DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.51540#0215
*j.c.
iureiur.&si Christus.
inglo.pen.
$ Institutionis. ] Et de
reg.iur.decet.lib.vj.
t Clericorum. ] Adde
quod ibinot. in ultim.
'ens«Wi0.(
3.sa£to
sIios.Nacurttu
lsceP««,&pJ
terit accusareJcJ
:c.testes.W
'Muoddecnm
>ni«m in crimina!;
licitHo^. uidcinji
'nedissa.
t ai t ipfa iustitia debitores:uts.$.gna:
X iuxta illud Apoftolici x:Difpenfatio
coelestis seminis nobis iniucla est: ut
xliij.dist.dispesatio.nautitur eis De-
us in dispensatione.xxiij. q.iiij^ ecce.
^Bald. De Dijfrenjationibuj.
Dispensatio eft rigoris mitigatio,uel poenalitatis modera*
t io,per habentem autoritatemsafta,ssuadente utilitate publica, uel alia
rationabili <£quitate. §.j. Guli.quam lex ciuilis indulgetiam uocat. Bal.
Rigor eftstrifti iurissseueritas. Aequitas est ssexio rigoris ad humanio-
rem partem. Ius est conftitutio rationabilis, Bald.Dijsenssaiio cftpr^
ter legem ordinado aliqiiali ratione pro cedens.uersic. no. G. disfien/fa
tio hominis proprie loquendo,est in libero ssuperioris arbitrio.& j; di
fyenssat caufla ssuadeHte, eft gratia gratis saftaji no,eft iniuriattame nui*
lus querela: locus eft.ss.de aqua quoti.& sfti. I j. $. permittitur. 'Nulla
enim disfrenjatio gratiossa habet caussam finalem necefiitatis,ssedsmda*
tur in causa impulsiua.largt tamen difyensatio , quce neceffdria cr de*
bita eft,dicitur dijsiensatio,ut aetatis miseratio.ff.de minor. I. auxilium,
§.sin.c^deimsa.l.quidergo.§.poenagrauior. crdemojsteft.l. Pupi*
nianus. $.sin. 'm gloss. hoc uerbo tex.leguri raro utuntur.Bald. irre*
gularitas est inhabilitassiu impedimentum canonicum objhns promos
tioni, crdeijciensiampromotum, sumeus originem ex caufla uel cui*
pa non dtgna.in §.iuxta.per Gul.&estsicut quadam cicatrix. Guliel.
Contrahitur irregularitas defle ftu natalium: quia degeneres homines
non sunt ad nobilia cj honores euocandi. Esset enim cofundere cr de*
nigrare ecckfiafticum honor em Jipafiimuiles homines promoueren*
tur.Item contrahitur ex bigamia,& eft triplex bigamia,m uer.contra*
hilur.CA uer.scias. Item expercufiionepafiiua: utsi quis lepra percu*
titur.nam leprosi sunt irregulares: cr dicit lex, quod debent ab aliom
consortio separariftn Auth.iufiuran.insin.Item expercufiioiie astiua^
qua: est duplex,scilicet uerbalis per capitalis criminis accusationem,cr
realis ipso sasto: ut per homicidium cr mutilationem.Ite rehgiofi cau*
sidici,&exterisuntirregularesquandoq^.G. Item contemptores cla*
uium,uiolando 'mterdiftivm,excommunicationem,uelsufyenficneiqu&
omnia qiidlitersunt'mteUigenda:uide eod.§.uersic.item nota, quod su*
sp ensus. cu multis uersicu.sequen. er uersic.fed queritur, quando coplu
res.cr uersic sequen. ubi omnino uideas,ubi aperitur multarum Deere
talium inteUeftus.Habens plura benesicia civm cura, uel plures persso*
natus sine dispensatione,irregularis eft,secundum Innocentium, uersic,
hoc /ciendum. G. Abbas per irregularitateni a prxlatione non remolite
tur,secundum Innocent.de tempo.ordin. c.tua secundum Innocen. eo.
