DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Mikocka-Rachubowa, Katarzyna: Domenico Cardelli - rzeźbiarz króla Stanisława Augusta
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0275
Domenico Cardelli - rzeźbiarz króla Stanisława Augusta
269
1785 г. dwa portretowe biusty odkute w marmurze, swój i towarzyszącej jej
w podróży do Włoch czternastoletniej córki Aleksandry; oba te dzieła znane sąjedynie ze
wzmianek archiwalnych47. Popiersie pani Grabowskiej było najpewniej identyczne z rzeź-
bą oglądaną wiosną 1785 r. przez hrabiego Bernardina Campello, który zapisał wówczas
w swoim pamiętniku, że widział Cardellego pracującego nad portretami dwóch polskich
dam: Cardelli. Si viddero lavorare i ritratti di due Signore Polacehe4'. Jednym z wymie-
nionych przez niego portretów był najprawdopodobniej biust baronowej Schutter, a drugim
popiersie pani Grabowskiej (jej córka ze względu na wiek zostałaby określona raczej jako
„signorina"). Sygnatura na popiersiu baronowej nie pozostawia wątpliwości co do tego, że
wzmianka dotyczyła Domenica Cardellego, był on zatem autorem również drugiej z wymie-
nionych rzeźb, którą zresztą także mógł sygnować. Popiersia pani Grabowskiej i jej córki
Aleksandry znajdowały się jesienią 1785 r. w pracowni rzymskiego rytownika, grafika
i architekta Carla Antoniniego, noszącego tytuł „Architetto di Sua Maesta il Re di Polonia"
i będącego jedną z osób pełniących rolę agentów artystycznych Stanisława Augusta w Rzy-
mie49. Obie rzeźby były tam przechowywane przed wysłaniem do Polski, a oglądała je
4 listopada 1785 r. Katarzyna z Sosnowskich Platerowa, która odnotowała to w swoim dzien-
niku: [4 novembre - Roma] Apres dinej'ai ete chez Antonini ouj'ai vue de superbes vases
en marbre blanc, des bas reliefs, tout cela doit etre envoye au Roi, le buste de la Grabowska
et de sa fille est parfaitement bien fait, nie podając nazwiska ich autora50.
Za tym, że popiersie Aleksandry Grabowskiej (od 1787 r. żony Franciszka Salezego
Krasickiego) zostało wykonane, podobnie jak biust jej matki, przez Domenica Cardelle-
go, wydaje się przemawiać wzmianka, że w Łazienkach znajdował się należący do gene-
rałowej Grabowskiej, matki Aleksandry: le buste de M[a]d[ame] La C[omtesse] Cracinska
par Cardelli. Przed 21 marca 1796 r. został on przekazany przez Marcella Bacciarellego,
malarza kierującego sprawami artystycznymi na królewskim dworze, staroście warszaw-
skiemu Walentemu Sobolewskiemu, szwagrowi Aleksandry51. Rzeźba wymieniana jest
w źródłach dotyczących zbiorów królewskich kilkakrotnie, bez nazwiska autora52.
Być może tego właśnie popiersia dotyczy wzmianka z 21 listopada 1789 r. w korespon-
dencji króla z Bacciarellim: Je voudrais voir le piedouche de la tete de Mme Krasicka
fait53; Stanislaw August wymienił też popiersie Krasickiej (bez nazwiska autora) w ins-
trukcji dla Bacciarellego z 18 grudnia 1795: Dupetit Cabinet Je Me reserve le Buste de la
defunte Krasicka54. Nie można mieć jednak całkowitej pewności w tej kwestii, bo
Narodowego w Warszawie (nr inw. MNW 129492), obecnie jako depozyt znajduje się w Muzeum Łazienki Królewskie
w Warszawie, w pałacu Na Wodzie. O obu rzeźbach: MIKOCKA-RACHUBOWA, „Domenico Cardelli ...", s. 370;
ead., Canova, jego krąg i Polacy ..., t. 2, s. 151 poz. 59, 60; ead., Rzeźba włoska w Polsce ..., t. 2, s. 225-226 poz. 137,
138 (tam wcześniejsza literatura).
47 O rzeźbach por.: MIKOCKA-RACHUBOWA, „Domenico Cardelli ...", s. 373-374; ead., Canova, jego krąg i Pola-
cy..., t. 2, s. 153-154 poz. 62 i 63; ead., Rzeźba włoska w Polsce ..., t. 2, s. 230-231 poz. 140 i 141.
48 Memoria di Bernardino Campello...; CARLONI, op. cit., s. 143.
49 O nim: Allgemeines Kiinstlerlexikon...., t. 4, Munchen-Leipzig 1992, s. 346-347 (Mario ROTILI, Eberhard KASTEN);
Dominika WRONIKOWSKA, „Carlo Antonini: Architetto e Incisore Camerale e di Sua Maesta il Re di Polonia",
Barocco, Storia-Letteratura-Arte, [2005], numero speciale, s. 239-253.
50 PLATEROWA, Mon voyage..., s. 68-69.
51 BN, rkps 3291/II: Korespondencja Marcella Bacciarellego z królem Stanisławem Augustem z lat 1796-1798, k. 4.
52 Por. AGAD, Archiwum księcia Józefa Poniatowskiego i Marii Teresy z Poniatowskich Tyszkiewiczowej (cytowane
dalej: AJP), nr 100: Wykazy inwentarzy i katalogów masy spadkowej po Stanisławie Auguście ..., 1785-1816, s. 33, 40,
142, 294, 335.
