DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.21666#0034
3. Epitafia italianizujące w Brzegu
Dzieła, które zaliczam do te] grupy, tworzą pewną jednolitą całość i wszystkie
znajdują się (łub znajdowały do 1945 r.) w kościełe św. Mikołaja w Brzegu. Już
H. Lutsch łączył razem aż siedem obiektów (z nich trzy obecnie nie istniejące)
zachowane cztery M. Zlat powiązał z zespołem rzeźbiarzy zatrudnionych w Brzegu
przy budowie zamku, domyśłając się w ich twórcy Włocha^. O iłe pierwsza su-
gestia Złata jest w pełni przekonująca, skoro we wszystkich widoczne jest znaczne
opanowanie zasad komponowania architektonicznego oraz dobra znajomość orna-
mentyki włoskiej, której tyłe występowało w dekoracji piastowskiej rezydencji, to
jednak przypuszczenie, iż rzeźbiarz przybył tu z Italii, budzi pewne wątpiiwości.
Oczywiście mógł to być Włoch o bardzo skromnym przygotowaniu rzeźbiarskim
i dlatego ładnie komponowane i zdobione epitafia zawierają w gruncie rzeczy dość
nieporadne reliefy figuralne, ale prawdopodobniejsze wydaje się, iż chodzi tu o jed-
nego z — licznych przecież — lokalnych artystów, którzy na zamku brzeskim pra-
cowali pod kierunkiem Parriów (Parrów)^. Przemawia za tym jeszcze jedno: arty-
sta, jak się zdaje, posługiwał się grafiką niemiecką ewangelickich Biblii.
Najbliższe dekoracji zamkowej i pierwsze chronologicznie to epitafium Piotra
Horliusa (Horlego), zmarłego w roku 1550 (il. 9) Kamienne, podobnie jak inne
dzieła tego zespołu, posiada formę aediculi mieszczącej pośrodku płaskorzeźbioną
scenę będącą uproszczeniem drzeworytu z BGe/k/gj Pnyg Dure-
ra. Charakterystyczne jest obramienie. Dosługujące się wyłącznie ornamentami
italianizującymi, a zwłaszcza medaliony ^ profilowymi, antykizującymi głowami
we fryzie. Mamy tu do czynienia z owym wspomnianym już „oknem" i rzeczywiście
bezpośredni związek łączy to epitafium z obramieniami okiennymi i portalowymi
rezydencji piastowskiej. Ta rama, oprócz swego zwyczajnego sensu: wyodrębniania
i autonomizowania rzeczywistości dzieła sztuki, zastosowana do epitafium wzboga-
ca się o głębsze, eschatologiczne znaczenia. Pomimo zbarbaryzowania w reliefie
przekazu graficznego, zarówno to, jak też i następne dzieła wyraźnie górują nad
współczesną twórczością epitafijną w Nysie.
Epitafium Sebastiana Koschenbar-Tscheplowskiego (Ciepłowskiego, lub raczej
Czepielowskiego), zmarłego w 1559 r. uległo niestety podczas działań wojennych
2° H. Lutsch LerzeicTuus Jer KMnstJenkmJ/er Jer Proymz Óc/Jesien. T. 2. Wrocław 1889,
s. 316; — M. Zlat Brzeg. Wrocław-Warszawa-Kraków 1960, s. 143 n.
21 Zlat rzeź&a..., s. 33. Z zespołu zestawionego przez Lutscha, a przyjętego przez
Zlata, wyłączam epitafium Kerberów.
22 Wśród nich na pierwsze miejsce wysuwa się Andrzej Walter I, z którym Kębłowski
wiąże tzw. galerię antenatów na bramie oraz Jakub Warter, któremu przypisuje kartusze her-
bowe na obu elewacjach bramnych. Zob. Kębłowski Ze stuJidw..., passim; — S. Kozakiewtcz
Pocz<2f/d Jzin7a/ności Tćomoskdw, Bessyńczykdw i Gryzończykdw w Pc/sce, okres 7.520-75<50.
„Biuletyn Historii Sztuki" R. 21: 1959, nr 1, s. 162 i przyp. 83.
23 Zlat Brzeg, s. 143; — Kębłowski Ze smJidw..., s. 155 n. odrzuca ewentualność autor-
stwa Andrzeja Waltera I.
