DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Pajor, Piotr: Dwa chóry katedry krakowskiej niezrealizowane w pierwszym dwudziestoleciu XIV wieku*
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0207
Dwa CHÓRY KATEDRY KRAKOWSKIEJ NIEZREALIZOWANE W PIERWSZYM DWUDZIESTOLECIU XIV WIEKU 201
poświadczają teksty z grupy tzw. roczników małopolskich uważane za redakcje zaginio-
nego Annales Polonorum9. Najbardziej znanym z nich jest Rocznik Traski, który wspo-
mniane wypadki relacjonuje w następujący sposób: Et eodem anno arsit [civitas
Cracoviensis] circa ecclesiam omnium sanctorum. De illo igne ventus portavit super ec-
clesiam kathedralem et excussit totam et castrum; quam ecclesiam prenotatus dux Wlady-
slaus una cum uxore sua Hedvige et filio ipsorum exelentissimo Kazimiro, succedente in
regnum, reedificavit ad honorum sanctorum Wenceslay et Stanislay martirum".
Bardzo podobne zapisy znalazły się w Roczniku małopolskim Kuropatnickiego oraz
Roczniku małopolskim Szamotulskiego". Zapis w Roczniku Sędziwoja jest natomiast od-
mienny - pomija pożar zamku oraz informację o późniejszej odbudowie katedry, którą
wzmiankuje jako „kościół św. Wacława", nie zaś „kościół katedralny"12. Kalendarz kate-
dry krakowskiej z kolei odnotował to wydarzenie pod datą 9 maja 130513. Ten tekst także
informuje tylko o pożarze, pomijając odbudowę, podobnie jak i relacja w Rocznikach Jana
Długosza. Historiograf datując to wydarzenie niejako połączył obie wcześniejsze wersje,
umieszczając je 8 maja 1306 r.14
Co do losów katedry po pożarze, Roczn ik Traski i Roczn iki małopolskie wskazuj ą na j ej
odbudowę z inicjatywy Władysława Łokietka. W pewnej sprzeczności z tą informacją
zdają się stać akta procesu wytoczonego biskupowi krakowskiemu Muskacie przez arcy-
biskupa Jakuba Świnkę. Według jednego z oskarżeń Muskata ecclesiam suam kathedra-
lem diruit sine consensu capituli sui qurendo pecunias, et plura episcoporum corpora
extumulavit15. Pomijając na razie kontekst tego oskarżenia, wydaje się, że Muskata podjął
przy kościele jakieś prace o charakterze rozbiórkowym.
Jeszcze inną wersję wydarzeń przynoszą Roczniki Długosza. We wspomnianym opisie
pożaru brak jest wzmianki o pracach remontowych. Dalej, pod rokiem 1320 kronikarz
zapisał, że Nanker rozpoczął budowę nowej katedry, gdyż stara była zbyt mała i wiekowa,
a ponadto świeżo uszkodził ją pożar16.
9 Ostatnio na temat pierwowzoru i późniejszych redakcji: Wojciech DRELICHARZ, Idea zjednoczenia królestwa
w średniowiecznym dziejopisarstwie polskim, Kraków 2012, s. 326-333.
10 I tego roku zapłonęło [miasto Kraków] koło kościoła Wszystkich Świętych. Ogień został przeniesiony przez wiatr nad
kościół katedralny i zniszczył go w całości wraz z zamkiem; który to kościół wspomniany książę Władysław, wraz z żoną
swoją Jadwigą i synem ich najjaśniejszym Kazimierzem, następcą tronu, odbudował na chwałę świętych męczenników
Wacława i Stanisława; „Rocznik Traski", wyd. August BIELOWSKI, [w:] Monumenta Poloniae Historica, dalej MPH,
II, Lwów 1872, s. 853.
