DOI Artikel:
Ryżewski, Grzegorz: Z dziejów cerkwi w Jurowlanach w powiecie sokólskim
Zitierlink:https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bkwp2020/0115
Grzegorz Ryżewski
dr historii, główny specjalista w Narodowym Instytucie Dziedzictwa OT Białystok
Z dziejów cerkwi w Jurowlanach
w powiecie sokolskim
Dzieje cerkwi w Jurowlanach (gm. Krynki, po w. sokolski) nie były dotąd
przedmiotem szczegółowego rozpoznania historycznego. Sama miejscowość rów-
nież nie doczekała się opracowań historycznych. Pojedyncze wzmianki o istnieniu
wsi znajdują się jedynie w literaturze dotyczącej szerszych zagadnień1. Chyba sto-
sunkowo najwięcej informacji o historii parafii zawarł w artykule internetowym
Stefan Dmitruk2. Lakoniczną wzmiankę w „Biuletynie Konserwatorskim Woje-
wództwa Podlaskiego" zamieścił Dariusz Stankiewicz3. On też wykonał karty ewi-
dencyjne zabytków architektury i budownictwa dla cerkwi parafialnej4 i cerkwi
cmentarnej5. Kartę ewidencyjną cmentarza sporządziła Joanna Kotyńska6. O cerkwi
cmentarnej wspominają w swoim katalogu Ewa i Andrzej Keczyńscy7, a o parafii
w okresie XIX i XX w. ks. Grzegorz Sosna i Antonina Troc-Sosna8.
Przydatne okazały się też źródła drukowane, w tym przede wszystkim pro-
tokoły wizytacyjne cerkwi unickich protopopii grodzieńskiej9 oraz wizytacje cerkwi
unickich dekanatu nowodworskiego diecezji supraskiej10.
Aby jednak odpowiedzieć na najważniejsze pytania, należało sięgnąć do
źródeł rękopiśmiennych przechowywanych w archiwach polskich (Warszawa,
Wrocław) i zagranicznych (Grodno, Mińsk, Moskwa, Wilno), które cytuję w odnoś-
nych przypisach.
Artykuł jest próbą odpowiedzi na podstawowe pytania badawcze: kiedy
powstała cerkiew parafialna w Jurowlanach, czy przyjęła unię brzeską, jaki był za-
sięg parafii i jak była ona liczna, jakie było uposażenie parafii? Kiedy została wybu-
dowana obecna murowana cerkiew i jak wyglądały starsze świątynie? Kiedy zało-
żono obecny cmentarz parafialny i wybudowano istniejącą tu cerkiew cmentarną?
Z licznych źródeł starano się też wyłuskać nazwiska administratorów jurowlańskiej
placówki.
Jurowlany w okresie przedrozbiorowym wchodziły w skład Wielkiego Księ-
stwa Litewskiego, województwa trockiego, powiatu grodzieńskiego. Co do przyna-
leżności cerkiewnej należały do dekanatu grodzieńskiego11. Kiedy dokładnie powsta-
ła wieś Jurowlany, w której zlokalizowana jest omawiana cerkiew parafialna, trudno
115
dr historii, główny specjalista w Narodowym Instytucie Dziedzictwa OT Białystok
Z dziejów cerkwi w Jurowlanach
w powiecie sokolskim
Dzieje cerkwi w Jurowlanach (gm. Krynki, po w. sokolski) nie były dotąd
przedmiotem szczegółowego rozpoznania historycznego. Sama miejscowość rów-
nież nie doczekała się opracowań historycznych. Pojedyncze wzmianki o istnieniu
wsi znajdują się jedynie w literaturze dotyczącej szerszych zagadnień1. Chyba sto-
sunkowo najwięcej informacji o historii parafii zawarł w artykule internetowym
Stefan Dmitruk2. Lakoniczną wzmiankę w „Biuletynie Konserwatorskim Woje-
wództwa Podlaskiego" zamieścił Dariusz Stankiewicz3. On też wykonał karty ewi-
dencyjne zabytków architektury i budownictwa dla cerkwi parafialnej4 i cerkwi
cmentarnej5. Kartę ewidencyjną cmentarza sporządziła Joanna Kotyńska6. O cerkwi
cmentarnej wspominają w swoim katalogu Ewa i Andrzej Keczyńscy7, a o parafii
w okresie XIX i XX w. ks. Grzegorz Sosna i Antonina Troc-Sosna8.
Przydatne okazały się też źródła drukowane, w tym przede wszystkim pro-
tokoły wizytacyjne cerkwi unickich protopopii grodzieńskiej9 oraz wizytacje cerkwi
unickich dekanatu nowodworskiego diecezji supraskiej10.
Aby jednak odpowiedzieć na najważniejsze pytania, należało sięgnąć do
źródeł rękopiśmiennych przechowywanych w archiwach polskich (Warszawa,
Wrocław) i zagranicznych (Grodno, Mińsk, Moskwa, Wilno), które cytuję w odnoś-
nych przypisach.
Artykuł jest próbą odpowiedzi na podstawowe pytania badawcze: kiedy
powstała cerkiew parafialna w Jurowlanach, czy przyjęła unię brzeską, jaki był za-
sięg parafii i jak była ona liczna, jakie było uposażenie parafii? Kiedy została wybu-
dowana obecna murowana cerkiew i jak wyglądały starsze świątynie? Kiedy zało-
żono obecny cmentarz parafialny i wybudowano istniejącą tu cerkiew cmentarną?
Z licznych źródeł starano się też wyłuskać nazwiska administratorów jurowlańskiej
placówki.
Jurowlany w okresie przedrozbiorowym wchodziły w skład Wielkiego Księ-
stwa Litewskiego, województwa trockiego, powiatu grodzieńskiego. Co do przyna-
leżności cerkiewnej należały do dekanatu grodzieńskiego11. Kiedy dokładnie powsta-
ła wieś Jurowlany, w której zlokalizowana jest omawiana cerkiew parafialna, trudno
115