24 Zlat Brzeg, s. 145; — Kębłowski Ze stuJidw..., s. 152 i 164 określa to dzieło jako ,,ano-
26
Dzieła, które zaliczam do te] grupy, tworzą pewną jednolitą całość i wszystkie
znajdują się (łub znajdowały do 1945 r.) w kościełe św. Mikołaja w Brzegu. Już
H. Lutsch łączył razem aż siedem obiektów (z nich trzy obecnie nie istniejące)
zachowane cztery M. Zlat powiązał z zespołem rzeźbiarzy zatrudnionych w Brzegu
przy budowie zamku, domyśłając się w ich twórcy Włocha^. O iłe pierwsza su-
gestia Złata jest w pełni przekonująca, skoro we wszystkich widoczne jest znaczne
opanowanie zasad komponowania architektonicznego oraz dobra znajomość orna-
mentyki włoskiej, której tyłe występowało w dekoracji piastowskiej rezydencji, to
jednak przypuszczenie, iż rzeźbiarz przybył tu z Italii, budzi pewne wątpiiwości.
Oczywiście mógł to być Włoch o bardzo skromnym przygotowaniu rzeźbiarskim
i dlatego ładnie komponowane i zdobione epitafia zawierają w gruncie rzeczy dość
nieporadne reliefy figuralne, ale prawdopodobniejsze wydaje się, iż chodzi tu o jed-
nego z — licznych przecież — lokalnych artystów, którzy na zamku brzeskim pra-
cowali pod kierunkiem Parriów (Parrów)^. Przemawia za tym jeszcze jedno: arty-
sta, jak się zdaje, posługiwał się grafiką niemiecką ewangelickich Biblii.
Najbliższe dekoracji zamkowej i pierwsze chronologicznie to epitafium Piotra
Horliusa (Horlego), zmarłego w roku 1550 (il. 9) Kamienne, podobnie jak inne
dzieła tego zespołu, posiada formę aediculi mieszczącej pośrodku płaskorzeźbioną
scenę będącą uproszczeniem drzeworytu z BGe/k/gj Pnyg Dure-
ra. Charakterystyczne jest obramienie. Dosługujące się wyłącznie ornamentami
italianizującymi, a zwłaszcza medaliony ^ profilowymi, antykizującymi głowami
we fryzie. Mamy tu do czynienia z owym wspomnianym już „oknem" i rzeczywiście
bezpośredni związek łączy to epitafium z obramieniami okiennymi i portalowymi
rezydencji piastowskiej. Ta rama, oprócz swego zwyczajnego sensu: wyodrębniania
i autonomizowania rzeczywistości dzieła sztuki, zastosowana do epitafium wzboga-
ca się o głębsze, eschatologiczne znaczenia. Pomimo zbarbaryzowania w reliefie
przekazu graficznego, zarówno to, jak też i następne dzieła wyraźnie górują nad
współczesną twórczością epitafijną w Nysie.
Epitafium Sebastiana Koschenbar-Tscheplowskiego (Ciepłowskiego, lub raczej
Czepielowskiego), zmarłego w 1559 r. uległo niestety podczas działań wojennych
2° H. Lutsch LerzeicTuus Jer KMnstJenkmJ/er Jer Proymz Óc/Jesien. T. 2. Wrocław 1889,
s. 316; — M. Zlat Brzeg. Wrocław-Warszawa-Kraków 1960, s. 143 n.
21 Zlat rzeź&a..., s. 33. Z zespołu zestawionego przez Lutscha, a przyjętego przez
Zlata, wyłączam epitafium Kerberów.
22 Wśród nich na pierwsze miejsce wysuwa się Andrzej Walter I, z którym Kębłowski
wiąże tzw. galerię antenatów na bramie oraz Jakub Warter, któremu przypisuje kartusze her-
bowe na obu elewacjach bramnych. Zob. Kębłowski Ze stuJidw..., passim; — S. Kozakiewtcz
Pocz<2f/d Jzin7a/ności Tćomoskdw, Bessyńczykdw i Gryzończykdw w Pc/sce, okres 7.520-75<50.
„Biuletyn Historii Sztuki" R. 21: 1959, nr 1, s. 162 i przyp. 83.
23 Zlat Brzeg, s. 143; — Kębłowski Ze smJidw..., s. 155 n. odrzuca ewentualność autor-
stwa Andrzeja Waltera I.
24 Zlat Brzeg, s. 145; — Kębłowski Ze stuJidw..., s. 152 i 164 określa to dzieło jako ,,ano-
26