uerfic.De difyesatione episseoporum eis prxmijft, uel prohibita, cr de
autoritateepisco.§.nuncepiseoporum. per totu.G.Cuillegitime natis,
quod ad curam cr ordinem ssacrum,ssolus papa dijpenflat.uer. curia ue*
rbdmsi.§&Qdfiiurat non alienaresine licentia episeopi, poteft alie*
i nare
DeDispensationibus. P7
nem dare, qu&m propter crudelitatem > seu inclementiam:
quia ubi paterfami.largus est, dispensatornon debet essete-
nax.Nam si Deus benignus est:ut quid sacerdos eius auste-
* rus uult apparere^Haec legatur xxvj.q.ulti.allegat. 8c in pr^-
al.c.non satis. uer. melius. Diuinitatis si quidem natura cle-
mens est & pia,8c ad indulgendu prona:ut de poe.dist.j, quia
diuinitatis.cuius exemplo redoresprouidi exsua infirmita-
te aliorum infirma peniantes, lapsosdebent permansuetu-
i$ dinemsubleuare:utxlv.dist.recedite* Quia nulli claudenda
est misericordia, nulli peccati impunitas relaxanda: utxX-
iij.q.iiij.duo ista.Hinc est,quod Christus ex magnte pietatis
dispensatione cadere Petrum permisit, ut ex sua infirmitate
cognosceret, qua misericorditer aliena infirma tolerare de-
beret.l.dist.considerandum. Scc. seq. His igitur^autoritatib»
iudicialis informatur autoritas misericordia, seu dispesatio-
nem sequi potius,quam rigorem. Ad quod etiam accedit ix.
dist.sane.ff.de poe.l.interpretatione.ex. de transadi. c. fi. Nec
enim aut seueritatis,aut clementiae gratia assedanda est: sed
inleuioribus causis proniores ad lenitatem iudicesesse de-
bentsingrauioribus uerd legum seueritatem cum quodam
benignitatis temperamento subsequi debent: utss.eo.tit.re-
spiciedum.respon.j.quiauera iustitia copassione habet: xlv.
dist.uera.8c disciplina destituitur,si sine misericordia teneat:
ut e.dist.disciplina.in prin.Ergo pia-
tos in dispesatiois misericordiacosti x Apostolici.] Scilicet
tuit ipsa iuftitia debitores:uts.$.gna: pap£ Nicolai,fed Apo*
iuxta illud Apostolici x:Dispensatio stolus j.adCorinth.ix*
«n..cUd^Diftenssatio mihi
credita est.
: Senatus tollim
sia comparatio
licet ex.princw
a iuris,aliafaM
.q.j. omnes ueroi
a tenebis,quodfe
letur: primo petii
■principemqi <r Extud.llteinnot.cle
)stul.l.j.§.cm
n per alios iuM
ensatibnemtal
, quando uideh
JwissisfepR
[iuersimod^M
sumina. Patete»
destrestitutioffl
raliter.VtrueceM
n: not.J. derefiW
d aliud qu^riW
Et
dub-li.wM*!
0Cari,nisisinttalib,qu$ sintin alterius prxiudicium.
nOrbi ratia /quia legitimatus ab uno principe uel ciuitate,
U'obtinebit ab intestato bona hereditaria in terra,que non
s°subditalegitimanti:quiasicauferrenturbonaconsangui-
^is defun#tuel^cMui 1 PQCCedere ab intestato* Ite
10 fgithnatus a iudice seculari,no intelligit, quoad ordines le-
eitiinatus:qutapromoueriadordines,ndestdeiurisdi(ftio-
Vindicis laici.Sed si unus episeopus legitimet aliquem,ille
noterit etia in alia dioecesi promoneri: quia dispensare in or-
Jinibuscu illegitimo,de iurisdidione est cuiusqjepiscopi:&
-^*"4n nullius uertit pr^iudicium.
