Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (78.2016)

257

KATARZYNA JAGIEŁŁO-JAKUBASZEK
Warszawa, Instytut Sztuki PAN

Kilka uwag o portrecie
Anny z Cetnerów Potockiej

Wkońcu stycznia 1792 r. w rzymskiej pracowni słynnej Angeliki Kauffmann
(1741-1807) czekał na wysłanie do Polski portret Anny z Cetnerów Potockiej,
znajdujący się obecnie w zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilano-
wie1 (il. 1).
Historia portretu sięga marca 1791 r., kiedy Anna z Cetnerów wraz ze swoim trzecim
mężem Kajetanem Potockim, starostą urzędowskim i dymirskim2, wspólnie bawili w Rzy-
mie. To Kajetan Potocki złożył u Angeliki Kauffmann zamówienie na wykonanie portretu
żony co znajduje potwierdzenie w spisie obrazów autorstwa malarki. W dokumencie tym,
sporządzonym najprawdopodobniej przez męża Kauffmann, Antonia Zucchiego, zatytu-
łowanym Memoria delle piture [sic! K. J.-J.]fatte d'Angelica Kauffman dopo il suo ritor-
no d'Inghilterra che fit nel messe d'otobre 1781 che si trovo a Venezia3 odnajdujemy wpis
o następującej treści: per il Sig[no]re Conte Gaetano Potosky di Polonia Roma, marzo
1791. Il Ritratto di Madama la Contessa Potosky sposa del sudetto, grande al naturale
figura intiera, in atto di adornare con fiori la tomba d'un defunto suo figlio. cominciatto il
di primo Marzo 1791 - e ricevutto cento e dieci Zecchini, che sono la mettd del pagamen-
to di Zecchini 220. di 30 Gennaro 1792 ricevutti cento e died Zechini per saldo del
sudetto Ritratto, e consegnatto allo spedizionare4.
Okoliczność powyższa znajduje również potwierdzenie w Memorandum of paintings',
angielskim tłumaczeniu Memoria delle piture, w którym czytamy: ROME. March, 1791.

1 Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, olej, płótno, nr inw. Wil.1574.

2 Leon ROMANOWSKI, Rodowód Potockich hrabiów herbu Pilawa: z podań historycznych, z autentyków, rodzinnych
pamiętników, monografii i długoletnich własnych studyów zebrany, Warszawa 1822.

3 La „Memoria delle piture" di Angelica Kauffman, red. Carlo KNIGHT, Roma 1998. W dalszej części powoływany
jako Memoria delle piture. Rękopis znajduje się w zbiorach Royal Academy w Londynie. Pragnę wyrazić podziękowa-
nia Fundacji Lanckorońskich za przyznanie w 2015 r. stypendium, dzięki któremu mogłam przeprowadzić kwerendy w
Rzymie i zapoznać się z tekstem Memoria delle piture.

4 KNIGHT, op. cit., s. 56-57: dla Hrabiego Kajetana Potockiego z Polski Rzym, marzec 1791. Portret Hrabiny Potoc-
kiej żony tegoż, cała postać naturalnych rozmiarów, w chwili ozdabiania kwiatami grobu jej zmarłego syna, rozpoczęty
1 marca 1791 roku - otrzymano sto dziesięć cekinów, co stanowi połowę płatności [kwoty] 220 cekinów. 30 stycznia
1792 otrzymano sto dziesięć cekinów tytułem wyrównania za wyżej wskazany portret, [portret] przekazano przewoźni-
kowi [tłum. K. J-J.].

5 Victoria MANNERS, George Charles WILLIAMSON, Angelica Kauffmann, R.A. her life and her works, New York
b.d., s. 160. Memorandum of paintings of Angelica Kauffmann after return from England, which was in the month of
October 1781, when she went to Venice (dalej powoływane jako Memorandum of paintings) zostało opublikowane