DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.21666#0017
charakteru kulturalno-artystycznego; kultura Namysłowa kształtowała się w orbicie
promieniowania zarówno Wrocławia, jak i Brzegu, natomiast kultura regionu wy-
kazywała w swym na poły ludowym charakterze ścisłe związki z terenami sąsied-
nimi, stanowiąc jak gdyby przedłużenie leśno-rolniczych obszarów północnych wo-
jewództwa, co zamanifestowało się szczególnie dobitnie w lokalnej architekturze
drewnianej.
Ostatnim obszarem, który wypada scharakteryzować, obszarem o wyjątkowym
znaczeniu dla dziejów sztuki omawianego regionu, jest dawne księstwo biskupie s.
Po latach sporów, a nawet walk orężnych, w 1290 r. książę wrocławski Henryk V
potwierdził „ius ducale" nadane w przededniu śmierci przez księcia Henryka IV Pro-
busa biskupowi wrocławskiemu Tomaszowi II nad obszarem jego włości. W ten
sposób zwierzchnik duchowny śląskiej dzielnicy stanął w jednym rzędzie z jej świec-
kimi władcami, a z dóbr skupionych wokół kasztelanii otmuchowskiej powstało
dość znaczne terytorium ze stolicą w Nysie. W roku 1342 powiększyło się ono po
przyłączeniu księstwa grodkowskiego i w tej postaci (tj. w przybliżonym obszarze
dzisiejszych powiatów nyskiego i grodkowskiego oraz terenów wokół Janowej Gó-
ry— te ostatnie dziś w obrębie ĆSRS) przetrwało do sekularyzacji w 1810 r.
Księstwo nyskie, a zwłaszcza jego stolica, odegrało dominującą rolę w dziejach
sztuki omawianego tu okresu. Wpłynął na to nie tylko dynamiczny rozwój miasta,
które stało się jednym z ważniejszych ośrodków handlowych i rzemieślniczych na
Śląsku, ale też fakt, że biskupi wrocławscy, zniechęceni postępami reformacji we
Wrocławiu, przenieśli się na stałe do Nysy, stąd zarządzając diecezją; jedynie kapi-
tuła urzędowała nadal na Ostrowiu Tumskim. Poczynając od Jakuba Salzy biskupi
przez blisko 100 lat przebywali więc w Nysie i tu byli chowani, co sprawiło, że
kościół św. Jakuba stał się nekropolą owych duchownych zwierzchników Śląska
w dobie renesansu i manieryzmu". Działalność fundacyjna tych książąt Kościoła,
i książąt Śląska zarazem, przyniosła miastu szereg cennych pomników, a także
zapłodniła lokalne środowisko.
Wydaje się, że dla omawianych tu zagadnień artystycznych znaczenie zasadni-
cze miała nie tylko administracyjno-polityczna struktura ówczesnego Śląska (który
od 1525 r. przeszedł — jako całość — w posiadanie dynastii habsburskiej), ale po-
s Dotychczas brak niestety gruntownej historycznej monografii całego obszaru dawnego
księstwa biskupiego, gdyż tylko zapowiedzią takowej i już nieco przestarzałą jest praca:
A. Kastner Der Ne/sser Gesc/:/c/:fsfreMn4 o4er GescA/c/:?e Jes Fnrsfent/inms nn4 c/er 57a4f
Ne/sse. T. 1-2. Nysa 1848 - 1830. Istnieje natomiast kilka historycznych i artystycznych
monografii, spośród których godne są wyliczenia: G. Schoeneich D/e a/te F/sc/tofssfac/t
Ne/sse. Opole 193$; — G. Weisser Fa/:rer JarcA Ne/Me unc/ se/ne Gesc/nc/tfe. Nysa 1939; —
W. Dziewulski Nysa. W: -S/ad/a z /ns/or/i ónc/owy m/as/ po/sA:ic/:. Warszawa 1957, s. 181 -
212; — M/as/o Nysa, szkice monograficzne. Wrocław 1970 (m.in. T. Chruścickiego artykuł
o zabytkach). Dopiero w chwili oddawania niniejszej książki do druku ukazała się w serii
«Śląsk w zabytkach sztuki» nowa monografia biskupiej stolicy: J. Kębłowski Nysa. Wrocław-
Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972.
3 Popularne, ale cenne opracowanie tego tematu to: J. Jungnitz D/e GraZ?s/a//en c/er
óres/aaer B/sc/tófe. Wrocław 1895, passim.
