DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.21666#0105
resiusa. W środowisku brzeskim ani nyskim nie pojawił się w omawianym okresie
żaden mistrz pracujący w metalu", a!e sprowadzano tu z Wrocławia mosiężne płyty
z trawionymi i rytymi napisami, wykonanymi przez tamtejszych mistrzów — kali-
grafów, dając im na miejscu kamienną oprawę. W dwóch wypadkach jako materiał
płyty inskrypcyjnej zastosowano łupek, wydobywany na południowych stokach
Sudetów. Na Śląsku Opolskim rozpowszechniły się natomiast odlewy wykonywane
w żeliwie b Oczywiście były to przede wszystkim tablice z napisami i kartuszami
herbowymi, ale wyjątkowo zdarzały się też figuralne reliefy, jak to widzimy w go-
tycyzującej jeszcze płycie z Ć/Arzyżowantutn w kościele w Gryżowie b albo w zadzi-
wiająco naiwnej płycie nagrobnej Zuzanny Strzeli w Wierzchu.
Kolor był podstawowym elementem rzeźby tej epoki", a pomimo wprowadzenia
zamiast drewna materiałów szlachetnych, bynajmniej nie zaniechano polichromo-
wania nagrobków i epitafiów, ołtarzy i ambon. W poprzedniej części niniejszej
pracy wielokrotnie zwracałem uwagę na zachowane ślady wystroju malarskiego,
co też podkreślał KębłowskN". Jest to bowiem jedno z podstawowych znamion
rzeźby tej epoki, w której zamiłowanie do weryzmu przedstawieniowego górowało
nad efektem samego materiału, a mecenas, reprezentujący średnie warstwy szla-
checkie czy mieszczaństwo, wymagał od artysty przede wszystkim portretu maksy-
malnie podobnego do modela oraz reliefu najdoskonalej naśladującego naturę lub
powtarzającego wzór graficzny. Niestety większość owych polichromii zanikła
z biegiem lat lub została zniekształcona przez późniejsze przemalówki (obydwa
wielkie ołtarze kamienne w Nysie) i jedynie niektóre epitafia, na przykład Stani-
sława Weisskopfa, Strubicza, Prausera-Rittera oraz oba rodziny Saywetów w ko-
ściele św. Jakuba w Nysie, dają nam obecnie pojęcie o pierwotnym wyglądzie rzeź-
6 Odlewy brązowe o wyraźnie manierystycznym charakterze pojawiły się na Śląsku naj-
pierw jako import, czego przykładem są dwa dzieła Adriana de Vriesa: relief z Męczeiistwen;
św. PPawrzyńca w katedrze wrocławskiej i posąg Chrystusa n shtpa w Żurawinie pod Wrocła-
wiem (C. Buchwald Zwet Bronze&JJwerke Jes ZJriaen Je Fries in ócMesien. „Schlesiens
Vorzeit" R. 6: 1896, s. 235 nn.). Później technikę tę rozpowszechnił Gerhard Hendrik w swym
słynnym dziele, nagrobku Redernów (A. Schultz GerAarJ 77eńir;'c/: von ZmsterJam, Th/J/mner
i/: Bres/an. Wrocław 1880, passim; — O. J. Blaźicek óoc/mrstw Oarokn w Ćec/tacA. Praga
1958, s. 55 nn., ił. 6 - 8).
? K. Bimler ż/tester EisenkMnstgass in O^erscMesieu :on 7570. „Oberschlesisches Jahr-
buch fur Heimatgeschichte und Volkskunde" R. 1: 1924, passim; —T. Chrzanowski Zabytki
artystycznego oJ/ewnictwa żeliwnego na Opoiskńn. ,,Ziemia 1968", passim.
s Chrzanowski, op.cit., s. 49.
s A. Schultz (Die bresJaaer ófaJtOaameister aa sec/tze/znten 7aArAnnJert. „Schlesiens
Vorzeit" R. 1: 1868, s. 120) przytacza charakterystyczny fragment panegiryku, który na cześć
rzeźbiarza Fryderyka Grossa ułożył wrocławski nauczyciel gimnazjalny w 1581 r.:
,,Ex auro foecunda tulit quod Pannonis ora,
Ex Onyche albeuti, quo Russa Leopolis et quo
Anglia dives ovat; lucenti e marmore demum
Non Pario, ne que Mygdonio sed ima Zabothi
Montis adivento nupter".
„Zabothi Mons" — to po prostu góra Sobótka.
7" Kębłowski, op.cit., s. 135.
