DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.21666#0028
walnych, gdyż same tylko opisy dzieł już nie istniejącyh o ile nie są poparte doku-
mentacją ikonograficzną, posiadają ograniczone znaczenie dla tego rodzaju rozwa-
żań. Ważne są tylko wyjątkowo, jak np. opis kaplicy zamkowej w Brzegu przed jej
zniszczeniem, albo opis kościoła św. Jakuba w Brzegu przed barokizacją wnętrza,
gdyż w obu przypadkach rysuje się pewien całościowy obraz zabytków o podsta-
wowym znaczeniu dla omawianego tematu. Natomiast suche wyliczenia wizytacyj-
ne mogą mieć znaczenie co najwyżej statystyczne.
1. Dzieła prymitywne z łat sześćdziesiątych XVI w.
Śląsk Opolski posiada wprawdzie kilka wybitnych dzieł rzeźby kamiennej z do-
by gotyku, szczególnie oba nagrobki piastowskie w Opolu *, ale u schyłku średnio-
wiecza — jak się zdaje — nie było tu pracowni rzeźbiarskich, a jedynie liczne war-
sztaty snycerskie. Zarysowuje się w tej sytuacji poważny rozdźwięk między impor-
tami a prymitywnymi próbami lokalnymi rzeźby w materiale twardym". Stan ten
trwa przez cały okres renesansu, w którym na omawianym obszarze pojawiają się
odosobnione dzieła wybitne oraz równie odosobnione lokalne i mają miejsce —
niemal z reguły nieudolne — próby opanowania nowej i nieznanej techniki. Tak
długo, dopóki książę Jerzy II nie zainicjował szeroko zakrojonej fabryki swej nowej
rezydencji", nie istniała na Śląsku Opolskim pracownia rzeźbiarska pracująca na
większą skalę. Dopiero w latach sześćdziesiątych coraz większy popyt na tego
rodzaju dzieła sprawił, że pojawiły się pierwsze nieco liczniejsze zespoły plastyczne
o wciąż jeszcze dość niskim poziomie.
W związku z mecenasowską działalnością Jerzego II w Brzegu powstało czaso-
we wprawdzie, ale obfite liczebnie i dojrzałe artystycznie środowisko i z niego
1 J. Kębłowski Pomniki Piastów śięskic/: w óo&ie średniowiecza. Wrocław-Warszawa-
Kraków-Gdańsk 1971, s. 123 nn.;—tenże Nagro&ki gotyckie na Mięska. Poznań 1969, s. 31
nn. W obydwu pozycjach wcześniejsza literatura przedmiotu.
2 Zarówno nagrobek biskupa Jakuba Salzy (J. Kębłowski Renesansowy nagroóek ńiska-
pa Jakaóa von óaizy w Nysie. ,,Historia Sztuki" nr 3. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu im.
A. Mickiewicza w Poznaniu" 1961, passim) jak też płytę księcia Jana Opolczyka (patrz
przyp. 19 do części wstępnej) uznać należy za dzieła artystów spoza lokalnego środowiska,
a więc — nawet gdyby zostały wykonane na miejscu — zaliczyć je należy do dzieł importu
(jeśli nie rzeczowego, to osobowego). Równocześnie niektóre dzieła lokalne odznaczają się
znacznym prymitywizmem. Tak więc znacznymi uproszczeniami odznacza się płyta nagrob-
na biskupa Wacława Piastowicza w kościele św. Jakuba w Nysie, przeniesiona tu z Otmu-
chowa (W. Schulte Zar Gesckicńte des Grańma/s Piscńo/ JPenzei von Pres/aa in Neisse.
„Schlesiens Vorzeit" R. 4: 1888, s. 44 n.). Pierwotna płyta wykonana została wkrótce po
śmierci biskupa (1419), ale obecna jest w pewnym sensie jej „rekonstrukcją" z 1491 r. z wy-
korzystaniem metalowych odlewów z dawnej (Kębłowski Pomnik: Piastów..., s. 183). Jednak-
że zabytek nyski jest i tak wybitnym dziełem sztuki, jeśli się go zestawi z zadziwiająco pry-
mitywną płytą opata z pocz. XVI w. w kościele pocysterskim w Rudach Wielkich.
" Spośród bogatej literatury na ten temat warto wymienić: M. Zlat Prama zamkowa
w Przega. „Biuletyn Historii Sztuki" R. 24: 1962, nr 3-4, s. 284 nn. oraz J. Kębłowski
Renesansowa rzeź&a na Mięska 7500-7560. Poznań 1967, s. 120 nn.
