DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.21666#0036
O zniszczonym w czasie ostatniej wojny epitafium Walentego Gebela i jego
żony Anny (zmarłych w 1538 i 1539 r.), fundowanym przez synów w 1560 r. wiemy
jedynie, że obramione było, podobnie jak epitafium Mergenera, półkolumnami
i że zawierało w polu środkowym płaskorzeźbę z Chrystusem zwyciężającym
śmierć Ten szczegół jest ważny, raz jeszcze bowiem rzuca światło na źródła in-
spiracji twórcy (ulubiony motyw w malarstwie i grafice Cranacha St.).
Analizując zespół brzeskich epitafiów italianizujących można scharakteryzować
je jako dzieła sprawnego rzeźbiarza-dekoratora, który niewątpliwie wyszedł z zes-
połu zatrudnionego przy zdobieniu rezydencji brzeskiej, a który w trakcie pracy
pod kierunkiem Komasków nauczył się i dobrze opanował motywy włoskie, ale
w rzeźbie figuralnej wykazywał znaczne ograniczenia: nie dawał sobie rady ani
z iluzją przestrzeni, ani z poprawną budową postaci. Korzystał z grafiki, ale w spo-
sób — jak się zdaje — bardzo swobodny: pierwowzory owe upraszczał i prymity-
wizował. Epitafia brzeskie są wyjątkowo dokładnie datowane i powstały w ciągu
kilku zaledwie lat po zakończeniu prac przy rezydencji brzeskiej. Ale nawet w tej
krótkiej fazie twórczej można u anonimowego artysty (monogramisty NAD?) zau-
ważyć pewne charakterystyczne przesunięcie: epitafium Horliusa jest w swej deko-
racji dziełem czysto włoskim, epitafia Clementa i Mergenera dołączają do mo-
tywów italianizujących nowe, nie zrodzone wprawdzie na Północy, ale rozpo-
wszechniane przez północną grafikę
4. Epitafia w stylu przejściowym w Nysie
Epitafia te nie tworzą tak zwartej grupy jak zabytki wymienione w poprzednim
rozdziale, niemniej jednak wykazują bliskie związki nie tylko pomiędzy sobą, ale
również i z tym poprzednio omówionym zespołem. Wszystkie, o których będzie tu
mowa, z wyjątkiem jednego — Ungersa — znajdują się w kościele św. Jakuba
w Nysie.
Epitafium Wawrzyńca Prausera i Wacława Rittera oraz żony obydwu, Magda-
leny, wykonane zostało w roku 1565 (il. 13, 14). W scenie środkowej przedstawiono
Chrystusa zwyciężającego śmierć (kościotrup), grzech (wąż) i Stary Zakon (tablice
przykazań). Podobne ujęcie zawierało najprawdopdobniej zniszczone epitafium
Geblów w Brzegu. Trwające nadal w zdobnictwie motywy italianizujące (zwłaszcza
groteska) współistnieją tu z północnymi, dla których szczególnie charakterystycz-
ne są hermy ujmujące pole środkowe, ów tak ulubiony motyw wzorników i „archi-
tektur", drukowanych zwłaszcza w Niderlandach^.
28 Lorenz (op.cit., s. 107) chyba błędnie odczytuje treść płaskorzeźby, dopatrując się
w niej alegorycznego Ukrzyżowania.
28 E. Forssman óuu/e Mn<7 Orna/nen?. ómJien zKm ProTy/em ćfes m <7e/: nor-
nn<7 Eor/ngeMduer 76. und 77. 7a/!r7:MH4erH. Sztokholm 1936,
s. 112 nn.
28 Geneza i rozpowszechnienie „herm" i „hermo-kariatyd" względnie „Persów" we wzor-
nikach omawianej epoki przedstawia Forssman (op.cit., s. 140 nn.). Mimo prób zastąpienia
28
żony Anny (zmarłych w 1538 i 1539 r.), fundowanym przez synów w 1560 r. wiemy
jedynie, że obramione było, podobnie jak epitafium Mergenera, półkolumnami
i że zawierało w polu środkowym płaskorzeźbę z Chrystusem zwyciężającym
śmierć Ten szczegół jest ważny, raz jeszcze bowiem rzuca światło na źródła in-
spiracji twórcy (ulubiony motyw w malarstwie i grafice Cranacha St.).
Analizując zespół brzeskich epitafiów italianizujących można scharakteryzować
je jako dzieła sprawnego rzeźbiarza-dekoratora, który niewątpliwie wyszedł z zes-
połu zatrudnionego przy zdobieniu rezydencji brzeskiej, a który w trakcie pracy
pod kierunkiem Komasków nauczył się i dobrze opanował motywy włoskie, ale
w rzeźbie figuralnej wykazywał znaczne ograniczenia: nie dawał sobie rady ani
z iluzją przestrzeni, ani z poprawną budową postaci. Korzystał z grafiki, ale w spo-
sób — jak się zdaje — bardzo swobodny: pierwowzory owe upraszczał i prymity-
wizował. Epitafia brzeskie są wyjątkowo dokładnie datowane i powstały w ciągu
kilku zaledwie lat po zakończeniu prac przy rezydencji brzeskiej. Ale nawet w tej
krótkiej fazie twórczej można u anonimowego artysty (monogramisty NAD?) zau-
ważyć pewne charakterystyczne przesunięcie: epitafium Horliusa jest w swej deko-
racji dziełem czysto włoskim, epitafia Clementa i Mergenera dołączają do mo-
tywów italianizujących nowe, nie zrodzone wprawdzie na Północy, ale rozpo-
wszechniane przez północną grafikę
4. Epitafia w stylu przejściowym w Nysie
Epitafia te nie tworzą tak zwartej grupy jak zabytki wymienione w poprzednim
rozdziale, niemniej jednak wykazują bliskie związki nie tylko pomiędzy sobą, ale
również i z tym poprzednio omówionym zespołem. Wszystkie, o których będzie tu
mowa, z wyjątkiem jednego — Ungersa — znajdują się w kościele św. Jakuba
w Nysie.
Epitafium Wawrzyńca Prausera i Wacława Rittera oraz żony obydwu, Magda-
leny, wykonane zostało w roku 1565 (il. 13, 14). W scenie środkowej przedstawiono
Chrystusa zwyciężającego śmierć (kościotrup), grzech (wąż) i Stary Zakon (tablice
przykazań). Podobne ujęcie zawierało najprawdopdobniej zniszczone epitafium
Geblów w Brzegu. Trwające nadal w zdobnictwie motywy italianizujące (zwłaszcza
groteska) współistnieją tu z północnymi, dla których szczególnie charakterystycz-
ne są hermy ujmujące pole środkowe, ów tak ulubiony motyw wzorników i „archi-
tektur", drukowanych zwłaszcza w Niderlandach^.
28 Lorenz (op.cit., s. 107) chyba błędnie odczytuje treść płaskorzeźby, dopatrując się
w niej alegorycznego Ukrzyżowania.
28 E. Forssman óuu/e Mn<7 Orna/nen?. ómJien zKm ProTy/em ćfes m <7e/: nor-
nn<7 Eor/ngeMduer 76. und 77. 7a/!r7:MH4erH. Sztokholm 1936,
s. 112 nn.
28 Geneza i rozpowszechnienie „herm" i „hermo-kariatyd" względnie „Persów" we wzor-
nikach omawianej epoki przedstawia Forssman (op.cit., s. 140 nn.). Mimo prób zastąpienia
28