DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.8046#0416
Capitu digni-
m.
Cerebfi prA-
stantitt.
Csreiri solitts
gratia otnma
eovjlru&Ksunt.
Nomha tert-
bri.
SittU.
Fitura.
Magnitudo.
LiberDecimm
c A p. IX.
I)ccerebrij>r*ftantia,sitUjsigura, magnitudine,fibstantia, temperie,
motu,fensu vfu.
Omin em ob naturae maiestatem d-aZ/uct ■d-cw/uutTuv animal adorast*
dum & venerandum a sapicntissimis ^gyptiorumsacerdotibus appella-
tum fuisse aliquando diximus.Maiestatis porro huius imaginem licct vbi-
quehabeat expressam, lucent tamen incapite plures diuinitatis illius&
principatus animaeradij. Quid sine capite est homo ?Iacetmehercule sinc
nomine,sinehonore,quasitruncusignobilis.Sola principum capitaauro,
sere velmarmore sculpta in pretio sunt. Per caput iurabant veteres; capitis
nutu padca confirmabant. At caputsolius cerebri gratia conftructum eft;
illius enim & domiciiium & propugnaculum dicitur Hippocrati. Quanto
igiturcontentum eo quod continetprsestantius est, tanto cerebrum prsestatcapiti. Esthoc visce-
rum excelsissimum proximumq; ccelo;hanc habent scnsus arcem,hic culmen altissimum,hic men-
tis estregimen. Est cerebrum non modosensuum sedes&motuum tapoajpfliKeSvartifex, membro-
rum vastisfimas moles & musculorum prsetumida corpora neruorum iibris,quasi funiculis,non si-
ne admiratione trahens; sed & sapientise est domicilium, memorise, iudicij, cogitationum, quibus
opifici.Deohumanum genusredditur simillimum. PlatodiuinisTimumhocappellatmembrum,
nec solum pracipuum,sed ctiara totum in corpore. Homerus vpuvov dicit,quod ad inftar primi or-
bis eius inssuxu ac illustratione inferiora moueantur & sentiant. Hic sacram Palladis arcem Poetse
locant, dum eam e louis cerebro pronatam fingunt; propterea a cercbri vsu & esu, tanquam re sa-
cra, abstinebant veteres, sternutantibus bene precabantur. Quod denique in mundo eft ccelum,
idinhomineestcerebrum ;illudintelligentiarum, hocrationis est domicilium. Suntiisecsaneo-
mnia diuinitatiscerebri certiisima argumenta; sed hoc vnum inter cseteraeiusprsestantiam lucu-
lenter demonstrat, quod cerebro omnia samulentur, eiusque solius gratia totum corpus conftru-
ctumsit. Homonamqueadintelligendum tantum cst natusratintelligentis facultatis scdcs eft ce-
rebrum. Inteliigentem phantasmataspeculari decct: non sitidolorum perceptionisi cxternorum.
sensuum (qui animse velut satellites sunt & internunti j) opera: sensus itaquc omnes in capitis regia
& rationis cortlpe<5tu suntcircumiefti. Vtautcm obiectorum varietatem sensus perciperent, lo-
calimotu eguitanimat ^ hincorganamotus construtftasunt, musculi, tendines, nerui,ad quorum
robur &ttabilitatem oisa sunt efformata. Acliones has non exequituranimasinecalido, quod vt
quotidieexhauritur,itacontinu6resarciendum est; hinccalorisduofontes,cor& hepar;cordi,ar-
terise&pulmojhepati, vense&naturalia organasubseruiunt. Cerebri igitur gratia omnia sunt
condita. Ha^cviscerisluiiusprsestarttiaest, harcdiuinitas. Sedsifabricaeconcinnitatem,&soler-
tem indoctse naturanndustriam in cercbri structura spe<5tes, si regise huius domus columnas & co-
tamerata inuolucrasuperbi sedificij ingentem molem susfulcientia; si atria, thalamos,sinus quatu-
or,{peculumlucidum,plexus arteriolarum labyrintheos; si cerebri helices,& miram eius in neruo-
rum propagationefoscunditatem intueare,miraberis proculdubio, & cum vetuftissirno Zoroaftre
exclamabis, O homo, audacisnaturamiraculum! Sed quid moror ? Curcerebri mirabilem historiam
non describo ? aggredior itaque. Pars hsec diuinitatis particeps proprium apud veteres Grsecos
nomennon habuic, sedasitu, lyziipaXov, qu6d Iv t« mpctXri contineattir, dictum cft. Plato asub-
