DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.26788#0127
UBER QVINTVS Ut
& argenti in xrarium retulisle Aemilium Paulum Perse deui<Ro, ut nullum poRea tribu/
tum a ciuibus per(o!ui oportuerittuRy ad Hirctj Pansx consulatu,qui circa primu Cx/
(aris AuguRi, M. Antoni) ciuile bellum conRtles fuerunt. De eot^ defedu pecunix,
quem res P. etiam prius per belli scihcet Car saris Pompei ciuiiis initia habere ccepit:Ci
cero Attico Rc scribit.Sumus imparati a pecunia,quam quidem omnem non modo priua
tam qua: in urbe cR, sed etiam publica qua: in xrario eR illi relinquimus. Et uere scripsic
tunc Cicero.Nam Cesar repertam in xrario grandem uim pecunia: abRulit: Vnde ad an'
num inde quintum eo mortuo prxdsdts Hircio 9( Pansa coniulibus ciues grauari opor/
tuit * sn xrario autem principaliter arra, unde locus eR didus,reponebantur. eratep eius
pars qugdam secretior, in qua omnium rei publi. introituu pars uiceRma seruabatur,tam /ra
obRinateclausa: ut nisi diRtcillimis rebus premeretur res publi, inde pecunia sumi non r''°/bwio?
poRet.Liuius X X v n Cxtera expedientibus qua: ad bellum opus erant consulibus au/
rum uicesimariu quod in sandiore grario ad ultimos casus seruabat, promi p!acuit:prom
pta ad quatuor milia pondo auri. Sed & locum adum xrartj conscruandi,fiscum maio
res: Rcut nos nunc,appellauere: cuius uerbi & originem & causam Asconius secunda
in Verrem adione Rc exponit,Sportx unde (portula: nummoru sunt receptacula, ut sac'
ci, saccelli, sacculi, crumenx, uellx, scorticx, & mantica:, % marRtpia, Ftici uero R/
(cinae, fiscellx, spartea sunt utenRlia ad maioris summx pecunias. Vnde quia maior sum/
ma eR pecunix publicae quam priuatx,xrarium dicitur loculus,arca thesauri pro sace!
!o fiscus pecuni3 publica: a quo Sdconfiscari sb!etdici:inpub!icum ius xrartj redigere.
Quando autem primum pecunia: Romanis fuerit usus,a Plinio Rc habetur: Populus Ro
manus ante Pyrrhum regem deuidum ne quidem argento Rgnato usus eR: libralis ante, pfi/
unde libella nunc dicitur,5d dipondius appendebatur aRis; Vnde % expensa in rationi Rowanis
bus dicuntur. Quin militum Ripendium,hoc eR Ripes ponderata.argentum Rgnatum
est anno urbis D. L X X X v ,Q. Fabio consule, anno quinto ante bellum primum puni'
cum: placuit denarius pro decem libris arris,quinarius pro quincp, seRertiS pro dipondio
ac semtRe.Ltbtx autem pondus arris imminutum bello primo punico cum impensis res
publi, non (uRtceret Hannibale urgente, Q, Fabio didatore aRes unciartj fadi:placu/
itep denarium sexdecim aRibus permutari, quinarium odonis, seRertium quaternis. Ita
res publi, dimidium lucrata, Lucius Brutus in tribunatu plebis odauam partem xris ar/
gento miscuit, qui nunc uidoriatus appellatur, ER aute signatus uidoria, unde nomen,
Hxc qux supra ut apud Plinium Ltuiumry sunt tradita posuimus, principia quidem ha/
bent,ad id quod quaerimus, sed fuRus apertiusc$ quoad poterimus declaranda sunt.Tradi
tum eR ex Liuio poR cladem naualem primo bello punico a Fuluio Seruio consule in A'
phrica acceptam Roma: Ratim ducentas naues refedas, quo tempore nummi primi as
gentei fuerint cuR, % nummus decima pars denartj aurei fuerit: Et paulo infra in eodem