7 Rzeźba lat 1560 - 1650
97
żaden mistrz pracujący w metalu", a!e sprowadzano tu z Wrocławia mosiężne płyty
z trawionymi i rytymi napisami, wykonanymi przez tamtejszych mistrzów — kali-
grafów, dając im na miejscu kamienną oprawę. W dwóch wypadkach jako materiał
płyty inskrypcyjnej zastosowano łupek, wydobywany na południowych stokach
Sudetów. Na Śląsku Opolskim rozpowszechniły się natomiast odlewy wykonywane
w żeliwie b Oczywiście były to przede wszystkim tablice z napisami i kartuszami
herbowymi, ale wyjątkowo zdarzały się też figuralne reliefy, jak to widzimy w go-
tycyzującej jeszcze płycie z Ć/Arzyżowantutn w kościele w Gryżowie b albo w zadzi-
wiająco naiwnej płycie nagrobnej Zuzanny Strzeli w Wierzchu.
Kolor był podstawowym elementem rzeźby tej epoki", a pomimo wprowadzenia
zamiast drewna materiałów szlachetnych, bynajmniej nie zaniechano polichromo-
wania nagrobków i epitafiów, ołtarzy i ambon. W poprzedniej części niniejszej
pracy wielokrotnie zwracałem uwagę na zachowane ślady wystroju malarskiego,
co też podkreślał KębłowskN". Jest to bowiem jedno z podstawowych znamion
rzeźby tej epoki, w której zamiłowanie do weryzmu przedstawieniowego górowało
nad efektem samego materiału, a mecenas, reprezentujący średnie warstwy szla-
checkie czy mieszczaństwo, wymagał od artysty przede wszystkim portretu maksy-
malnie podobnego do modela oraz reliefu najdoskonalej naśladującego naturę lub
powtarzającego wzór graficzny. Niestety większość owych polichromii zanikła
z biegiem lat lub została zniekształcona przez późniejsze przemalówki (obydwa
wielkie ołtarze kamienne w Nysie) i jedynie niektóre epitafia, na przykład Stani-
sława Weisskopfa, Strubicza, Prausera-Rittera oraz oba rodziny Saywetów w ko-
ściele św. Jakuba w Nysie, dają nam obecnie pojęcie o pierwotnym wyglądzie rzeź-
6 Odlewy brązowe o wyraźnie manierystycznym charakterze pojawiły się na Śląsku naj-
pierw jako import, czego przykładem są dwa dzieła Adriana de Vriesa: relief z Męczeiistwen;
św. PPawrzyńca w katedrze wrocławskiej i posąg Chrystusa n shtpa w Żurawinie pod Wrocła-
wiem (C. Buchwald Zwet Bronze&JJwerke Jes ZJriaen Je Fries in ócMesien. „Schlesiens
Vorzeit" R. 6: 1896, s. 235 nn.). Później technikę tę rozpowszechnił Gerhard Hendrik w swym
słynnym dziele, nagrobku Redernów (A. Schultz GerAarJ 77eńir;'c/: von ZmsterJam, Th/J/mner
i/: Bres/an. Wrocław 1880, passim; — O. J. Blaźicek óoc/mrstw Oarokn w Ćec/tacA. Praga
1958, s. 55 nn., ił. 6 - 8).
? K. Bimler ż/tester EisenkMnstgass in O^erscMesieu :on 7570. „Oberschlesisches Jahr-
buch fur Heimatgeschichte und Volkskunde" R. 1: 1924, passim; —T. Chrzanowski Zabytki
artystycznego oJ/ewnictwa żeliwnego na Opoiskńn. ,,Ziemia 1968", passim.
s Chrzanowski, op.cit., s. 49.
s A. Schultz (Die bresJaaer ófaJtOaameister aa sec/tze/znten 7aArAnnJert. „Schlesiens
Vorzeit" R. 1: 1868, s. 120) przytacza charakterystyczny fragment panegiryku, który na cześć
rzeźbiarza Fryderyka Grossa ułożył wrocławski nauczyciel gimnazjalny w 1581 r.:
,,Ex auro foecunda tulit quod Pannonis ora,
Ex Onyche albeuti, quo Russa Leopolis et quo
Anglia dives ovat; lucenti e marmore demum
Non Pario, ne que Mygdonio sed ima Zabothi
Montis adivento nupter".
„Zabothi Mons" — to po prostu góra Sobótka.
7" Kębłowski, op.cit., s. 135.
7 Rzeźba lat 1560 - 1650
97