DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.51540#0390
5
6
«.V lllUdl. 1UU CUVLUJ I CUCI Cll mucaiui , Ulli. UC pUlLU.bJ.y.va- > I
sum. & xvj. quasst. ij.c.j.uersic.humani.xlvj.dist. hoc habet reprobato: ut exi
& stetcumomni grauitate.quod plene dic ut supra^.proxi- e!cc“i>qualiter.ij.infin.
7
Ad ditio.
a Sciendumest.] Se-
eundum Ae^d. suo U=
beUo^har.pe.
abstergunt faciem: crines poss: aures reformant: nares cre-
bro purgant.,&guttur,speculanrur manus,& propria circu-
spiciunt indumenta, contra dodrinam traditam s.§. proxi.
uer. c u m au te m. & seq. & xi vj. d i st .h a b e t. A1 ij u er 6 tr an s c oe-
lum oculos eleuant, nunc caput demittunt,nunc crebra su-
spiria emittunt, nunc frontem rugant, nunc labia compri-
munt, nunc superciliaobducunt, manus maxillis assigunt:
& a lia miranda cogitare, uel meditari, ac grandia concipere
ingenio multiplici simulahtes.contra quos J.uersi.post haec,
in forma,noti siint. & in forma,orator. 8c in prae.uersic. cum
b EfiHwd.] Verfaest
Horstp ultra prin. sed
sibula Aesopi xxvij.
c Virtutem.] Vide
quod fcripfi & remisi,
ne cleri, uel monet, c. j.
saperuersic. ornumcn^
tum.
'H011 wtentur
•""““Lperu^
iWaur.&^-leg.s
■.U*s“Te'J
ssn. EdecundumAug. t
molestiassinistramq4 lui
>cosiiriarg.xviij.qu£lh
sic apidura^.Prohxae e
pro«^r{'^ane'
bus. Necaliquod suhrai
Iusti.Mc.tol!endis;
.patkutdcter.sitnu.deri.
' • nusinxiJGaudentdiluc
fausinlilentioineau
f reticescat. Nam cum quii
iureaudientium corda fe
perditur, cumapud corc
opportunitatelaeuigatur:
in|omat:qu$seruire auc
ptuthjc&alialeguntui
M enim multitudo ont
derderen. sacri pal. circa ■
^sinimica. extra, de pr;
Mreliic.rclatuffl.Et mei
“^inutilibus aures ho
,tri®enu.l.tanta^.cont,
f^Mobreuis.Coi
b autem. sic seq. sic illud : Parturient
montes, nascetur ridiculus mus. Et
illud Scnecs, Stulta est; & minirnd
conueniens literato uiro occupatio
exercendi lacertos, & dilatandi uir-
c tutem c. + Nonnulli quoq^ tuti inter
z procellas eloquenti^ navigantes pe •
riclitantur in portu. Robuste enim
inter initia eloqui decurretes^prins-
quam ad conclusionis metam perue
niant,deficiunt imprudenter,contra
quos est xcvij.dist.c.j.uersic. ipsaenim.xxiiij.q.j.c. non tur-
bat ur.vij.q.j. Nouatianus.in fi.de poen.dist.ij.multi bene.&
dist.iij.incassum.At econtra quosdam rubor interloquendo
arripit,S< tremula uoce loquuntur:quorum tamen timidum
initium finis robustus exornat.Pro quibus facit ili ad, Debi-
le principium melior fortuna sequetur. fic vij. q.j. suggestu.
ibi: Beatus, quiperseuerauerit,&c. Scdepce.dist.ij.aposto-
3 luS.infi.t Suntetiam,quidesolauocismagnitudineconfi-
dentes fulminant: & uociferantur proponedo,5c boatu tri-
umphali proloquetes, uocis sonoritate moliuntur aures ad
audiendum mulcere. Contra quos facit xcij.dist.c.j. sic ij.Sc
C.de fer.l.fin. ibi: uoxhorrida conquiescat.fic v.q.iiij. in lo-
co.ibi,Mitissima uerborum relatione proferri,sicc.sic s. uersi.
ueruntamen. Alia quoq; plura declamatorum uitia possunt
uersic.est autem. Demum extrado bireto, siuecaputioirich
piat non properti ut extra, de excep. cum uenerabibs. circa
princ.iij.quaest.iij.inducite.lij.dist.c.j.non properi, uesprae-
postertixxiiij. quzest.iij.de illicita.circa medium,&C.dete-
sta.l.pr^posteri. non praecipitanter, vj.quaest.j.quaero.infin.