11 „Rocznik Małopolski", wyd. August BIELOWSKI, MPH, III, Lwów 1878, s. 188 (kodeks Kuropatnickiego) i s. 189
(kodeks Szamotulskiego). Wojciech Drelicharz uznał oba rękopisy za oddzielne, choć spokrewnione roczniki, i zapro-
ponował dla nich nazwy: Rocznik małopolski Kuropatnickiego oraz Rocznik małopolski Szamotulskiego; Wojciech
DRELICHARZ, Annalistyka małopolska XIII-XV wieku. Kierunki rozwoju wielkich roczników kompilowanych, Kra-
ków 2003, s. 8-9; id., Idea zjednoczenia... , s. 326-327.
12 „Rocznik Sędziwoja", wyd. August BIELOWSKI, [w:] MPH, II, Lwów 1872, s. 879.
13 Dum arsit civitas apud Omnes Sanctos, de illo igne ventus portavit super ecclesiam Cracoviensem et excussit totam
in crastino sancti Stanislai (Ponadto miasto spłonęło przy [kościele] Wszystkich Świętych; ogień został przeniesiony
przez wiatr ponad kościół krakowski i zniszczył go w całości nazajutrz po św. Stanisławie); zob. „Najdawniejsze rocz-
niki krakowskie i kalendarz", wyd. Zofia KOZŁOWSKA-BUDKOWA (MPH, Seria Nowa, V), Warszawa 1978, s. 145.
14 Ioannis Dlugossi Annales Seu Cronicae Incliti Regni Poloniae, liber nonus, wyd. Danuta TURKOWSKA i in.,
Varsaviae 1978, s. 40; Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, Księga Dziewiąta, przeł.
Julia MRUKÓWNA, Warszawa 1975, s. 50-51.
15 W poszukiwaniu pieniędzy zrujnował swój kościół katedralny bez zgody kapituły i wyciągnął z grobów liczne ciała
biskupów; „Acta inquisitori Jacobi, archiepiscopi Gneznezis contra Johannem Muscata, episcopum Cracoviensem 20
VII 1306-25 VI 1308", [w:] Monumenta Poloniae Vaticana, t. 3, Kraków 1914, s. 82.
16 Ioannis Dlugossi Annales..., liber nonus, s. 109-110; Jana Długosza Roczniki..., Księga Dziewiąta, s. 136.
poświadczają teksty z grupy tzw. roczników małopolskich uważane za redakcje zaginio-
nego Annales Polonorum9. Najbardziej znanym z nich jest Rocznik Traski, który wspo-
mniane wypadki relacjonuje w następujący sposób: Et eodem anno arsit [civitas
Cracoviensis] circa ecclesiam omnium sanctorum. De illo igne ventus portavit super ec-
clesiam kathedralem et excussit totam et castrum; quam ecclesiam prenotatus dux Wlady-
slaus una cum uxore sua Hedvige et filio ipsorum exelentissimo Kazimiro, succedente in
regnum, reedificavit ad honorum sanctorum Wenceslay et Stanislay martirum".
Bardzo podobne zapisy znalazły się w Roczniku małopolskim Kuropatnickiego oraz
Roczniku małopolskim Szamotulskiego". Zapis w Roczniku Sędziwoja jest natomiast od-
mienny - pomija pożar zamku oraz informację o późniejszej odbudowie katedry, którą
wzmiankuje jako „kościół św. Wacława", nie zaś „kościół katedralny"12. Kalendarz kate-
dry krakowskiej z kolei odnotował to wydarzenie pod datą 9 maja 130513. Ten tekst także
informuje tylko o pożarze, pomijając odbudowę, podobnie jak i relacja w Rocznikach Jana
Długosza. Historiograf datując to wydarzenie niejako połączył obie wcześniejsze wersje,
umieszczając je 8 maja 1306 r.14
Co do losów katedry po pożarze, Roczn ik Traski i Roczn iki małopolskie wskazuj ą na j ej
odbudowę z inicjatywy Władysława Łokietka. W pewnej sprzeczności z tą informacją
zdają się stać akta procesu wytoczonego biskupowi krakowskiemu Muskacie przez arcy-
biskupa Jakuba Świnkę. Według jednego z oskarżeń Muskata ecclesiam suam kathedra-
lem diruit sine consensu capituli sui qurendo pecunias, et plura episcoporum corpora
extumulavit15. Pomijając na razie kontekst tego oskarżenia, wydaje się, że Muskata podjął
przy kościele jakieś prace o charakterze rozbiórkowym.
