DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.21666#0027
Część pierwsza
DZIEŁA I TWÓRCY
Podejmując próbę uporządkowania i usystematyzowania zabytków rzeźby z łat
1560 - 1650 z obszaru Śląska Opolskiego pragnę się zastrzec, że nie zamierzam tu
omawiać wszystkich. Liczba ich bowiem jest znaczna, a sporo z nich to obiekty
artystycznie i historycznie najzupełniej drugorzędne. Osobiście jednak uważałem
zawsze, że na całokształt obrazu jakiejś epoki składają się nie tylko dzieła wybitne
i przodujące, lecz również te podrzędne i wtórne twory, które stanowią — jeśli tak
rzec wolno — dzień powszedni sztuki. Tak więc nie eliminowałem wszystkiego, co
nie dorównuje swym poziomem nagrobkom biskupim w Nysie czy epitafiom miesz-
czańskim w Brzegu, ale pomijałem te zabytki, które wydają się dziś świadectwem
zjawisk pojedynczych, oderwanych od jakichś większych, zespołowych kontekstów.
Charakterystyczne zresztą, że niniejszy przegląd zaczynam i kończę omówie-
niem zespołów zabytków prymitywnych, tyle że w obu wypadkach ów prymitywizm
ma najzupełniej odmienne podłoże. W pierwszym bowiem jest przykładem przede
wszystkim nieporadności w opanowaniu rzemiosła i nieporadności w opanowaniu
„artystycznych nowinek": jest więc zapowiedzią. W wypadku drugim to już nie
zapowiedź, ale wygasanie stylu i gatunków, to przejaw wtórności, konserwatyzmu
i prowincjonalizmu. Obok długo nie zyskujących prymatu inspiracji barokowych
jest to bowiem ten drugi nurt artystycznego passeizmu.
W przeglądzie tym nie ograniczam się ponadto do rzeźby samoistnej. Ale tak
naprawdę, to ona, właśnie w tym okresie, na dobrą sprawę nie istnieje, bowiem
zawsze jest związana, albo nawet podporządkowana architekturze: tej prawdzi-
wej— w wypadku rzeźby architektonicznej, i tej małej—która kształtowała wy-
stroje kościelne czy plastykę sepulkralną.
Oparłem się na materiale zabytkowym zachowanym, który niemal w całości
znam z autopsji, natomiast w ograniczonej mierze korzystałem z materiałów archi-
2*
19
DZIEŁA I TWÓRCY
Podejmując próbę uporządkowania i usystematyzowania zabytków rzeźby z łat
1560 - 1650 z obszaru Śląska Opolskiego pragnę się zastrzec, że nie zamierzam tu
omawiać wszystkich. Liczba ich bowiem jest znaczna, a sporo z nich to obiekty
artystycznie i historycznie najzupełniej drugorzędne. Osobiście jednak uważałem
zawsze, że na całokształt obrazu jakiejś epoki składają się nie tylko dzieła wybitne
i przodujące, lecz również te podrzędne i wtórne twory, które stanowią — jeśli tak
rzec wolno — dzień powszedni sztuki. Tak więc nie eliminowałem wszystkiego, co
nie dorównuje swym poziomem nagrobkom biskupim w Nysie czy epitafiom miesz-
czańskim w Brzegu, ale pomijałem te zabytki, które wydają się dziś świadectwem
zjawisk pojedynczych, oderwanych od jakichś większych, zespołowych kontekstów.
Charakterystyczne zresztą, że niniejszy przegląd zaczynam i kończę omówie-
niem zespołów zabytków prymitywnych, tyle że w obu wypadkach ów prymitywizm
ma najzupełniej odmienne podłoże. W pierwszym bowiem jest przykładem przede
wszystkim nieporadności w opanowaniu rzemiosła i nieporadności w opanowaniu
„artystycznych nowinek": jest więc zapowiedzią. W wypadku drugim to już nie
zapowiedź, ale wygasanie stylu i gatunków, to przejaw wtórności, konserwatyzmu
i prowincjonalizmu. Obok długo nie zyskujących prymatu inspiracji barokowych
jest to bowiem ten drugi nurt artystycznego passeizmu.
W przeglądzie tym nie ograniczam się ponadto do rzeźby samoistnej. Ale tak
naprawdę, to ona, właśnie w tym okresie, na dobrą sprawę nie istnieje, bowiem
zawsze jest związana, albo nawet podporządkowana architekturze: tej prawdzi-
wej— w wypadku rzeźby architektonicznej, i tej małej—która kształtowała wy-
stroje kościelne czy plastykę sepulkralną.
Oparłem się na materiale zabytkowym zachowanym, który niemal w całości
znam z autopsji, natomiast w ograniczonej mierze korzystałem z materiałów archi-
2*
19