DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Krupska, Katarzyna; Łyczak, Bartłomiej [Contr.]: Kontrakty między ks. Janem Ewertowskim a toruńskim z³otnikiem Jacobem Weintraubem na wykonanie sreber do ko¬ścioła ¬św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieś¬cie Lubawskim z lat 1711-1728
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0146
144
Katarzyna Krupska, Bartłomiej Łyczak
Indigni Reginis Suis / Ańo 39), pozostałe z parą wizerunków świętych: Piotra i Pawła,
Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty, Judy Tadeusza i Jana Nepomucena oraz Józefa i
Joachima. Powyżej umieszczono zdobione trzony zwieńczone profitką i kolcem na świe-
ce. W warstwie ornamentalnej zastosowane zostały bujne wici akantowe, pęki kwiatowe
oraz uskrzydlone główki anielskie.
Lichtarze miały być przygotowane do Zielonych Świątek (16 maja) 1728 r. Wskazano
również, że nie powinny ważyć więcej niż 30 grzywien, jednak w przypadku nieznaczne-
go przekroczenia limitu Ewertowski zobowiązany został do uregulowania różnicy gotów-
ką. W ramach zaliczki Weintraub otrzymał 3 grzywny i 7 łutów srebra oraz 200 zł. Dnia 23
lipca 1728 r. rzemieślnik odebrał ostatnią ratę za gotowe wówczas świeczniki64. Ważyły
one 45 grzywien i 5 1/2 łuta, w tym użyto 36 grzywien i 4 ?4 łuta srebra. Od fundatora
pochodziło 30 grzywien i 8 łutów kruszcu, natomiast złotnik dołożył jeszcze 5 grzywien
i 12 3,4 łuta swojego materiału, wycenionego na 115 zł 27 gr. Wynagrodzenie za pracę
wyniosło 217 zł 27 gr. Na podstawie wskazanych danych całkowity koszt wykonania gar-
nituru ołtarzowego określić można na 948 zł 27 gr. W sprawozdaniu finansowym zapisa-
no, że wartość świeczników wyniosła 1130 zł65. Różnica wynikała z błędu w kalkulacjach:
zapewne dwukrotnie policzono za robociznę od 30 grzywien i 8 łutów srebra.
W 1728 r. do kościoła św. Tomasza sprawiono także parę figurek aniołów ukazanych
w pozach adorantów, które najpewniej pomyślane były jako ozdoba tabernakulum ołtarza
głównego świątyni; tam też znajdują się obecnie (il. 10, ll)66. Dotychczas nie były pre-
zentowane w literaturze przedmiotu. Według zestawienia kosztów do ich wykonania uży-
to 8 grzywien 12-łutowego srebra, a ich wartość wyniosła 190 zł 10 gr67. Analogicznie do
poprzednich realizacji cena grzywny kruszcu oraz robocizny oszacowana została odpo-
wiednio na 20 zł i 6 zł. Dokument ten jest niedatowany, jednak w inwentarzu fary odnoto-
wano, że figurki powstały w 1728 r.68 Niestety w obu źródłach nie wskazano nazwiska
twórcy. Zamówienie złożono po ukończeniu lichtarzy, o czym świadczy adnotacja o prze-
znaczeniu na ten cel pieniędzy pozostałych po rozliczeniu świeczników; z całą pewnością
uznać można zatem, że figury aniołów nie były wykonane przez Jacoba Weintrauba. Na
jednej z nich wybito cechy złotnicze: najpewniej miejską Torunia stosowaną do 1728 r.
oraz warsztatową - nierozpoznaną69. Warto odnotować, że według zapisów złotnik dwu-
krotnie przygotowywał anioły, gdyż w pierwszej wersji ważyły zbyt dużo.
W latach 1711-1712 oraz 1727-1728 Jan Ewertowski zamówił u Jacoba Weintrauba
dwie monstrancje, trybularz i łódkę na kadzidło, naprawę ampułek oraz nową tackę do
nich, aplikację na obraz św. Józefa, krzyż ołtarzowy, trybowany kielich, cztery lichtarze
oraz dwa inne kielichy, w tym jeden przeznaczony do kościoła w Szwarcenowie. Dodat-
kowo nieznanemu z nazwiska złotnikowi zlecił wykonanie pary figurek aniołów. Całko-
wita wartość fundacji wyniosła niemal 3600 zł. Analiza zaprezentowanych powyżej,
nieznanych dotąd dokumentów przyniosła niezwykle ważne ustalenia dotyczące okolicz-
ności powstania tych sprzętów. Z kontraktów wynika, że nowomiejski proboszcz precy-
64 AADDT, JKK, sygn. D4, s. 57.
65 Ibid., s. 65 - Aneks 10. W inwentarzu świątyni podano sumę 1135 zł 12 gr - Ibid., s. 29.
66 Przykłady takiej dekoracji omówił Michał Woźniak - WOŹNIAK, Złotnicko sakralne..., t. 1, s. 227; t. 2, il. 434.
67 AADDT, JKK, sygn. D4, s. 67-68 - Aneks 11.
68 Ibid., s. 29.
69 Obecny sposób prezentacji figurek utrudnia odczytanie wybitych znaków złotniczych, które są również mało czytel-
ne. Signum mistrzowskie to najprawdopodobniej litera H lub K. Wśród zidentyfikowanych dotychczas cech złotników
toruńskich nie ma ona swojego odpowiednika - por. GRADOWSKI, KASPRZAK-MILER, op. cit., s. 194-195.