bello seriptum eR,petitam sutRe ab Aphris pacem & a Ludatio consule datam,dediRe<^
aphros ex foedere omnes Romanorum captiuos, Sc tributum spopondiRe in uiginti an/
nos tria milia talenta: talentumcp id fuiRe quinquaginta libras argenti Rngulum, sed alia
quocp fuerunt diuerRRtmi ab hoc ponderis talenta, de quibus cum a nobis Rt dicendum
alia quocp monetarum numerorum K ponderum uocabula aReremus, Qux omnia qua'
!ia per Rngulas xtates fuerint,examuRim oRendere non magis dtRtci!e,quam impoRtbi/
!e fuerit,non solum,quia obscuris, noRra xtate ignotis uerbis sunt a maioribus tradita,
(ed quia omnis fere xtas Rtam habuit cudedi uarietatem formam. Videmus enim mul/
tos ex cosulibus priseis sui uultus cuRRe nummos, semper menRtra & pondere uariatos,
quod maiore poRea Rudio Rnguli principes faditarunt. tamen interea nunqua eR ces/
(atum, uidoriatos, bigatos, & quadrigatos cudi. Qux igitur uerba exponere audeamus
ea proponemus ratione,ut ab infinita aliorum turba supra uires exponenda liberi manea/
mus:erunt enim pecunia,libra, pondo, aRes, nummus,denarius, talentum,seRertium,6^
qux his connexa obiigatacp aut ab eis dependentia incident.Prtma Rgnati xns, argen/
ti nota fuit pecus. Vnde pecunia eR dida.pondo K libram idem futise FeRus Pompetus prtttta^t:
innuit, cum dicit: duo aRes Rnguli libram,^ pondo efBciebant:quare aute unicx rei dux <?n; ^4 pe/
fuerint appellationes,quid dicamus nihtl aliud eR,§ nobis uidert hbram ab unctarum dt/
juerRtate ahquado uariaRe,pondo semper idem fuiiR quo omnes uR fuertnt: qut hbrg no/ u&r4
& argenti in xrarium retulisle Aemilium Paulum Perse deui<Ro, ut nullum poRea tribu/
tum a ciuibus per(o!ui oportuerittuRy ad Hirctj Pansx consulatu,qui circa primu Cx/
(aris AuguRi, M. Antoni) ciuile bellum conRtles fuerunt. De eot^ defedu pecunix,
quem res P. etiam prius per belli scihcet Car saris Pompei ciuiiis initia habere ccepit:Ci
cero Attico Rc scribit.Sumus imparati a pecunia,quam quidem omnem non modo priua
tam qua: in urbe cR, sed etiam publica qua: in xrario eR illi relinquimus. Et uere scripsic
tunc Cicero.Nam Cesar repertam in xrario grandem uim pecunia: abRulit: Vnde ad an'
num inde quintum eo mortuo prxdsdts Hircio 9( Pansa coniulibus ciues grauari opor/
tuit * sn xrario autem principaliter arra, unde locus eR didus,reponebantur. eratep eius
pars qugdam secretior, in qua omnium rei publi. introituu pars uiceRma seruabatur,tam /ra
obRinateclausa: ut nisi diRtcillimis rebus premeretur res publi, inde pecunia sumi non r''°/bwio?
poRet.Liuius X X v n Cxtera expedientibus qua: ad bellum opus erant consulibus au/
rum uicesimariu quod in sandiore grario ad ultimos casus seruabat, promi p!acuit:prom
pta ad quatuor milia pondo auri. Sed & locum adum xrartj conscruandi,fiscum maio
res: Rcut nos nunc,appellauere: cuius uerbi & originem & causam Asconius secunda
in Verrem adione Rc exponit,Sportx unde (portula: nummoru sunt receptacula, ut sac'
ci, saccelli, sacculi, crumenx, uellx, scorticx, & mantica:, % marRtpia, Ftici uero R/
(cinae, fiscellx, spartea sunt utenRlia ad maioris summx pecunias. Vnde quia maior sum/
ma eR pecunix publicae quam priuatx,xrarium dicitur loculus,arca thesauri pro sace!