Jeszcze inną wersję wydarzeń przynoszą Roczniki Długosza. We wspomnianym opisie
pożaru brak jest wzmianki o pracach remontowych. Dalej, pod rokiem 1320 kronikarz
zapisał, że Nanker rozpoczął budowę nowej katedry, gdyż stara była zbyt mała i wiekowa,
a ponadto świeżo uszkodził ją pożar16.
9 Ostatnio na temat pierwowzoru i późniejszych redakcji: Wojciech DRELICHARZ, Idea zjednoczenia królestwa
w średniowiecznym dziejopisarstwie polskim, Kraków 2012, s. 326-333.
10 I tego roku zapłonęło [miasto Kraków] koło kościoła Wszystkich Świętych. Ogień został przeniesiony przez wiatr nad
kościół katedralny i zniszczył go w całości wraz z zamkiem; który to kościół wspomniany książę Władysław, wraz z żoną
swoją Jadwigą i synem ich najjaśniejszym Kazimierzem, następcą tronu, odbudował na chwałę świętych męczenników
Wacława i Stanisława; „Rocznik Traski", wyd. August BIELOWSKI, [w:] Monumenta Poloniae Historica, dalej MPH,
II, Lwów 1872, s. 853.
11 „Rocznik Małopolski", wyd. August BIELOWSKI, MPH, III, Lwów 1878, s. 188 (kodeks Kuropatnickiego) i s. 189
(kodeks Szamotulskiego). Wojciech Drelicharz uznał oba rękopisy za oddzielne, choć spokrewnione roczniki, i zapro-
ponował dla nich nazwy: Rocznik małopolski Kuropatnickiego oraz Rocznik małopolski Szamotulskiego; Wojciech
DRELICHARZ, Annalistyka małopolska XIII-XV wieku. Kierunki rozwoju wielkich roczników kompilowanych, Kra-
ków 2003, s. 8-9; id., Idea zjednoczenia... , s. 326-327.
12 „Rocznik Sędziwoja", wyd. August BIELOWSKI, [w:] MPH, II, Lwów 1872, s. 879.
13 Dum arsit civitas apud Omnes Sanctos, de illo igne ventus portavit super ecclesiam Cracoviensem et excussit totam
in crastino sancti Stanislai (Ponadto miasto spłonęło przy [kościele] Wszystkich Świętych; ogień został przeniesiony
przez wiatr ponad kościół krakowski i zniszczył go w całości nazajutrz po św. Stanisławie); zob. „Najdawniejsze rocz-
niki krakowskie i kalendarz", wyd. Zofia KOZŁOWSKA-BUDKOWA (MPH, Seria Nowa, V), Warszawa 1978, s. 145.
14 Ioannis Dlugossi Annales Seu Cronicae Incliti Regni Poloniae, liber nonus, wyd. Danuta TURKOWSKA i in.,
Varsaviae 1978, s. 40; Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, Księga Dziewiąta, przeł.
Julia MRUKÓWNA, Warszawa 1975, s. 50-51.
15 W poszukiwaniu pieniędzy zrujnował swój kościół katedralny bez zgody kapituły i wyciągnął z grobów liczne ciała
biskupów; „Acta inquisitori Jacobi, archiepiscopi Gneznezis contra Johannem Muscata, episcopum Cracoviensem 20
VII 1306-25 VI 1308", [w:] Monumenta Poloniae Vaticana, t. 3, Kraków 1914, s. 82.
16 Ioannis Dlugossi Annales..., liber nonus, s. 109-110; Jana Długosza Roczniki..., Księga Dziewiąta, s. 136.