Katarzyna Krupska, Bartłomiej Łyczak
Indigni Reginis Suis / Ańo 39), pozostałe z parą wizerunków świętych: Piotra i Pawła,
Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty, Judy Tadeusza i Jana Nepomucena oraz Józefa i
Joachima. Powyżej umieszczono zdobione trzony zwieńczone profitką i kolcem na świe-
ce. W warstwie ornamentalnej zastosowane zostały bujne wici akantowe, pęki kwiatowe
oraz uskrzydlone główki anielskie.
Lichtarze miały być przygotowane do Zielonych Świątek (16 maja) 1728 r. Wskazano
również, że nie powinny ważyć więcej niż 30 grzywien, jednak w przypadku nieznaczne-
go przekroczenia limitu Ewertowski zobowiązany został do uregulowania różnicy gotów-
ką. W ramach zaliczki Weintraub otrzymał 3 grzywny i 7 łutów srebra oraz 200 zł. Dnia 23
lipca 1728 r. rzemieślnik odebrał ostatnią ratę za gotowe wówczas świeczniki64. Ważyły
one 45 grzywien i 5 1/2 łuta, w tym użyto 36 grzywien i 4 ?4 łuta srebra. Od fundatora
pochodziło 30 grzywien i 8 łutów kruszcu, natomiast złotnik dołożył jeszcze 5 grzywien
i 12 3,4 łuta swojego materiału, wycenionego na 115 zł 27 gr. Wynagrodzenie za pracę
wyniosło 217 zł 27 gr. Na podstawie wskazanych danych całkowity koszt wykonania gar-
nituru ołtarzowego określić można na 948 zł 27 gr. W sprawozdaniu finansowym zapisa-
no, że wartość świeczników wyniosła 1130 zł65. Różnica wynikała z błędu w kalkulacjach:
zapewne dwukrotnie policzono za robociznę od 30 grzywien i 8 łutów srebra.
W 1728 r. do kościoła św. Tomasza sprawiono także parę figurek aniołów ukazanych
w pozach adorantów, które najpewniej pomyślane były jako ozdoba tabernakulum ołtarza
głównego świątyni; tam też znajdują się obecnie (il. 10, ll)66. Dotychczas nie były pre-
zentowane w literaturze przedmiotu. Według zestawienia kosztów do ich wykonania uży-
to 8 grzywien 12-łutowego srebra, a ich wartość wyniosła 190 zł 10 gr67. Analogicznie do
poprzednich realizacji cena grzywny kruszcu oraz robocizny oszacowana została odpo-
wiednio na 20 zł i 6 zł. Dokument ten jest niedatowany, jednak w inwentarzu fary odnoto-
wano, że figurki powstały w 1728 r.68 Niestety w obu źródłach nie wskazano nazwiska
twórcy. Zamówienie złożono po ukończeniu lichtarzy, o czym świadczy adnotacja o prze-
znaczeniu na ten cel pieniędzy pozostałych po rozliczeniu świeczników; z całą pewnością
uznać można zatem, że figury aniołów nie były wykonane przez Jacoba Weintrauba. Na
jednej z nich wybito cechy złotnicze: najpewniej miejską Torunia stosowaną do 1728 r.
oraz warsztatową - nierozpoznaną69. Warto odnotować, że według zapisów złotnik dwu-
krotnie przygotowywał anioły, gdyż w pierwszej wersji ważyły zbyt dużo.
W latach 1711-1712 oraz 1727-1728 Jan Ewertowski zamówił u Jacoba Weintrauba
dwie monstrancje, trybularz i łódkę na kadzidło, naprawę ampułek oraz nową tackę do
nich, aplikację na obraz św. Józefa, krzyż ołtarzowy, trybowany kielich, cztery lichtarze
oraz dwa inne kielichy, w tym jeden przeznaczony do kościoła w Szwarcenowie. Dodat-
kowo nieznanemu z nazwiska złotnikowi zlecił wykonanie pary figurek aniołów. Całko-
wita wartość fundacji wyniosła niemal 3600 zł. Analiza zaprezentowanych powyżej,
nieznanych dotąd dokumentów przyniosła niezwykle ważne ustalenia dotyczące okolicz-
ności powstania tych sprzętów. Z kontraktów wynika, że nowomiejski proboszcz precy-
64 AADDT, JKK, sygn. D4, s. 57.
65 Ibid., s. 65 - Aneks 10. W inwentarzu świątyni podano sumę 1135 zł 12 gr - Ibid., s. 29.
66 Przykłady takiej dekoracji omówił Michał Woźniak - WOŹNIAK, Złotnicko sakralne..., t. 1, s. 227; t. 2, il. 434.
67 AADDT, JKK, sygn. D4, s. 67-68 - Aneks 11.
68 Ibid., s. 29.
69 Obecny sposób prezentacji figurek utrudnia odczytanie wybitych znaków złotniczych, które są również mało czytel-
ne. Signum mistrzowskie to najprawdopodobniej litera H lub K. Wśród zidentyfikowanych dotychczas cech złotników
toruńskich nie ma ona swojego odpowiednika - por. GRADOWSKI, KASPRZAK-MILER, op. cit., s. 194-195.