In aliis aut,in quinus no eu uecessaria legitimatio, famae re-
stitutio,uel dilpesatio: utsi seruus detur libertati, uel obno-
xius nexibus curiae absoluat,etiam si laicus hoc faciat: tn ad
ordines reddituraptus.liiij. dist. c.j. ij.iij.iiij.8c v. Ratio di-
uersitatis est:quia in his sio est aliquod deliftu, uel defedus,
n nec est in prsdidis aliqua dispesatio hecessaria* Alij aut di-
eunt,quodepiseopus dispensare potest,quoad successione:
&etiarnintelligitur dispesatum iri haereditate hoc ipso, quia
jnordinedispensatur.arg.ex. qui filij smt legi.peruenerabi-
uer.praeterea etiam. Sed contra ff desen.pas.l.ij.& C.
eo.l ij.&iij.Item contra,eo.tit.in insulam : ubi dicitur quod
uinculo patriae potestatis exepto,ideo quia filius est in insu-
lam deportatus,si postea exindulgetia redditus est in pater-
num solum,&praecedens dignitas restituta: potestas tnpa-
trianouideturrepetita.Sed illanon tangunt hunc casum. L
tem contra utramque opinione uidetur:quia episeopus noti
habetiurisdiftsonem in temporalibus.ex.de app. si duobus.
Sed dic,quod licet no habeat iurisdidionem contentiosan^
tnuoluntariamexercere potest. ff. deosfi.proconsu.8t leg.h
ij.Item aliqua conceduntur per consequentiam 8c indiredt8,
quae direst^ non concederentur.iiij. q.iij.$. item in crimiria-
n li.uer.serui.ff.de pac.tutor.de hocnot.x.distin.c.j. + Ite sutni-
luerumestinoj mano.qubdcessante causa, cessare debet quod dispensatiud
statutumfuit:utj.q.vij.quod pro remedio.8c c.8c si illa.8c di-
spensationes,quasextorquet necessitas, cessante necessita-
tesuntmutilandae:quaeuero regulariter fiunt, non.ix.q.j.ab
cxcommunicatis.l.di.placuit.vij.q.j. mutationes.quod sand
intellige,utuidelicet cessante necessitate, simul dispensatio
non fiat. Nam dispensatio semel fada,non est amplius reuo-
canda : utextrd, defil. presbyter, ex
rtuar. sicut neciniuriae remissio : ut
xxiij.q.iiij.si ille.Imd bnficium deces
estesse masurum.in auth.co.vij. cost.
qu:e de dign.liberat a pa.pq. $. illud
quoque, xxv.q.ij.quacunque. 8cc.no
s tanouum.&c. institutionis s.Arg.tn
contra, q>successor possit reuocare
dispensatione a pr^decessore fadam.
ex.de cie. nonresi.c. pe. sedillud de
gratia, 8c ex causa, scilicet q:>pter defe
tfluin clericorumc. De illo etia quae-
ritur, an absolutus sit quoad Deum,is, cu quo papa sine cau-
sa dispensat.de hoc s.^.nunc breuiter.uer.Scno.Qualiter aut
ciuiliter dispensetur in criminibus ner impetrationem abo-
qlitioniscVidej.de aboli. 8c pur. + Non est etiam omittendu:
quia si irregularis,Scineligibilis electus cdfirmatus 8c conse>
cratus est in episcopum,superior,ad quem hoc pertinet, di-
spensarepotesteledoribu§, 8c confirmatore uel alijs non uo-
catis: & talis habita dispesatione habet canonicu ingressum,
hecpoterunteleftores uel confirmator amodo resilire.arg.
ex.deelec.cum inter canonicos, in si.Sc de postu. bonae.ij
fin.de proba.p tuas.^.pe. in fi.Sc de hoc $.§. nuc de episeopo-
^rum.adfi.uer.quidsieledlus. +Nouissim£ notandum est, q>
ententia,qu£E misericordiam uetat,fugienda est: utl.di.po^
deret.infi. Naiudiciusine misericordiaeritei,qui misericor-
iam no uult fieri deliquenti:utij.q.vij.plerunq;.^.de his.ub
tramedium.xxxiij.q.iiij.praecepta. Misericordiae enim co-
inunis est usus,& plenitudo est uirtutum:ideoque omnibus
estpropositaperfestaeformauirtutis:utlxxxvj. dist. non sa-
u luxta illud.] Luca: wtis.propefi.iuxtailludu,Estotemise-
*j.c, ricordes.ut ex.dereg.iur.c.ij. melius
est ergo propter misericordia ratio-
Speculiparsi.
qu6d?lfegitimus;Pm0"eatur>
?„ aliis aut,in qu.bus no est ne.
iureiur.&si Christus.
inglo.pen.
