DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Artykuły
DOI article:Pokora, Jakub: Nagrobek Jędrzeja Śniadeckiego w Horodnikach pod Oszmianą (1839): Kwestia typu programu ideowego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0680
670
Jakub Pokora
13. Epitafium Jerzego Rudominy i jego ośmiu towarzyszy broni w kościele farnym
w Nowogródku, 1643, fragment. Fot. Internet
zaznaczenia, że zmarły to humanista, człowiek nauki, co stosuje się po dziś dzień w róż-
nych dziedzinach sztuki, a nie tylko na epitafiach czy nagrobkach19. Zdarza się, że prezen-
towana bywa książka autorstwa zmarłej osoby. Na późnorenesansowym nagrobku
kardynała Stanisława Hozjusza w bazylice S. Maria in Trastevere w Rzymie, ukończonym
w 1580 r.(?), pod popiersiem kardynała, w partii cokołowej, wyrzeźbiono wnękę z książ-
kami. Jedna z nich jest otwarta na tekście łacińskim, który wyraźnie nawiązuje do dzieła
zmarłego - Confesio fidei Catholica Christana^.
Tak - naturalnie w uproszczeniu - prezentuje się typologia programów „stanowych".
Programy biograficzne są znacznie uboższe, występują dość rzadko. Nawiązywanie do
imienia zmarłego czy znaczenia nazwiska spotyka się na protestanckich epitafiach. Na
przykład we wrocławskim kościele św. Elżbiety na epitafium Józefa Rindfleischa (po
1599) jest przedstawienie biblijnej sceny Józef witający Jakuba z synami, a na epitafium
Fryderyka Scheffera (zm. 1607) - Chrystus Dobry Pasterz (niem. Schafer to pasterz
owiec)21.
Jest w polskiej sztuce sepulkralnej i epitafijnej dzieło wyjątkowe, na którym przedsta-
wiono przyczynę zgonu. Rzecz dotyczy dziewięciu klęczących rycerzy z... odciętymi gło-
wami. Ukazano ich na epitafium Jerzego Rudominy i jego ośmiu towarzyszy poległych
19 Zob. np. Justyna GUZE, „Książka jako symbol treści intelektualnej w sztuce doby Humanizmu: XV-XVI w.", [w:]
O ikonografii świeckiej doby Humanizmu. Tematy - symbole - problemy, red. Jan BIAŁOSTOCKI, Warszawa 1977,
s. 159-243 (Idee i sztuka. Studia z dziejów sztuki i doktryn artystycznych); Alina DZIĘCIOŁ, Książka jako symbol
w kulturze polskiej XVII wieku, Warszawa 1997; Uczony i jego pracownia. Katalog wystawy, Muzeum Uniwersytetu
Jagiellońskiego, komisarze wystawy Anna JASIŃSKA, Ewa WYKA, Kraków 2005, passim.
20 GUZE, op. cit., s. 227; Tadeusz CHRZANOWSKI, Marian KORNECKI, Polskie pomniki w świątyniach Rzymu,
Warszawa 1994, kat. nr 9 (s. 57-60), il. 28-31.
21 HARASIMOWICZ, op. cit., s. 147. Szerzej o konceptach opartych na znaczeniu imienia bądź nazwiska w sztuce
portretowej i innej zob. POKORA, Psy..., s. 165-181; id., Nie tylko podobizna..., s. 90-108.
Jakub Pokora
13. Epitafium Jerzego Rudominy i jego ośmiu towarzyszy broni w kościele farnym
w Nowogródku, 1643, fragment. Fot. Internet
zaznaczenia, że zmarły to humanista, człowiek nauki, co stosuje się po dziś dzień w róż-
nych dziedzinach sztuki, a nie tylko na epitafiach czy nagrobkach19. Zdarza się, że prezen-
towana bywa książka autorstwa zmarłej osoby. Na późnorenesansowym nagrobku
kardynała Stanisława Hozjusza w bazylice S. Maria in Trastevere w Rzymie, ukończonym
w 1580 r.(?), pod popiersiem kardynała, w partii cokołowej, wyrzeźbiono wnękę z książ-
kami. Jedna z nich jest otwarta na tekście łacińskim, który wyraźnie nawiązuje do dzieła
zmarłego - Confesio fidei Catholica Christana^.
Tak - naturalnie w uproszczeniu - prezentuje się typologia programów „stanowych".
Programy biograficzne są znacznie uboższe, występują dość rzadko. Nawiązywanie do
imienia zmarłego czy znaczenia nazwiska spotyka się na protestanckich epitafiach. Na
przykład we wrocławskim kościele św. Elżbiety na epitafium Józefa Rindfleischa (po
1599) jest przedstawienie biblijnej sceny Józef witający Jakuba z synami, a na epitafium
Fryderyka Scheffera (zm. 1607) - Chrystus Dobry Pasterz (niem. Schafer to pasterz
owiec)21.
Jest w polskiej sztuce sepulkralnej i epitafijnej dzieło wyjątkowe, na którym przedsta-
wiono przyczynę zgonu. Rzecz dotyczy dziewięciu klęczących rycerzy z... odciętymi gło-
wami. Ukazano ich na epitafium Jerzego Rudominy i jego ośmiu towarzyszy poległych
19 Zob. np. Justyna GUZE, „Książka jako symbol treści intelektualnej w sztuce doby Humanizmu: XV-XVI w.", [w:]
O ikonografii świeckiej doby Humanizmu. Tematy - symbole - problemy, red. Jan BIAŁOSTOCKI, Warszawa 1977,
s. 159-243 (Idee i sztuka. Studia z dziejów sztuki i doktryn artystycznych); Alina DZIĘCIOŁ, Książka jako symbol
w kulturze polskiej XVII wieku, Warszawa 1997; Uczony i jego pracownia. Katalog wystawy, Muzeum Uniwersytetu
Jagiellońskiego, komisarze wystawy Anna JASIŃSKA, Ewa WYKA, Kraków 2005, passim.
20 GUZE, op. cit., s. 227; Tadeusz CHRZANOWSKI, Marian KORNECKI, Polskie pomniki w świątyniach Rzymu,
Warszawa 1994, kat. nr 9 (s. 57-60), il. 28-31.
21 HARASIMOWICZ, op. cit., s. 147. Szerzej o konceptach opartych na znaczeniu imienia bądź nazwiska w sztuce
portretowej i innej zob. POKORA, Psy..., s. 165-181; id., Nie tylko podobizna..., s. 90-108.