DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Mossakowski, Stanisław: Europejski kontekst renesansowej przebudowy królewskiego pa³acu na Wawelu: Neapol - Urbino - Buda - Praga
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0030
28
Stanisław Mossakowski
drugich. Jak bardzo, wraz z naczelną ideą tworzenia dzieł all 'antica, łączyły ich wspólne
poglądy, które obok historycznie ustalonych ogólnoeuropejskich obyczajów monarchicz-
nych, dotyczyły programów funkcjonalnych i reprezentacyjnych rezydencji, analogicz-
nych form ich dekoracji, a nawet zbliżonych niekiedy programów treściowych.
Szczególną rolę w owej epoce w całym omawianym regionie odegrała -jak się okazuje
- królewska dynastia hiszpańskich Aragonów z Neapolu, której idee i wzory rezydencjo-
nalno-reprezentacyjne rozpowszechniały się na dworach Italii i środkowej Europy,
zwłaszcza poprzez szereg małżeństw dynastycznych63. Natomiast - rzecz to charaktery-
styczna - nie sposób wykazać bliższych związków genetycznych wawelskiego pałacu
Zygmunta Starego z rezydencjami jego kuzyna i długoletniego politycznego oponenta ce-
sarza Maksymiliana I, zarówno budowlami Insbrucka, jak Wiednia64.
Geneza rozwiązań funkcjonalnych pałacu na Wawelu w mniejszym stopniu zatem daje
się wyjaśniać rzymskimi rezydencjami papieskimi czy kardynalskimi, miejskimi pałaca-
mi florenckich patrycjuszy czy doży republiki weneckiej, bardziej natomiast - pozornie
odmiennymi formalnie, ale bliższymi swym programem mieszkalnym i reprezentacyjnym
- siedzibami władców powiązanych z domem Jagiellonów. To właśnie one stanowią tło,
na którym dopiero rysuje się właściwie indywidualny charakter renesansowego Wawelu.
Źródła ilustracji
II. 1, 6, 7, 10- Matthias Corvinus, the King. Tradition and Renewal in the Hungarian Royal Court 1458-1490.
Exhibition catalogue, Budapest 2008, s. 214 (hasło 4.1), 330 (hasło 9.3), 332 (hasło 9.4), 252 (hasło 5.6)
Ił. 2, 4, 5, 8-Gesichter der Renaissance. Meisterwerke italienischer Portrait-Kunst, Berlin 2011, s. 312 (kat.
134), 307 (kat. 131), 310 (kat. 133), 289 (kat. 120)
II. 3 - George L. Hersey, The Aragonese Arch at Napes 1443-1475 (Yale Publications in the History of Art,
24), New Haven- London 1973, il. 1
II. 9 - Bona Sforza królowa Polski księżna Bari. Wystawa w Zamku Królewskim na Wawelu 14 września- 19
listopada 2000, Kraków 2000, il. 5 (poz. 77)
11. 11 - Die Wiener Hofburg in Mittelalter. Von der Kastellburg bis zu den Anfangen der Kaiserresidenz, Hg
Mario Schwarz, Wien 2015, s. 433, il. IV.126)
II. 12 - Emperor Maximilian I and the Age of Durer, Ed. by Eva Michel and Maria Luise Sternath, Miinchen-
London-New York, 2013, s.142 (hasło 8)
63 Nowy pierwiastek ideologii monarchicznej, jaki wniosła do Italii dynastia Aragonów neapolitańskich, omawia Joana
BARRETO, La Majeste en images. Portraits du pouvoir dans la Naples des Aragon, Roma 2013, s. 45-105. Zob. także
STACEY, op. cit., s. 183-196 (rozdział: „The Senecan Princeps in Aragonese Naples"). Z kolei przykładem wpływu
małżeństw z przedstawicielkami neapolitańskiej rodziny królewskiej na zmiany zwyczajów na dworach książąt wło-
skich dostarcza Ferrara po ślubie księcia Ercola I d'Este z Eleonorą Aragońską (1472) - zob. Marco FOLIN, „Lignages
seigneuriaux et logis de cour a la fin du Moyen Age: Le cas de Ferrare au XVe siecle", [w:] Le prince, la princesse et
leurs logis, Paris 2014, s. 39-41.
64 Por. Emperor Maximilian I, and the Age of Durer, ed. by Eva Michel and Maria Luise Sternath, Munchen-London-
New York 2012, s. 140-143; Die Wiener Hofburg im Mittelalter. Von der Kastellburg bis zu den Anfangen der Kaiser-
residenz, Hg. Von Mario Schwarz, Wien 2014, s. 424-446, 538-542 (Paul Mitchell, Gunther Buchinger).
