nawet wypisu z niej.