stantia,/uyeXoi'Vocat. Nondefueruntquihomonymiamnominisfugientcs,non juvtXcvsimplici*
ter,fedcumaddito iyKapctXliiuj, addisferentiam r pa^/ra appeilarint. Atheniensis Apollodo-
rus nemini veterum opinatur cerebrinome admisfum in libris, proindcin Trachinijs Sophoclem
XwKov/uviAc»,albammeduUamdiceremaluisfe. Nosvet,erumdiftionesretineamus;&Grsecelyv.t-
epctXov, Latinecerebrumappcllemus; hocnomine, quicquidin cranijcauitatecontinetur, & a me-
ningibuscircundatur, designarttes. Situm estcerebrum in editistimo loco, tanquam arceacdo-
micilioomniumtutissimo, &vt irruentibusextrinsecus iniurijsminus soretobnoxium, ofsihus
vndiquaque quasi proprijssepimentis hocobuallauit Natura. Deccbat enim foetuseam partem,
quse rationis particeps atque animse sedes eratsutura, &in fublimeattolli,& solido tcclo,neIsede-
retur,muniri. Situmhuncobtinuitpropteroculos,quicum essent velutspeculatores,supremum
postulabant locum. Figura cerebri continentis capitis siguram refert, & omni ex parte cranij in-
terioris essigiem concinne exprimit. Orbiculari sigura tornatum est cercbrum, tum vt capacius,
tum vt nocumcntis minus occurset; adde quod diuinisTimomembro, perseclisTimadebetursigu-
ra: est tamen quadamtenus oblongum,verticibus geminis extumescens:& vtrinque ad Jatera com-
pressum. Eius magnitudo ingens est,& homini quam cseterisanimalibus, amplior moles, vtvni-
cum hominis cerebrum duobus boum cerebris grandius sit. Idautem
xvam
m.
Cerebfi prA-
stantitt.
Csreiri solitts
gratia otnma
eovjlru&Ksunt.
Nomha tert-
bri.
SittU.
Fitura.
Magnitudo.
LiberDecimm
c A p. IX.
I)ccerebrij>r*ftantia,sitUjsigura, magnitudine,fibstantia, temperie,
motu,fensu vfu.
Omin em ob naturae maiestatem d-aZ/uct ■d-cw/uutTuv animal adorast*
dum & venerandum a sapicntissimis ^gyptiorumsacerdotibus appella-
tum fuisse aliquando diximus.Maiestatis porro huius imaginem licct vbi-
quehabeat expressam, lucent tamen incapite plures diuinitatis illius&
principatus animaeradij. Quid sine capite est homo ?Iacetmehercule sinc
nomine,sinehonore,quasitruncusignobilis.Sola principum capitaauro,
sere velmarmore sculpta in pretio sunt. Per caput iurabant veteres; capitis
nutu padca confirmabant. At caputsolius cerebri gratia conftructum eft;
illius enim & domiciiium & propugnaculum dicitur Hippocrati. Quanto
igiturcontentum eo quod continetprsestantius est, tanto cerebrum prsestatcapiti. Esthoc visce-
rum excelsissimum proximumq; ccelo;hanc habent scnsus arcem,hic culmen altissimum,hic men-
tis estregimen. Est cerebrum non modosensuum sedes&motuum tapoajpfliKeSvartifex, membro-
rum vastisfimas moles & musculorum prsetumida corpora neruorum iibris,quasi funiculis,non si-
ne admiratione trahens; sed & sapientise est domicilium, memorise, iudicij, cogitationum, quibus
opifici.Deohumanum genusredditur simillimum. PlatodiuinisTimumhocappellatmembrum,
nec solum pracipuum,sed ctiara totum in corpore. Homerus vpuvov dicit,quod ad inftar primi or-
bis eius inssuxu ac illustratione inferiora moueantur & sentiant. Hic sacram Palladis arcem Poetse
locant, dum eam e louis cerebro pronatam fingunt; propterea a cercbri vsu & esu, tanquam re sa-
cra, abstinebant veteres, sternutantibus bene precabantur. Quod denique in mundo eft ccelum,
idinhomineestcerebrum ;illudintelligentiarum, hocrationis est domicilium. Suntiisecsaneo-
mnia diuinitatiscerebri certiisima argumenta; sed hoc vnum inter cseteraeiusprsestantiam lucu-
lenter demonstrat, quod cerebro omnia samulentur, eiusque solius gratia totum corpus conftru-
ctumsit. Homonamqueadintelligendum tantum cst natusratintelligentis facultatis scdcs eft ce-
rebrum. Inteliigentem phantasmataspeculari decct: non sitidolorum perceptionisi cxternorum.
