DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Skibiński, Franciszek: Architekci, budowniczowie, kamieniarze i rzeźbiarze obcego pochodzenia w Gdańsku 1550-1630. Szkic z dziejów migracji artystycznej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0012
10
Franciszek Skibiński
z Drezna, innym przybyszu z Saksonii obecnym w tym czasie w Gdańsku19. Wydaje się, iż
obecność Kramera mogła wpłynąć na decyzje innych rzemieślników pochodzących z tego
regionu o osiedleniu się w Gdańsku20. Podobnie wyglądała ścieżka kariery kolejnego waż-
nego budowniczego gdańskiego o niemieckim pochodzeniu, Hansa Schneidera von Lindau,
który poślubił zresztą w Gdańsku córkę Hansa Kramera21. Pochodzący z okolic jeziora Kon-
stancja von Lindau przybył do Gdańska około roku 1580 z Elbląga, gdzie wcześniej praco-
wał22. Cieszył się poparciem władz miejskich i prowadził w mieście spory warsztat
budowlany, współpracując z innymi imigrantami, takimi jak Frederik Vroom z Haarlemu
czy Willem van den Blocke z Mechelen, zaangażowanymi wraz z nim w budowę Bramy
Wyżynnej w latach 1586-158823. Zaraz po przybyciu do Gdańska von Lindau zatrudnił kilku
czeladników prawdopodobnie wywodzących się z południowo-wschodnich Niemiec, w tym
Jacoba Diez z Augsburga oraz Hansa, Jacoba, Caspara i Martina, wszystkich określonych
jako pochodzących z Freiburga (Freiburg Bryzgowijski?). Oznaczałoby to, iż do Gdańska
przybywały również całe grupy artystów, budowniczych i rzemieślników, które mogły wy-
wierać silniejszy wpływ na miejscowe środowisko, niż pojedyncze osoby. Wspomniani
wyżej czeladnicy mogli trafić do Gdańska bezpośrednio z południowo-wschodnich Nie-
miec, być może wraz z Hansem Schneiderem von Lindau, który przypuszczalnie udał się
tam w poszukiwaniu pracowników po zakończeniu pracy w Elblągu, a przed podjęciem
nowych obowiązków w Gdańsku, co byłoby zgodne z ówczesną praktyką24.
Przykład warsztatów Hansa Kramera i Hansa Schneidera von Lindau wskazuje, iż czynni
w Gdańsku mistrzowie obcego pochodzenia chętnie zatrudniali pomocników przybyłych
z tych samych co oni regionów. Wędrujący czeladnicy mogli natomiast wykorzystywać wy-
soką pozycję zawodową swoich rodaków. Powiązania oparte na pochodzeniu bądź wcze-
śniejszej współpracy wpływały w ten sposób na kierunki i intensywność migracji. Tendencja
ta jest dobrze widoczna również w przypadku Niderlandczyków. Dla przykładu, Ragnier
z Amsterdamu zatrudniał czeladników Hansa Flamincka, Petera Janssena czy Mertena
Willemsena, wszyscy odnotowani w 1573 r., zaś mistrz Hendrick Cornelius pomocników
Hansa Fryse i Hansa Flamincka25. Zjawisko to widoczne jest też w późniejszym okresie.
Wyraźną predylekcję do asystentów niderlandzkiego pochodzenia wykazywał Willem van
den Blocke, w którego warsztacie czołową rolę odgrywał m.in. rzeźbiarz Philip van den
Blocke oraz kamieniarz Rombout z Fryzji, a także pochodzący z Gandawy mistrz Willem
van der Meer zw. Barth26.
19 CUNY, op. cit., s. 17.
20 Por. PENNERS-ELLWART, op. cit., s. 102.
21 CUNY, op. cit., s. 29.
22 CUNY, op. cit., s. 29-30; w 1583 r. został przyjęty do cechu (APG, 300, C/2057, s. 221). Maria Lewicka podaje, iż
von Lindau przybył do Gdańska razem z Kramerem już w 1565 r., nie wskazując jednak źródła tej informacji; zob.:
Maria LEWICKA, „Mistrz Jan z Lindau - budowniczy XVI-wiecznych fortyfikacji w Gdańsku i Wrocławiu", [w:]
Fortyfikacje Gdańska, red. Grzegorz BUKAL, Gdańsk 2009, s. 86-87.
23 APG, 300, 20/126, s. 1, 3 oraz APG, 300, 36/65, s. 19-22; zob. też Franciszek KRZYSIAK, „Supliki Hansa Kramera
i Willema van den Blocke do Rady Miejskiej w Gdańsku", Porta Aurea, 6, 1999, s. 66-70 oraz id., „Brama Wyżynna
w Gdańsku", Rocznik Gdański, 57, 1997, t. 1, s. 197-212.
24 Tak było np. w przypadku niderlandzkiego rzeźbiarza Alexandra Colina, który pracując w Innsbrucku przynajmniej
trzykrotnie udawał się do Niderlandów w poszukiwaniu pracowników; zob.: Helga DRESSLER, Alexander Colin,
Karlsruhe 1973, s. 12-14.
25 APG, 300, C/2057, s. 54, 85.
26 Franciszek SKIBIŃSKI, „Warsztat Willema van den Blocke w świetle akt gdańskiego cechu murarzy, kamieniarzy
i rzeźbiarzy", Biuletyn Historii Sztuki, 72. 2010, 1-2, s. 85-92 oraz Jacek TYLICKI, „Meer, van der, czyli Barth",
Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, 3, Gdańsk 1997, s. 180-185.