9
promieniowania zarówno Wrocławia, jak i Brzegu, natomiast kultura regionu wy-
kazywała w swym na poły ludowym charakterze ścisłe związki z terenami sąsied-
nimi, stanowiąc jak gdyby przedłużenie leśno-rolniczych obszarów północnych wo-
jewództwa, co zamanifestowało się szczególnie dobitnie w lokalnej architekturze
drewnianej.
Ostatnim obszarem, który wypada scharakteryzować, obszarem o wyjątkowym
znaczeniu dla dziejów sztuki omawianego regionu, jest dawne księstwo biskupie s.
Po latach sporów, a nawet walk orężnych, w 1290 r. książę wrocławski Henryk V
potwierdził „ius ducale" nadane w przededniu śmierci przez księcia Henryka IV Pro-
busa biskupowi wrocławskiemu Tomaszowi II nad obszarem jego włości. W ten
sposób zwierzchnik duchowny śląskiej dzielnicy stanął w jednym rzędzie z jej świec-
kimi władcami, a z dóbr skupionych wokół kasztelanii otmuchowskiej powstało
dość znaczne terytorium ze stolicą w Nysie. W roku 1342 powiększyło się ono po
przyłączeniu księstwa grodkowskiego i w tej postaci (tj. w przybliżonym obszarze
dzisiejszych powiatów nyskiego i grodkowskiego oraz terenów wokół Janowej Gó-
ry— te ostatnie dziś w obrębie ĆSRS) przetrwało do sekularyzacji w 1810 r.
Księstwo nyskie, a zwłaszcza jego stolica, odegrało dominującą rolę w dziejach
sztuki omawianego tu okresu. Wpłynął na to nie tylko dynamiczny rozwój miasta,
które stało się jednym z ważniejszych ośrodków handlowych i rzemieślniczych na
Śląsku, ale też fakt, że biskupi wrocławscy, zniechęceni postępami reformacji we
Wrocławiu, przenieśli się na stałe do Nysy, stąd zarządzając diecezją; jedynie kapi-
tuła urzędowała nadal na Ostrowiu Tumskim. Poczynając od Jakuba Salzy biskupi
przez blisko 100 lat przebywali więc w Nysie i tu byli chowani, co sprawiło, że
kościół św. Jakuba stał się nekropolą owych duchownych zwierzchników Śląska
w dobie renesansu i manieryzmu". Działalność fundacyjna tych książąt Kościoła,
i książąt Śląska zarazem, przyniosła miastu szereg cennych pomników, a także
zapłodniła lokalne środowisko.
Wydaje się, że dla omawianych tu zagadnień artystycznych znaczenie zasadni-
cze miała nie tylko administracyjno-polityczna struktura ówczesnego Śląska (który
od 1525 r. przeszedł — jako całość — w posiadanie dynastii habsburskiej), ale po-
s Dotychczas brak niestety gruntownej historycznej monografii całego obszaru dawnego
księstwa biskupiego, gdyż tylko zapowiedzią takowej i już nieco przestarzałą jest praca:
A. Kastner Der Ne/sser Gesc/:/c/:fsfreMn4 o4er GescA/c/:?e Jes Fnrsfent/inms nn4 c/er 57a4f
Ne/sse. T. 1-2. Nysa 1848 - 1830. Istnieje natomiast kilka historycznych i artystycznych
monografii, spośród których godne są wyliczenia: G. Schoeneich D/e a/te F/sc/tofssfac/t
Ne/sse. Opole 193$; — G. Weisser Fa/:rer JarcA Ne/Me unc/ se/ne Gesc/nc/tfe. Nysa 1939; —
W. Dziewulski Nysa. W: -S/ad/a z /ns/or/i ónc/owy m/as/ po/sA:ic/:. Warszawa 1957, s. 181 -
212; — M/as/o Nysa, szkice monograficzne. Wrocław 1970 (m.in. T. Chruścickiego artykuł
o zabytkach). Dopiero w chwili oddawania niniejszej książki do druku ukazała się w serii
«Śląsk w zabytkach sztuki» nowa monografia biskupiej stolicy: J. Kębłowski Nysa. Wrocław-
Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972.
3 Popularne, ale cenne opracowanie tego tematu to: J. Jungnitz D/e GraZ?s/a//en c/er
óres/aaer B/sc/tófe. Wrocław 1895, passim.
9