DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Nowiński, Janusz: Obrazy Szymona Czechowicza i malarza z kręgu jego warsztatu w Czerwińsku.: Fundacje opata Mateusza Kraszewskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0034
32
Janusz Nowiński
przedstawiona jest Trójca Święta. Ubrany jest w białą szatę, komżę i błękitną mozettę oraz
różową oblamowaną złotymi taśmami i zielonkawo-siną na spodzie kapę, której brzegi
(szczególnie prawy) zostały efektownie udrapowane. U stóp świętego leżą rozrzucone
księgi, jedną z nich depcze prawą stopą. Para puttów z lewej strony prezentuje atrybuty
św. Augustyna jako Ojca Kościoła - pióro i księgę. Za nimi, na stoliku nakrytym purpuro-
wą materią, ustawiono pozostałe atrybuty: mitrę, pastorał i otwartą księgę. Scenograficz-
ną aranżację kompozycji dopełnia tralkowa balustrada, za którą ukazany jest fragment
pejzażu z drzewami i błękitnym niebem. Paleta barw jest jasna, pastelowa o delikatnej
tonacji, a światło równomiernie rozłożone na całej powierzchni kompozycji. Z prawej
strony, u dołu balustrady ukazany jest herb fundatora - Jastrzębiec.
Za autorstwem Szymona Czechowicza przemawia w tym obrazie wiele cech charakte-
rystycznych dla stylu kompozycji malarza: jasna, delikatna kolorystyka wyróżniająca jego
obrazy powstałe w 2. połowie XVIII w., równomierne oświetlenie całej powierzchni obra-
zu, harmonijna kompozycja z oryginalnie opracowaną scenografią, retoryczny dramatyzm
upozowania postaci, dekoracyjnie potraktowane draperie szat i mistrzowsko oddane fak-
tury materii oraz (charakterystyczne w religijnych obrazach malarza) - putta prezentujące
atrybuty świętego. Należy także zwrócić uwagę na kompozycyjne analogie tego dzieła
z innymi obrazami Czechowicza. Układ postaci św. Augustyna, a zwłaszcza głowy, oraz typ
i modelunek twarzy są powtórzeniem namalowanego przez Czechowicza najpewniej w la-
tach 40. XVIII w. wizerunku św. Apolinarego na obrazie (ukazującym go wraz ze św. Wacła-
wem i św. Benedyktem) w centrum nastawy ołtarza w kaplicy św. Wacława w kościele
kamedułów na Bielanach w Krakowie (il. 4a)19. Także kompozycja i kolorystyka grupy
Trójcy Świętej, z postaciami Boga Ojca i Chrystusa przedstawionymi w ożywionej gesty-
kulacji, wykazuje podobieństwo ze sposobem aranżacji tej grupy przez Czechowicza, np.
z obrazem Trójca Święta wykonanym około 1750 r. dla kościoła w Tykocinie.
Na czerwińskim obrazie, na którego ikonografię miał zapewne także wpływ opat Kraszew-
ski, św. Augustyn został przedstawiony w pałacowym wnętrzu jako biskup Hippony w nowo-
żytnym stroju pontyfikalnym. Uczony fundator obrazu, który dobrze znał pisma św. Augustyna
i był ich tłumaczem, zapewne polecił malarzowi ukazanie głównego patrona swojego zakonu
jako pisarza natchnionego przez Mądrość Bożą. Sam autor Wyznań uważał, że prawdy wiecz-
ne i rzeczywistość duchową w pełni można poznać tylko dzięki iluminacji, czyli nadprzyro-
dzonemu światłu udzielonemu ludzkiemu umysłowi przez Boga. Wizerunek św. Augustyna
w Czerwińsku ukazuje go właśnie w momencie wewnętrznego oświecenia, duchowej ilumi-
nacji pochodzącej od Trójcy Świętej, w kierunku której uczony mąż spogląda z wyrazem
natchnienia na twarzy. Augustyn był zdania, że poznanie duchowe przez iluminację nie-
skończenie przewyższa wszelkie inne formy poznania - zmysłowego i intelektualnego. Tę
postawę wyrażają księgi rozrzucone u jego stóp oraz gest deptania jednej z nich prawą stopą.
Piotr Włast Dunin
Imaginacyjny portret Piotra Własta Dunina (il. 5) ukazuje go w reprezentacyjnym uję-
ciu en pied jako marszałka dworu i rycerza20. Dunin jest odziany w granatowy żupan
19 W 1741, 1745 i 1747 r. Czechowicz był obecny w Krakowie, wykonując obrazy dla kościoła św. Anny, św. św. Piotra
i Pawła, kościoła Mariackiego i katedry wawelskiej; zapewne w tym okresie powstał obraz dla kościoła kamedułów na
Bielanach, w którym wykonał także obraz św. Sebastiana w ołtarzu kaplicy w przyziemiu południowej wieży.