$ Institutionis. ] Et de
reg.iur.decet.lib.vj.
t Clericorum. ] Adde
quod ibinot. in ultim.
'ens«Wi0.(
3.sa£to
sIios.Nacurttu
lsceP««,&pJ
terit accusareJcJ
:c.testes.W
'Muoddecnm
>ni«m in crimina!;
licitHo^. uidcinji
'nedissa.
t ai t ipfa iustitia debitores:uts.$.gna:
X iuxta illud Apoftolici x:Difpenfatio
coelestis seminis nobis iniucla est: ut
xliij.dist.dispesatio.nautitur eis De-
us in dispensatione.xxiij. q.iiij^ ecce.
^Bald. De Dijfrenjationibuj.
Dispensatio eft rigoris mitigatio,uel poenalitatis modera*
t io,per habentem autoritatemsafta,ssuadente utilitate publica, uel alia
rationabili <£quitate. §.j. Guli.quam lex ciuilis indulgetiam uocat. Bal.
Rigor eftstrifti iurissseueritas. Aequitas est ssexio rigoris ad humanio-
rem partem. Ius est conftitutio rationabilis, Bald.Dijsenssaiio cftpr^
ter legem ordinado aliqiiali ratione pro cedens.uersic. no. G. disfien/fa
tio hominis proprie loquendo,est in libero ssuperioris arbitrio.& j; di
fyenssat caufla ssuadeHte, eft gratia gratis saftaji no,eft iniuriattame nui*
lus querela: locus eft.ss.de aqua quoti.& sfti. I j. $. permittitur. 'Nulla
enim disfrenjatio gratiossa habet caussam finalem necefiitatis,ssedsmda*
tur in causa impulsiua.largt tamen difyensatio , quce neceffdria cr de*
bita eft,dicitur dijsiensatio,ut aetatis miseratio.ff.de minor. I. auxilium,
§.sin.c^deimsa.l.quidergo.§.poenagrauior. crdemojsteft.l. Pupi*
nianus. $.sin. 'm gloss. hoc uerbo tex.leguri raro utuntur.Bald. irre*
gularitas est inhabilitassiu impedimentum canonicum objhns promos
tioni, crdeijciensiampromotum, sumeus originem ex caufla uel cui*
pa non dtgna.in §.iuxta.per Gul.&estsicut quadam cicatrix. Guliel.
Contrahitur irregularitas defle ftu natalium: quia degeneres homines
non sunt ad nobilia cj honores euocandi. Esset enim cofundere cr de*
nigrare ecckfiafticum honor em Jipafiimuiles homines promoueren*
tur.Item contrahitur ex bigamia,& eft triplex bigamia,m uer.contra*
hilur.CA uer.scias. Item expercufiionepafiiua: utsi quis lepra percu*
titur.nam leprosi sunt irregulares: cr dicit lex, quod debent ab aliom
consortio separariftn Auth.iufiuran.insin.Item expercufiioiie astiua^
qua: est duplex,scilicet uerbalis per capitalis criminis accusationem,cr
realis ipso sasto: ut per homicidium cr mutilationem.Ite rehgiofi cau*
sidici,&exterisuntirregularesquandoq^.G. Item contemptores cla*
uium,uiolando 'mterdiftivm,excommunicationem,uelsufyenficneiqu&
omnia qiidlitersunt'mteUigenda:uide eod.§.uersic.item nota, quod su*
sp ensus. cu multis uersicu.sequen. er uersic.fed queritur, quando coplu
res.cr uersic sequen. ubi omnino uideas,ubi aperitur multarum Deere
talium inteUeftus.Habens plura benesicia civm cura, uel plures persso*
natus sine dispensatione,irregularis eft,secundum Innocentium, uersic,
hoc /ciendum. G. Abbas per irregularitateni a prxlatione non remolite
tur,secundum Innocent.de tempo.ordin. c.tua secundum Innocen. eo.
