Rysunki Jerzego Fryderyka Steinera z kolekcji pastora Jana Jakuba Haselaua

127


19. Jerzy Fryderyk Steiner, rysunek z widokiem bramy św. Jakuba na Nowym Mieście
w Toruniu (zob. Album Steinera, il. 71, s. 119). Fot. Teresa Tylicka

w barwach nieco uboższy, lawowany w kolorze szarym i odcieniach brązu oraz najwyraź-
niej niedokończony - pozbawiony podobizn figur w niszach fasady, w których widnieją
u dołu jedynie identyfikujące owe rzeźby podpisy. Pochodzenie tej ilustracji z kolekcji Ha-
selaua zdradza uczyniony jego ręką dopisek z prawej strony, dotyczący renowacji budynku
(„Reparirt 1775"), jak również uwzględnienie przez pastora rysunku w spisie tomu IV jego
atlasu pod numerem 458.
Ostatnie dzieło z tej grupy to widok bramy św. Jakuba59 (il. 18), w identycznym ujęciu,
jak na rysunku Steinera60 (il. 19), z opisem: „Das 1744 / neuerbaute / Jacobs: / Thor."
W odróżnieniu od niego, przedstawienie to pozbawione jest kontekstu otoczenia. Jakkol-
wiek na dziele brak, poza tytułem i datą, rękopiśmiennego komentarza, o jego prowenien-
cji świadczy fakt, że w spisie zawartości tomu IV atlasu Tabularum topographicarum
figuruje ono pod numerem 361.
Zaprezentowane rysunki zostały wykonane w tuszu piórkiem i pędzlem, czasem na
śladach ołówka. Partie cienia lawowane są rozwodnionym tuszem o różnym stężeniu,
z dominacją barwy szarej, brązowej i różowej, niekiedy żółcieni. W większości (poza
ilustracją bramy św. Jakuba) obwiedzione są one ramką z prostej, pojedynczej, rzadziej
z podwójnej linii. Komentarze właściciela zbioru na temat poszczególnych przedstawień
i obiektów sporządzone są w języku niemieckim czarnym lub brązowym tuszem na mar-
ginesach kart, najczęściej u dołu, ale w niektórych przypadkach także na odwrotnych stro-
nach. Mają one informacyjny oraz aktualizujący charakter i - jak wynika z treści tych

58 APT, zb, kart., sygn. 714/IV, k. 7; PISKORSKA, Zbiory..., s. 63, poz. 428.

59 APT, zb. kart., sygn. 465, teka 80. Wymiary: 14,5><26 cm. Rysunek wykonany na papierze ręcznie czerpanym,
z widocznym odciskiem żeberek, naklejony na kartonik ze śladami niestarannego wycięcia na bocznych krawędziach;
lekkie zaplamienia i przebarwienia papieru w różnych miejscach. Obiekt bez dostrzegalnych zabiegów konserwator-
skich.

6° Album Steinera, s. 119, il. 71; ARSZYŃSKI, op. cit., s. 220.

61 APT, zb. kart., sygn. 714/IV, k. 7; PISKORSKA, Zbiory..., s. 67, poz. 465.