20 Olej na płótnie, wymiary 157> <105 cm. Obraz był w nieznanym okresie konserwowany i zdublowany, zapewne wów-
czas został skrócony na krawędziach.
Janusz Nowiński
przedstawiona jest Trójca Święta. Ubrany jest w białą szatę, komżę i błękitną mozettę oraz
różową oblamowaną złotymi taśmami i zielonkawo-siną na spodzie kapę, której brzegi
(szczególnie prawy) zostały efektownie udrapowane. U stóp świętego leżą rozrzucone
księgi, jedną z nich depcze prawą stopą. Para puttów z lewej strony prezentuje atrybuty
św. Augustyna jako Ojca Kościoła - pióro i księgę. Za nimi, na stoliku nakrytym purpuro-
wą materią, ustawiono pozostałe atrybuty: mitrę, pastorał i otwartą księgę. Scenograficz-
ną aranżację kompozycji dopełnia tralkowa balustrada, za którą ukazany jest fragment
pejzażu z drzewami i błękitnym niebem. Paleta barw jest jasna, pastelowa o delikatnej
tonacji, a światło równomiernie rozłożone na całej powierzchni kompozycji. Z prawej
strony, u dołu balustrady ukazany jest herb fundatora - Jastrzębiec.
Za autorstwem Szymona Czechowicza przemawia w tym obrazie wiele cech charakte-
rystycznych dla stylu kompozycji malarza: jasna, delikatna kolorystyka wyróżniająca jego
obrazy powstałe w 2. połowie XVIII w., równomierne oświetlenie całej powierzchni obra-
zu, harmonijna kompozycja z oryginalnie opracowaną scenografią, retoryczny dramatyzm
upozowania postaci, dekoracyjnie potraktowane draperie szat i mistrzowsko oddane fak-
tury materii oraz (charakterystyczne w religijnych obrazach malarza) - putta prezentujące
atrybuty świętego. Należy także zwrócić uwagę na kompozycyjne analogie tego dzieła
z innymi obrazami Czechowicza. Układ postaci św. Augustyna, a zwłaszcza głowy, oraz typ
i modelunek twarzy są powtórzeniem namalowanego przez Czechowicza najpewniej w la-
tach 40. XVIII w. wizerunku św. Apolinarego na obrazie (ukazującym go wraz ze św. Wacła-
wem i św. Benedyktem) w centrum nastawy ołtarza w kaplicy św. Wacława w kościele
kamedułów na Bielanach w Krakowie (il. 4a)19. Także kompozycja i kolorystyka grupy
Trójcy Świętej, z postaciami Boga Ojca i Chrystusa przedstawionymi w ożywionej gesty-
kulacji, wykazuje podobieństwo ze sposobem aranżacji tej grupy przez Czechowicza, np.
z obrazem Trójca Święta wykonanym około 1750 r. dla kościoła w Tykocinie.
Na czerwińskim obrazie, na którego ikonografię miał zapewne także wpływ opat Kraszew-
ski, św. Augustyn został przedstawiony w pałacowym wnętrzu jako biskup Hippony w nowo-
żytnym stroju pontyfikalnym. Uczony fundator obrazu, który dobrze znał pisma św. Augustyna
i był ich tłumaczem, zapewne polecił malarzowi ukazanie głównego patrona swojego zakonu
jako pisarza natchnionego przez Mądrość Bożą. Sam autor Wyznań uważał, że prawdy wiecz-
ne i rzeczywistość duchową w pełni można poznać tylko dzięki iluminacji, czyli nadprzyro-
dzonemu światłu udzielonemu ludzkiemu umysłowi przez Boga. Wizerunek św. Augustyna
w Czerwińsku ukazuje go właśnie w momencie wewnętrznego oświecenia, duchowej ilumi-
nacji pochodzącej od Trójcy Świętej, w kierunku której uczony mąż spogląda z wyrazem
natchnienia na twarzy. Augustyn był zdania, że poznanie duchowe przez iluminację nie-
skończenie przewyższa wszelkie inne formy poznania - zmysłowego i intelektualnego. Tę
postawę wyrażają księgi rozrzucone u jego stóp oraz gest deptania jednej z nich prawą stopą.
Piotr Włast Dunin
Imaginacyjny portret Piotra Własta Dunina (il. 5) ukazuje go w reprezentacyjnym uję-
ciu en pied jako marszałka dworu i rycerza20. Dunin jest odziany w granatowy żupan
19 W 1741, 1745 i 1747 r. Czechowicz był obecny w Krakowie, wykonując obrazy dla kościoła św. Anny, św. św. Piotra
i Pawła, kościoła Mariackiego i katedry wawelskiej; zapewne w tym okresie powstał obraz dla kościoła kamedułów na
Bielanach, w którym wykonał także obraz św. Sebastiana w ołtarzu kaplicy w przyziemiu południowej wieży.
20 Olej na płótnie, wymiary 157> <105 cm. Obraz był w nieznanym okresie konserwowany i zdublowany, zapewne wów-
czas został skrócony na krawędziach.