DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Pokora, Jakub: Nihil sine causa: Satyry na arrasach wawelskich
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0718
702
Jakub Pokora
A zatem za dwu ostatnich Jagiellonów w ich wawelskiej rezydencji panował dowcip.
Oto jeszcze jeden z jego przejawów. Osobliwością pałacu były liczne łacińskie sentencje
(z lat 1519-1548), w tym edukacyjno-moralne, adresowane do młodego Zygmunta Augu-
sta ijego przyszłych potomków. Między innymi do dziś zachowała się inskrypcja NICHIL
[sic!] SINE CAVSA (Nic bez przyczyny) na fryzie portalu, prowadzącego z komnaty,
zapewne dworzan królewicza, do... ustępu!27 Jak widać, owa klozetowa sentencja posłu-
żyła za tytuł niniejszego szkicu. Twierdzę, iż jest ona wręcz uniwersalna, bo przecież
oddaje istotę każdego tekstu naukowego.
Na końcu informacja, która kwestionuje (?) poprawność przedstawionych wniosków.
Otóż podczas wjazdu weselnego Anny Austriaczki do Krakowa w 1592 r. wśród licznych
dekoracji występował malowany Orzeł Biały, trzymany przez dwie wielkie figury. Byli to
według ówczesnych relacji „dwaj satyrowie na kształt mężczyzny z białogłową". Ich
obecność dotychczas nie została wyjaśniona28.
Czy wobec tego wynik niniejszych rozważań należałoby uznać za dobry żart, ale czy
tynfa wart?
27 0 napisach wawelskich Stanisław MOSSAKOWSKI, Rezydencja królewska na Wawelu w czasach Zygmunta Stare-
go. Program użytkowy i ceremonialny, Warszawa 2013, s. 98-99; MOSSAKOWSKI, Pałac..., s. 75-85, 112-113,
il. 148 (wspomniany portal). -Należy dodać, iż sentencja to często stosowana skrócona forma biblijnego wersetu Nihil
in terra sine causa fit (Hiob 5, 6), który w przekładzie ks. Jakuba Wujka brzmi: „Nic się na ziemi bez przyczyny nie
dzieje". - Słowo NIHIL, na Wawelu w formie NICHIL, to przykład ówczesnej pisowni, dalekiej od klasycznej łaciny
(wyjaśnienie zawdzięczam Tomaszowi Płóciennikowi i pośrednio Profesorowi Tadeuszowi Jurkowlańcowi).
28 Michał ROŻEK, Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków 1976, s. 34; CHROŚCICKI, op. cit., s. 22 - na
przykładzie arrasów i dekoracji z 1592 r. dochodzi do przedwczesnego wniosku, iż w Rzeczypospolitej XVI w. utrwaliła
się tradycja ikonograficzna satyrów jako trzymaczy herbowych; Karolina TARGOSZ, „Oprawa artystyczno-ideowa
wjazdów weselnych trzech sióstr Habsburżanek (Kraków 1592 i 1605, Florencja 1608)", [w:] Theatrum ceremoniale na
dworze książąt i królów polskich, red. Mariusz MARKIEWICZ i Ryszard SKOWRON, Kraków 1999, s. 215. - Jeśli
podążymy tropem naszego rozumowania, można by, w formie żartu, zaryzykować przypuszczenie, iż mamy do czynie-
nia z nawiązaniem do inicjałów SA imion pary małżeńskiej (satyry różnej płci!) - Sigismundus & Anna.
Jakub Pokora
A zatem za dwu ostatnich Jagiellonów w ich wawelskiej rezydencji panował dowcip.
Oto jeszcze jeden z jego przejawów. Osobliwością pałacu były liczne łacińskie sentencje
(z lat 1519-1548), w tym edukacyjno-moralne, adresowane do młodego Zygmunta Augu-
sta ijego przyszłych potomków. Między innymi do dziś zachowała się inskrypcja NICHIL
[sic!] SINE CAVSA (Nic bez przyczyny) na fryzie portalu, prowadzącego z komnaty,
zapewne dworzan królewicza, do... ustępu!27 Jak widać, owa klozetowa sentencja posłu-
żyła za tytuł niniejszego szkicu. Twierdzę, iż jest ona wręcz uniwersalna, bo przecież
oddaje istotę każdego tekstu naukowego.
Na końcu informacja, która kwestionuje (?) poprawność przedstawionych wniosków.
Otóż podczas wjazdu weselnego Anny Austriaczki do Krakowa w 1592 r. wśród licznych
dekoracji występował malowany Orzeł Biały, trzymany przez dwie wielkie figury. Byli to
według ówczesnych relacji „dwaj satyrowie na kształt mężczyzny z białogłową". Ich
obecność dotychczas nie została wyjaśniona28.
Czy wobec tego wynik niniejszych rozważań należałoby uznać za dobry żart, ale czy
tynfa wart?
27 0 napisach wawelskich Stanisław MOSSAKOWSKI, Rezydencja królewska na Wawelu w czasach Zygmunta Stare-
go. Program użytkowy i ceremonialny, Warszawa 2013, s. 98-99; MOSSAKOWSKI, Pałac..., s. 75-85, 112-113,
il. 148 (wspomniany portal). -Należy dodać, iż sentencja to często stosowana skrócona forma biblijnego wersetu Nihil
in terra sine causa fit (Hiob 5, 6), który w przekładzie ks. Jakuba Wujka brzmi: „Nic się na ziemi bez przyczyny nie
dzieje". - Słowo NIHIL, na Wawelu w formie NICHIL, to przykład ówczesnej pisowni, dalekiej od klasycznej łaciny
(wyjaśnienie zawdzięczam Tomaszowi Płóciennikowi i pośrednio Profesorowi Tadeuszowi Jurkowlańcowi).
28 Michał ROŻEK, Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków 1976, s. 34; CHROŚCICKI, op. cit., s. 22 - na
przykładzie arrasów i dekoracji z 1592 r. dochodzi do przedwczesnego wniosku, iż w Rzeczypospolitej XVI w. utrwaliła
się tradycja ikonograficzna satyrów jako trzymaczy herbowych; Karolina TARGOSZ, „Oprawa artystyczno-ideowa
wjazdów weselnych trzech sióstr Habsburżanek (Kraków 1592 i 1605, Florencja 1608)", [w:] Theatrum ceremoniale na
dworze książąt i królów polskich, red. Mariusz MARKIEWICZ i Ryszard SKOWRON, Kraków 1999, s. 215. - Jeśli
podążymy tropem naszego rozumowania, można by, w formie żartu, zaryzykować przypuszczenie, iż mamy do czynie-
nia z nawiązaniem do inicjałów SA imion pary małżeńskiej (satyry różnej płci!) - Sigismundus & Anna.