sensuum (qui animse velut satellites sunt & internunti j) opera: sensus itaquc omnes in capitis regia
& rationis cortlpe<5tu suntcircumiefti. Vtautcm obiectorum varietatem sensus perciperent, lo-
calimotu eguitanimat ^ hincorganamotus construtftasunt, musculi, tendines, nerui,ad quorum
robur &ttabilitatem oisa sunt efformata. Acliones has non exequituranimasinecalido, quod vt
quotidieexhauritur,itacontinu6resarciendum est; hinccalorisduofontes,cor& hepar;cordi,ar-
terise&pulmojhepati, vense&naturalia organasubseruiunt. Cerebri igitur gratia omnia sunt
condita. Ha^cviscerisluiiusprsestarttiaest, harcdiuinitas. Sedsifabricaeconcinnitatem,&soler-
tem indoctse naturanndustriam in cercbri structura spe<5tes, si regise huius domus columnas & co-
tamerata inuolucrasuperbi sedificij ingentem molem susfulcientia; si atria, thalamos,sinus quatu-
or,{peculumlucidum,plexus arteriolarum labyrintheos; si cerebri helices,& miram eius in neruo-
rum propagationefoscunditatem intueare,miraberis proculdubio, & cum vetuftissirno Zoroaftre
exclamabis, O homo, audacisnaturamiraculum! Sed quid moror ? Curcerebri mirabilem historiam
non describo ? aggredior itaque. Pars hsec diuinitatis particeps proprium apud veteres Grsecos
nomennon habuic, sedasitu, lyziipaXov, qu6d Iv t« mpctXri contineattir, dictum cft. Plato asub-
stantia,/uyeXoi'Vocat. Nondefueruntquihomonymiamnominisfugientcs,non juvtXcvsimplici*
ter,fedcumaddito iyKapctXliiuj, addisferentiam r pa^/ra appeilarint. Atheniensis Apollodo-
rus nemini veterum opinatur cerebrinome admisfum in libris, proindcin Trachinijs Sophoclem
XwKov/uviAc»,albammeduUamdiceremaluisfe. Nosvet,erumdiftionesretineamus;&Grsecelyv.t-
epctXov, Latinecerebrumappcllemus; hocnomine, quicquidin cranijcauitatecontinetur, & a me-
ningibuscircundatur, designarttes. Situm estcerebrum in editistimo loco, tanquam arceacdo-
micilioomniumtutissimo, &vt irruentibusextrinsecus iniurijsminus soretobnoxium, ofsihus
vndiquaque quasi proprijssepimentis hocobuallauit Natura. Deccbat enim foetuseam partem,
quse rationis particeps atque animse sedes eratsutura, &in fublimeattolli,& solido tcclo,neIsede-
retur,muniri. Situmhuncobtinuitpropteroculos,quicum essent velutspeculatores,supremum
postulabant locum. Figura cerebri continentis capitis siguram refert, & omni ex parte cranij in-
terioris essigiem concinne exprimit. Orbiculari sigura tornatum est cercbrum, tum vt capacius,
tum vt nocumcntis minus occurset; adde quod diuinisTimomembro, perseclisTimadebetursigu-
ra: est tamen quadamtenus oblongum,verticibus geminis extumescens:& vtrinque ad Jatera com-
pressum. Eius magnitudo ingens est,& homini quam cseterisanimalibus, amplior moles, vtvni-
cum hominis cerebrum duobus boum cerebris grandius sit. Idautem
xvam