Burkhäuser, Nikolaus; Göbhardt, Tobias [Oth.]; Nitribitt, Franz Ernst [Oth.]: Institutiones Metaphysicae (Pars 2): De Anima, Sive Psychologia (Wirceburgi: Sumptibus Tobiae Goebhardt, 1773) [VD18 90785053]

de Operationibus Animae hum. 123
traxit , quia proprium rationis opus est: ratiocina-
mur autem , cum veritatem aliquam vel ex consen-
su , seu identitate, vel ex connexione, vel ex oppo-
ssiione rerum , aut veritatum aliarum cognoscimus,
nr in Logica docuimus: nonne igitur vel Cc , ut ca-
tera taceam , aperte declaramus , plures funstiones
esse , quas rationi assignamus, illas scilicet omnes,
quas in definitione recensui ?
Igo. Scholion II. Adus, quo rationem ad
cognoscendum adhibemus , usus 'rationis vocatur.
Sed vulgo etiam flatus ipse mentis , in quo illa ad
functiones rationis satis expedita est, usus rationis
appellatur: atque ita pueri usum rationis adipisci di-
cuntur , cum ad fundiones rationis apti esse inci-
piunt. Porro ut usus rationis magis minusve per-
fedus in homine efl:, ita quoque ipsam ejus ratio-
nem magis minusve perfedam effe dicimus. Hanc
ipsam autem perfedionem rationis in nobis tum a
conflitutione cerebri, tum ab exercitatione, ac po-
tissimum ab attentione & ressexione pendere, quem-
admodum supra nn. I7X.& 17y.de acumine dixi, satis
manifesse eadem experientia docet , qua duas illas
propositiones confirmavi: unde hic ea de re super-
vacaneum foret plura dicere. Praeterea nomine ra-
tionis fepe etiam veritates ipfe , quae ratione evi-
denter cognoscuntur , intelligi solent: atque sic ea,
quae cum veritatibus illis consentiunt, rationi con-
sentanea , & quae illis repugnant, rationi dijseniauea
dicuntur. Item hoc sensu dicimus , duce ratione
neminem impelli in errorem pojse : evidens enim est ,
eum errare non poffe , qui veritatibus evidenter
cognitis judicia sua conformat. Sed non raro etiam
instindus naturalis , de quo tam multa in Logica
diximus , ratio nuncupatur; & idcirco illa etiam,
qui cum veritatibus , quas nos instindus iste do-
cet ,