Franciszek Skibiński
z Drezna, innym przybyszu z Saksonii obecnym w tym czasie w Gdańsku19. Wydaje się, iż
obecność Kramera mogła wpłynąć na decyzje innych rzemieślników pochodzących z tego
regionu o osiedleniu się w Gdańsku20. Podobnie wyglądała ścieżka kariery kolejnego waż-
nego budowniczego gdańskiego o niemieckim pochodzeniu, Hansa Schneidera von Lindau,
który poślubił zresztą w Gdańsku córkę Hansa Kramera21. Pochodzący z okolic jeziora Kon-
stancja von Lindau przybył do Gdańska około roku 1580 z Elbląga, gdzie wcześniej praco-
wał22. Cieszył się poparciem władz miejskich i prowadził w mieście spory warsztat
budowlany, współpracując z innymi imigrantami, takimi jak Frederik Vroom z Haarlemu
czy Willem van den Blocke z Mechelen, zaangażowanymi wraz z nim w budowę Bramy
Wyżynnej w latach 1586-158823. Zaraz po przybyciu do Gdańska von Lindau zatrudnił kilku
czeladników prawdopodobnie wywodzących się z południowo-wschodnich Niemiec, w tym
Jacoba Diez z Augsburga oraz Hansa, Jacoba, Caspara i Martina, wszystkich określonych
jako pochodzących z Freiburga (Freiburg Bryzgowijski?). Oznaczałoby to, iż do Gdańska
przybywały również całe grupy artystów, budowniczych i rzemieślników, które mogły wy-
wierać silniejszy wpływ na miejscowe środowisko, niż pojedyncze osoby. Wspomniani
wyżej czeladnicy mogli trafić do Gdańska bezpośrednio z południowo-wschodnich Nie-
miec, być może wraz z Hansem Schneiderem von Lindau, który przypuszczalnie udał się
tam w poszukiwaniu pracowników po zakończeniu pracy w Elblągu, a przed podjęciem
nowych obowiązków w Gdańsku, co byłoby zgodne z ówczesną praktyką24.
Przykład warsztatów Hansa Kramera i Hansa Schneidera von Lindau wskazuje, iż czynni
w Gdańsku mistrzowie obcego pochodzenia chętnie zatrudniali pomocników przybyłych
z tych samych co oni regionów. Wędrujący czeladnicy mogli natomiast wykorzystywać wy-
soką pozycję zawodową swoich rodaków. Powiązania oparte na pochodzeniu bądź wcze-
śniejszej współpracy wpływały w ten sposób na kierunki i intensywność migracji. Tendencja
ta jest dobrze widoczna również w przypadku Niderlandczyków. Dla przykładu, Ragnier
z Amsterdamu zatrudniał czeladników Hansa Flamincka, Petera Janssena czy Mertena
Willemsena, wszyscy odnotowani w 1573 r., zaś mistrz Hendrick Cornelius pomocników
Hansa Fryse i Hansa Flamincka25. Zjawisko to widoczne jest też w późniejszym okresie.
Wyraźną predylekcję do asystentów niderlandzkiego pochodzenia wykazywał Willem van
den Blocke, w którego warsztacie czołową rolę odgrywał m.in. rzeźbiarz Philip van den
Blocke oraz kamieniarz Rombout z Fryzji, a także pochodzący z Gandawy mistrz Willem
van der Meer zw. Barth26.
19 CUNY, op. cit., s. 17.
20 Por. PENNERS-ELLWART, op. cit., s. 102.
21 CUNY, op. cit., s. 29.
22 CUNY, op. cit., s. 29-30; w 1583 r. został przyjęty do cechu (APG, 300, C/2057, s. 221). Maria Lewicka podaje, iż
von Lindau przybył do Gdańska razem z Kramerem już w 1565 r., nie wskazując jednak źródła tej informacji; zob.:
Maria LEWICKA, „Mistrz Jan z Lindau - budowniczy XVI-wiecznych fortyfikacji w Gdańsku i Wrocławiu", [w:]
Fortyfikacje Gdańska, red. Grzegorz BUKAL, Gdańsk 2009, s. 86-87.
23 APG, 300, 20/126, s. 1, 3 oraz APG, 300, 36/65, s. 19-22; zob. też Franciszek KRZYSIAK, „Supliki Hansa Kramera
i Willema van den Blocke do Rady Miejskiej w Gdańsku", Porta Aurea, 6, 1999, s. 66-70 oraz id., „Brama Wyżynna
w Gdańsku", Rocznik Gdański, 57, 1997, t. 1, s. 197-212.
24 Tak było np. w przypadku niderlandzkiego rzeźbiarza Alexandra Colina, który pracując w Innsbrucku przynajmniej
trzykrotnie udawał się do Niderlandów w poszukiwaniu pracowników; zob.: Helga DRESSLER, Alexander Colin,
Karlsruhe 1973, s. 12-14.
25 APG, 300, C/2057, s. 54, 85.
26 Franciszek SKIBIŃSKI, „Warsztat Willema van den Blocke w świetle akt gdańskiego cechu murarzy, kamieniarzy
i rzeźbiarzy", Biuletyn Historii Sztuki, 72. 2010, 1-2, s. 85-92 oraz Jacek TYLICKI, „Meer, van der, czyli Barth",
Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, 3, Gdańsk 1997, s. 180-185.