!o fiscus pecuni3 publica: a quo Sdconfiscari sb!etdici:inpub!icum ius xrartj redigere.
Quando autem primum pecunia: Romanis fuerit usus,a Plinio Rc habetur: Populus Ro
manus ante Pyrrhum regem deuidum ne quidem argento Rgnato usus eR: libralis ante, pfi/
unde libella nunc dicitur,5d dipondius appendebatur aRis; Vnde % expensa in rationi Rowanis
bus dicuntur. Quin militum Ripendium,hoc eR Ripes ponderata.argentum Rgnatum
est anno urbis D. L X X X v ,Q. Fabio consule, anno quinto ante bellum primum puni'
cum: placuit denarius pro decem libris arris,quinarius pro quincp, seRertiS pro dipondio
ac semtRe.Ltbtx autem pondus arris imminutum bello primo punico cum impensis res
publi, non (uRtceret Hannibale urgente, Q, Fabio didatore aRes unciartj fadi:placu/
itep denarium sexdecim aRibus permutari, quinarium odonis, seRertium quaternis. Ita
res publi, dimidium lucrata, Lucius Brutus in tribunatu plebis odauam partem xris ar/
gento miscuit, qui nunc uidoriatus appellatur, ER aute signatus uidoria, unde nomen,
Hxc qux supra ut apud Plinium Ltuiumry sunt tradita posuimus, principia quidem ha/
bent,ad id quod quaerimus, sed fuRus apertiusc$ quoad poterimus declaranda sunt.Tradi
tum eR ex Liuio poR cladem naualem primo bello punico a Fuluio Seruio consule in A'
phrica acceptam Roma: Ratim ducentas naues refedas, quo tempore nummi primi as
gentei fuerint cuR, % nummus decima pars denartj aurei fuerit: Et paulo infra in eodem
bello seriptum eR,petitam sutRe ab Aphris pacem & a Ludatio consule datam,dediRe<^
aphros ex foedere omnes Romanorum captiuos, Sc tributum spopondiRe in uiginti an/
nos tria milia talenta: talentumcp id fuiRe quinquaginta libras argenti Rngulum, sed alia
quocp fuerunt diuerRRtmi ab hoc ponderis talenta, de quibus cum a nobis Rt dicendum
alia quocp monetarum numerorum K ponderum uocabula aReremus, Qux omnia qua'
!ia per Rngulas xtates fuerint,examuRim oRendere non magis dtRtci!e,quam impoRtbi/
!e fuerit,non solum,quia obscuris, noRra xtate ignotis uerbis sunt a maioribus tradita,
(ed quia omnis fere xtas Rtam habuit cudedi uarietatem formam. Videmus enim mul/
tos ex cosulibus priseis sui uultus cuRRe nummos, semper menRtra & pondere uariatos,
quod maiore poRea Rudio Rnguli principes faditarunt. tamen interea nunqua eR ces/
(atum, uidoriatos, bigatos, & quadrigatos cudi. Qux igitur uerba exponere audeamus
ea proponemus ratione,ut ab infinita aliorum turba supra uires exponenda liberi manea/
mus:erunt enim pecunia,libra, pondo, aRes, nummus,denarius, talentum,seRertium,6^
qux his connexa obiigatacp aut ab eis dependentia incident.Prtma Rgnati xns, argen/
ti nota fuit pecus. Vnde pecunia eR dida.pondo K libram idem futise FeRus Pompetus prtttta^t:
innuit, cum dicit: duo aRes Rnguli libram,^ pondo efBciebant:quare aute unicx rei dux <?n; ^4 pe/
fuerint appellationes,quid dicamus nihtl aliud eR,§ nobis uidert hbram ab unctarum dt/
juerRtate ahquado uariaRe,pondo semper idem fuiiR quo omnes uR fuertnt: qut hbrg no/ u&r4