20
mentacją ikonograficzną, posiadają ograniczone znaczenie dla tego rodzaju rozwa-
żań. Ważne są tylko wyjątkowo, jak np. opis kaplicy zamkowej w Brzegu przed jej
zniszczeniem, albo opis kościoła św. Jakuba w Brzegu przed barokizacją wnętrza,
gdyż w obu przypadkach rysuje się pewien całościowy obraz zabytków o podsta-
wowym znaczeniu dla omawianego tematu. Natomiast suche wyliczenia wizytacyj-
ne mogą mieć znaczenie co najwyżej statystyczne.
1. Dzieła prymitywne z łat sześćdziesiątych XVI w.
Śląsk Opolski posiada wprawdzie kilka wybitnych dzieł rzeźby kamiennej z do-
by gotyku, szczególnie oba nagrobki piastowskie w Opolu *, ale u schyłku średnio-
wiecza — jak się zdaje — nie było tu pracowni rzeźbiarskich, a jedynie liczne war-
sztaty snycerskie. Zarysowuje się w tej sytuacji poważny rozdźwięk między impor-
tami a prymitywnymi próbami lokalnymi rzeźby w materiale twardym". Stan ten
trwa przez cały okres renesansu, w którym na omawianym obszarze pojawiają się
odosobnione dzieła wybitne oraz równie odosobnione lokalne i mają miejsce —
niemal z reguły nieudolne — próby opanowania nowej i nieznanej techniki. Tak
długo, dopóki książę Jerzy II nie zainicjował szeroko zakrojonej fabryki swej nowej
rezydencji", nie istniała na Śląsku Opolskim pracownia rzeźbiarska pracująca na
większą skalę. Dopiero w latach sześćdziesiątych coraz większy popyt na tego
rodzaju dzieła sprawił, że pojawiły się pierwsze nieco liczniejsze zespoły plastyczne
o wciąż jeszcze dość niskim poziomie.
W związku z mecenasowską działalnością Jerzego II w Brzegu powstało czaso-
we wprawdzie, ale obfite liczebnie i dojrzałe artystycznie środowisko i z niego
1 J. Kębłowski Pomniki Piastów śięskic/: w óo&ie średniowiecza. Wrocław-Warszawa-
Kraków-Gdańsk 1971, s. 123 nn.;—tenże Nagro&ki gotyckie na Mięska. Poznań 1969, s. 31
nn. W obydwu pozycjach wcześniejsza literatura przedmiotu.
2 Zarówno nagrobek biskupa Jakuba Salzy (J. Kębłowski Renesansowy nagroóek ńiska-
pa Jakaóa von óaizy w Nysie. ,,Historia Sztuki" nr 3. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu im.
A. Mickiewicza w Poznaniu" 1961, passim) jak też płytę księcia Jana Opolczyka (patrz
przyp. 19 do części wstępnej) uznać należy za dzieła artystów spoza lokalnego środowiska,
a więc — nawet gdyby zostały wykonane na miejscu — zaliczyć je należy do dzieł importu
(jeśli nie rzeczowego, to osobowego). Równocześnie niektóre dzieła lokalne odznaczają się
znacznym prymitywizmem. Tak więc znacznymi uproszczeniami odznacza się płyta nagrob-
na biskupa Wacława Piastowicza w kościele św. Jakuba w Nysie, przeniesiona tu z Otmu-
chowa (W. Schulte Zar Gesckicńte des Grańma/s Piscńo/ JPenzei von Pres/aa in Neisse.
„Schlesiens Vorzeit" R. 4: 1888, s. 44 n.). Pierwotna płyta wykonana została wkrótce po
śmierci biskupa (1419), ale obecna jest w pewnym sensie jej „rekonstrukcją" z 1491 r. z wy-
korzystaniem metalowych odlewów z dawnej (Kębłowski Pomnik: Piastów..., s. 183). Jednak-
że zabytek nyski jest i tak wybitnym dziełem sztuki, jeśli się go zestawi z zadziwiająco pry-
mitywną płytą opata z pocz. XVI w. w kościele pocysterskim w Rudach Wielkich.
" Spośród bogatej literatury na ten temat warto wymienić: M. Zlat Prama zamkowa
w Przega. „Biuletyn Historii Sztuki" R. 24: 1962, nr 3-4, s. 284 nn. oraz J. Kębłowski
Renesansowa rzeź&a na Mięska 7500-7560. Poznań 1967, s. 120 nn.
20