uerfic.De difyesatione episseoporum eis prxmijft, uel prohibita, cr de
autoritateepisco.§.nuncepiseoporum. per totu.G.Cuillegitime natis,
quod ad curam cr ordinem ssacrum,ssolus papa dijpenflat.uer. curia ue*
rbdmsi.§&Qdfiiurat non alienaresine licentia episeopi, poteft alie*
i nare
DeDispensationibus. P7
nem dare, qu&m propter crudelitatem > seu inclementiam:
quia ubi paterfami.largus est, dispensatornon debet essete-
nax.Nam si Deus benignus est:ut quid sacerdos eius auste-
* rus uult apparere^Haec legatur xxvj.q.ulti.allegat. 8c in pr^-
al.c.non satis. uer. melius. Diuinitatis si quidem natura cle-
mens est & pia,8c ad indulgendu prona:ut de poe.dist.j, quia
diuinitatis.cuius exemplo redoresprouidi exsua infirmita-
te aliorum infirma peniantes, lapsosdebent permansuetu-
i$ dinemsubleuare:utxlv.dist.recedite* Quia nulli claudenda
est misericordia, nulli peccati impunitas relaxanda: utxX-
iij.q.iiij.duo ista.Hinc est,quod Christus ex magnte pietatis
dispensatione cadere Petrum permisit, ut ex sua infirmitate
cognosceret, qua misericorditer aliena infirma tolerare de-
beret.l.dist.considerandum. Scc. seq. His igitur^autoritatib»
iudicialis informatur autoritas misericordia, seu dispesatio-
nem sequi potius,quam rigorem. Ad quod etiam accedit ix.
dist.sane.ff.de poe.l.interpretatione.ex. de transadi. c. fi. Nec
enim aut seueritatis,aut clementiae gratia assedanda est: sed
inleuioribus causis proniores ad lenitatem iudicesesse de-
bentsingrauioribus uerd legum seueritatem cum quodam
benignitatis temperamento subsequi debent: utss.eo.tit.re-
spiciedum.respon.j.quiauera iustitia copassione habet: xlv.
dist.uera.8c disciplina destituitur,si sine misericordia teneat:
ut e.dist.disciplina.in prin.Ergo pia-
tos in dispesatiois misericordiacosti x Apostolici.] Scilicet
tuit ipsa iuftitia debitores:uts.$.gna: pap£ Nicolai,fed Apo*
iuxta illud Apostolici x:Dispensatio stolus j.adCorinth.ix*
«n..cUd^Diftenssatio mihi
credita est.
: Senatus tollim
sia comparatio
licet ex.princw
a iuris,aliafaM
.q.j. omnes ueroi
a tenebis,quodfe
letur: primo petii
■principemqi <r Extud.llteinnot.cle
)stul.l.j.§.cm
n per alios iuM
ensatibnemtal
, quando uideh
JwissisfepR
[iuersimod^M
sumina. Patete»
destrestitutioffl
raliter.VtrueceM
n: not.J. derefiW
d aliud qu^riW
Et
dub-li.wM*!
0Cari,nisisinttalib,qu$ sintin alterius prxiudicium.
nOrbi ratia /quia legitimatus ab uno principe uel ciuitate,
U'obtinebit ab intestato bona hereditaria in terra,que non
s°subditalegitimanti:quiasicauferrenturbonaconsangui-
^is defun#tuel^cMui 1 PQCCedere ab intestato* Ite
10 fgithnatus a iudice seculari,no intelligit, quoad ordines le-
eitiinatus:qutapromoueriadordines,ndestdeiurisdi(ftio-
Vindicis laici.Sed si unus episeopus legitimet aliquem,ille
noterit etia in alia dioecesi promoneri: quia dispensare in or-
Jinibuscu illegitimo,de iurisdidione est cuiusqjepiscopi:&
-^*"4n nullius uertit pr^iudicium.