53 BN, rkps 3292: Papiery Marcella Bacciarellego z lat 1771-1793, k. 171.
54 Instruction pour Mr Marcel Bacciarelli, directeur des batimens du roi, rkps 5379 dawniej w Bibliotece Krasińskich
269
1785 г. dwa portretowe biusty odkute w marmurze, swój i towarzyszącej jej
w podróży do Włoch czternastoletniej córki Aleksandry; oba te dzieła znane sąjedynie ze
wzmianek archiwalnych47. Popiersie pani Grabowskiej było najpewniej identyczne z rzeź-
bą oglądaną wiosną 1785 r. przez hrabiego Bernardina Campello, który zapisał wówczas
w swoim pamiętniku, że widział Cardellego pracującego nad portretami dwóch polskich
dam: Cardelli. Si viddero lavorare i ritratti di due Signore Polacehe4'. Jednym z wymie-
nionych przez niego portretów był najprawdopodobniej biust baronowej Schutter, a drugim
popiersie pani Grabowskiej (jej córka ze względu na wiek zostałaby określona raczej jako
„signorina"). Sygnatura na popiersiu baronowej nie pozostawia wątpliwości co do tego, że
wzmianka dotyczyła Domenica Cardellego, był on zatem autorem również drugiej z wymie-
nionych rzeźb, którą zresztą także mógł sygnować. Popiersia pani Grabowskiej i jej córki
Aleksandry znajdowały się jesienią 1785 r. w pracowni rzymskiego rytownika, grafika
i architekta Carla Antoniniego, noszącego tytuł „Architetto di Sua Maesta il Re di Polonia"
i będącego jedną z osób pełniących rolę agentów artystycznych Stanisława Augusta w Rzy-
mie49. Obie rzeźby były tam przechowywane przed wysłaniem do Polski, a oglądała je
4 listopada 1785 r. Katarzyna z Sosnowskich Platerowa, która odnotowała to w swoim dzien-
niku: [4 novembre - Roma] Apres dinej'ai ete chez Antonini ouj'ai vue de superbes vases
en marbre blanc, des bas reliefs, tout cela doit etre envoye au Roi, le buste de la Grabowska
et de sa fille est parfaitement bien fait, nie podając nazwiska ich autora50.
Za tym, że popiersie Aleksandry Grabowskiej (od 1787 r. żony Franciszka Salezego
Krasickiego) zostało wykonane, podobnie jak biust jej matki, przez Domenica Cardelle-
go, wydaje się przemawiać wzmianka, że w Łazienkach znajdował się należący do gene-
rałowej Grabowskiej, matki Aleksandry: le buste de M[a]d[ame] La C[omtesse] Cracinska
par Cardelli. Przed 21 marca 1796 r. został on przekazany przez Marcella Bacciarellego,
malarza kierującego sprawami artystycznymi na królewskim dworze, staroście warszaw-
skiemu Walentemu Sobolewskiemu, szwagrowi Aleksandry51. Rzeźba wymieniana jest
w źródłach dotyczących zbiorów królewskich kilkakrotnie, bez nazwiska autora52.
Być może tego właśnie popiersia dotyczy wzmianka z 21 listopada 1789 r. w korespon-
dencji króla z Bacciarellim: Je voudrais voir le piedouche de la tete de Mme Krasicka
fait53; Stanislaw August wymienił też popiersie Krasickiej (bez nazwiska autora) w ins-
trukcji dla Bacciarellego z 18 grudnia 1795: Dupetit Cabinet Je Me reserve le Buste de la
defunte Krasicka54. Nie można mieć jednak całkowitej pewności w tej kwestii, bo
Narodowego w Warszawie (nr inw. MNW 129492), obecnie jako depozyt znajduje się w Muzeum Łazienki Królewskie
w Warszawie, w pałacu Na Wodzie. O obu rzeźbach: MIKOCKA-RACHUBOWA, „Domenico Cardelli ...", s. 370;
ead., Canova, jego krąg i Polacy ..., t. 2, s. 151 poz. 59, 60; ead., Rzeźba włoska w Polsce ..., t. 2, s. 225-226 poz. 137,
138 (tam wcześniejsza literatura).
47 O rzeźbach por.: MIKOCKA-RACHUBOWA, „Domenico Cardelli ...", s. 373-374; ead., Canova, jego krąg i Pola-
cy..., t. 2, s. 153-154 poz. 62 i 63; ead., Rzeźba włoska w Polsce ..., t. 2, s. 230-231 poz. 140 i 141.
48 Memoria di Bernardino Campello...; CARLONI, op. cit., s. 143.
49 O nim: Allgemeines Kiinstlerlexikon...., t. 4, Munchen-Leipzig 1992, s. 346-347 (Mario ROTILI, Eberhard KASTEN);
Dominika WRONIKOWSKA, „Carlo Antonini: Architetto e Incisore Camerale e di Sua Maesta il Re di Polonia",
Barocco, Storia-Letteratura-Arte, [2005], numero speciale, s. 239-253.
50 PLATEROWA, Mon voyage..., s. 68-69.
51 BN, rkps 3291/II: Korespondencja Marcella Bacciarellego z królem Stanisławem Augustem z lat 1796-1798, k. 4.
52 Por. AGAD, Archiwum księcia Józefa Poniatowskiego i Marii Teresy z Poniatowskich Tyszkiewiczowej (cytowane
dalej: AJP), nr 100: Wykazy inwentarzy i katalogów masy spadkowej po Stanisławie Auguście ..., 1785-1816, s. 33, 40,
142, 294, 335.
53 BN, rkps 3292: Papiery Marcella Bacciarellego z lat 1771-1793, k. 171.
54 Instruction pour Mr Marcel Bacciarelli, directeur des batimens du roi, rkps 5379 dawniej w Bibliotece Krasińskich