Stanisław Mossakowski
drugich. Jak bardzo, wraz z naczelną ideą tworzenia dzieł all 'antica, łączyły ich wspólne
poglądy, które obok historycznie ustalonych ogólnoeuropejskich obyczajów monarchicz-
nych, dotyczyły programów funkcjonalnych i reprezentacyjnych rezydencji, analogicz-
nych form ich dekoracji, a nawet zbliżonych niekiedy programów treściowych.
Szczególną rolę w owej epoce w całym omawianym regionie odegrała -jak się okazuje
- królewska dynastia hiszpańskich Aragonów z Neapolu, której idee i wzory rezydencjo-
nalno-reprezentacyjne rozpowszechniały się na dworach Italii i środkowej Europy,
zwłaszcza poprzez szereg małżeństw dynastycznych63. Natomiast - rzecz to charaktery-
styczna - nie sposób wykazać bliższych związków genetycznych wawelskiego pałacu
Zygmunta Starego z rezydencjami jego kuzyna i długoletniego politycznego oponenta ce-
sarza Maksymiliana I, zarówno budowlami Insbrucka, jak Wiednia64.
Geneza rozwiązań funkcjonalnych pałacu na Wawelu w mniejszym stopniu zatem daje
się wyjaśniać rzymskimi rezydencjami papieskimi czy kardynalskimi, miejskimi pałaca-
mi florenckich patrycjuszy czy doży republiki weneckiej, bardziej natomiast - pozornie
odmiennymi formalnie, ale bliższymi swym programem mieszkalnym i reprezentacyjnym
- siedzibami władców powiązanych z domem Jagiellonów. To właśnie one stanowią tło,
na którym dopiero rysuje się właściwie indywidualny charakter renesansowego Wawelu.
Źródła ilustracji
II. 1, 6, 7, 10- Matthias Corvinus, the King. Tradition and Renewal in the Hungarian Royal Court 1458-1490.
Exhibition catalogue, Budapest 2008, s. 214 (hasło 4.1), 330 (hasło 9.3), 332 (hasło 9.4), 252 (hasło 5.6)
Ił. 2, 4, 5, 8-Gesichter der Renaissance. Meisterwerke italienischer Portrait-Kunst, Berlin 2011, s. 312 (kat.
134), 307 (kat. 131), 310 (kat. 133), 289 (kat. 120)
II. 3 - George L. Hersey, The Aragonese Arch at Napes 1443-1475 (Yale Publications in the History of Art,
24), New Haven- London 1973, il. 1
II. 9 - Bona Sforza królowa Polski księżna Bari. Wystawa w Zamku Królewskim na Wawelu 14 września- 19
listopada 2000, Kraków 2000, il. 5 (poz. 77)
11. 11 - Die Wiener Hofburg in Mittelalter. Von der Kastellburg bis zu den Anfangen der Kaiserresidenz, Hg
Mario Schwarz, Wien 2015, s. 433, il. IV.126)
II. 12 - Emperor Maximilian I and the Age of Durer, Ed. by Eva Michel and Maria Luise Sternath, Miinchen-
London-New York, 2013, s.142 (hasło 8)
63 Nowy pierwiastek ideologii monarchicznej, jaki wniosła do Italii dynastia Aragonów neapolitańskich, omawia Joana
BARRETO, La Majeste en images. Portraits du pouvoir dans la Naples des Aragon, Roma 2013, s. 45-105. Zob. także
STACEY, op. cit., s. 183-196 (rozdział: „The Senecan Princeps in Aragonese Naples"). Z kolei przykładem wpływu
małżeństw z przedstawicielkami neapolitańskiej rodziny królewskiej na zmiany zwyczajów na dworach książąt wło-
skich dostarcza Ferrara po ślubie księcia Ercola I d'Este z Eleonorą Aragońską (1472) - zob. Marco FOLIN, „Lignages
seigneuriaux et logis de cour a la fin du Moyen Age: Le cas de Ferrare au XVe siecle", [w:] Le prince, la princesse et
leurs logis, Paris 2014, s. 39-41.
64 Por. Emperor Maximilian I, and the Age of Durer, ed. by Eva Michel and Maria Luise Sternath, Munchen-London-
New York 2012, s. 140-143; Die Wiener Hofburg im Mittelalter. Von der Kastellburg bis zu den Anfangen der Kaiser-
residenz, Hg. Von Mario Schwarz, Wien 2014, s. 424-446, 538-542 (Paul Mitchell, Gunther Buchinger).