In aliis aut,in quinus no eu uecessaria legitimatio, famae re-
stitutio,uel dilpesatio: utsi seruus detur libertati, uel obno-
xius nexibus curiae absoluat,etiam si laicus hoc faciat: tn ad
ordines reddituraptus.liiij. dist. c.j. ij.iij.iiij.8c v. Ratio di-
uersitatis est:quia in his sio est aliquod deliftu, uel defedus,
n nec est in prsdidis aliqua dispesatio hecessaria* Alij aut di-
eunt,quodepiseopus dispensare potest,quoad successione:
&etiarnintelligitur dispesatum iri haereditate hoc ipso, quia
jnordinedispensatur.arg.ex. qui filij smt legi.peruenerabi-
uer.praeterea etiam. Sed contra ff desen.pas.l.ij.& C.
eo.l ij.&iij.Item contra,eo.tit.in insulam : ubi dicitur quod
uinculo patriae potestatis exepto,ideo quia filius est in insu-
lam deportatus,si postea exindulgetia redditus est in pater-
num solum,&praecedens dignitas restituta: potestas tnpa-
trianouideturrepetita.Sed illanon tangunt hunc casum. L
tem contra utramque opinione uidetur:quia episeopus noti
habetiurisdiftsonem in temporalibus.ex.de app. si duobus.
Sed dic,quod licet no habeat iurisdidionem contentiosan^
tnuoluntariamexercere potest. ff. deosfi.proconsu.8t leg.h
ij.Item aliqua conceduntur per consequentiam 8c indiredt8,
quae direst^ non concederentur.iiij. q.iij.$. item in crimiria-
n li.uer.serui.ff.de pac.tutor.de hocnot.x.distin.c.j. + Ite sutni-
luerumestinoj mano.qubdcessante causa, cessare debet quod dispensatiud
statutumfuit:utj.q.vij.quod pro remedio.8c c.8c si illa.8c di-
spensationes,quasextorquet necessitas, cessante necessita-
tesuntmutilandae:quaeuero regulariter fiunt, non.ix.q.j.ab
cxcommunicatis.l.di.placuit.vij.q.j. mutationes.quod sand
intellige,utuidelicet cessante necessitate, simul dispensatio
non fiat. Nam dispensatio semel fada,non est amplius reuo-
canda : utextrd, defil. presbyter, ex
rtuar. sicut neciniuriae remissio : ut
xxiij.q.iiij.si ille.Imd bnficium deces
estesse masurum.in auth.co.vij. cost.
qu:e de dign.liberat a pa.pq. $. illud
quoque, xxv.q.ij.quacunque. 8cc.no
s tanouum.&c. institutionis s.Arg.tn
contra, q>successor possit reuocare
dispensatione a pr^decessore fadam.
ex.de cie. nonresi.c. pe. sedillud de
gratia, 8c ex causa, scilicet q:>pter defe
tfluin clericorumc. De illo etia quae-
ritur, an absolutus sit quoad Deum,is, cu quo papa sine cau-
sa dispensat.de hoc s.^.nunc breuiter.uer.Scno.Qualiter aut
ciuiliter dispensetur in criminibus ner impetrationem abo-
qlitioniscVidej.de aboli. 8c pur. + Non est etiam omittendu:
quia si irregularis,Scineligibilis electus cdfirmatus 8c conse>
cratus est in episcopum,superior,ad quem hoc pertinet, di-
spensarepotesteledoribu§, 8c confirmatore uel alijs non uo-
catis: & talis habita dispesatione habet canonicu ingressum,
hecpoterunteleftores uel confirmator amodo resilire.arg.
ex.deelec.cum inter canonicos, in si.Sc de postu. bonae.ij
fin.de proba.p tuas.^.pe. in fi.Sc de hoc $.§. nuc de episeopo-
^rum.adfi.uer.quidsieledlus. +Nouissim£ notandum est, q>
ententia,qu£E misericordiam uetat,fugienda est: utl.di.po^
deret.infi. Naiudiciusine misericordiaeritei,qui misericor-
iam no uult fieri deliquenti:utij.q.vij.plerunq;.^.de his.ub
tramedium.xxxiij.q.iiij.praecepta. Misericordiae enim co-
inunis est usus,& plenitudo est uirtutum:ideoque omnibus
estpropositaperfestaeformauirtutis:utlxxxvj. dist. non sa-
u luxta illud.] Luca: wtis.propefi.iuxtailludu,Estotemise-
*j.c, ricordes.ut ex.dereg.iur.c.ij. melius
est ergo propter misericordia ratio-
Speculiparsi.
qu6d?lfegitimus;Pm0"eatur>
?„ aliis aut,in qu.bus no est ne.