C.si aduer.fisl.j.sicx. qujest.iij.summoperd.ij. qua?stj.D£US
depcen.dist.iij.interhaechircumj. uersi.uelox. Nonincon*
siderattiv.qu3est.v.c.fi.Nonsyncopandouerba,uelniiniuffl
transeurrendo, uel retardando.ex.de cele.mis. dolentes.de
conse.dist. iiij. retulerunt, sed post paululam moram, utge-
stu graui mentis gravitatem ostendat. Quod dic ut in prj
uer.cumaute. Plen£ quoq; sup dicendis prius deliberet,8c
sermonem suum ponderet diligenter: quia tempore indige-
mus ; ut aliquid maturius agamus. 1. dist. ponderet; &»ar’
duum sit negocium, incipiat sic: In nomine Domini,&c*u
C.deoffi.praefec.praeto. Afri.l. in nomine.ex.de testtin^'
mine.xxiij.dist. in nomin.in prin.uel,in nomine patris &
lij &spiritus sandi, utlxxiij.dist.in nominepatris.&ad
sacit xxvj.qu^st.ult.non obseruetis.&q.v.non liceat. b£,“'
desupplicetiudici & alijsastantibus, ut benignam au
tiam sibi praestent.ff.de his, qua? in testa.delen.l. pen;J’
ergo.in fi.& Ad quod quide iudex tenetur, donec no 2i)^ I
partes quid ultra in quaestione proponant: ut C.deo -P^ I
fec.annons.si quis prope.&xxx.q:v.iudicante.ff djo<q^
con,nec quicqua.£.circa. C. de off uicaJJj.&dica].ue •
tali ad captandu.Sc puersi. caeteru. 8c etiaastantes. ut14 ,
in loco. + Perit enim serino, cum benignus non Pr^ert;
auditus, iuxtaillud, Nemoinuito auditori libenter ,
ut vj.q.j.ex meriter & Eccle.c.xxxij. Vbi auditus n0^Ja$
I^rammulti
Jl<v.non mediocri
Jfeuematisuc
'4^'^^edi.
'<szs;
' ***.
S.$. uersi. f,
,S"WlP,en'M
^w»nsd.
Js'p4>aas: «
iMht.J ^a’niude
Mtil'M«sini
|w contra ,
gnies.i
jfcor
272 Specui.lib.I.Partic.IlII.
41 Confiteri de omnibnsprtfumitur quifiquis indicium
fiibterfugere quaerit.
Praecaveri debet, quodpoteliuel insirmari, uelvi-
tuperari.
Oculum indicantis oportet in qualibet indiciorum
parte cunffiatimari.
42 citlenspotius, qua verba siecbari debent in iudicio,
43 Refionderenemo cogitur m indicio, nifi priiu qua
proponuntur mtelligat.
44 duo catus coram indice illiterato, debetficpropo-
nere ,ut intelligatur: alias indicare non pofifiet.
n C deexordijs Sc arengis aduocatorum
^XUllv disseramus. De disputatione aut, qus
fit ante sententia, & qualiter iudexipaudiedis allegationib.
se habebit, dicetur J.de dispu.aduo.^.fi. & per totum Jn hoc
igitur^, hoc ordine procedemus. Nam primo ibi ante 0-
ninin, &c. qucedamoratorum comuniauitia proponemus,
mpaiTGnicausarumabilliscautiusstudeantprzEcauere.Si-
miiexxv,dift.c.unum orarium.S.asiaseademum.ex. decri.
sahlicet. Secundo uero ibhsuppositis igit,3cc. qualiter sein
orando habebunt:& de cautelis circa hoc breuiter suppone
mus.Tertio ibi: ut autem,&c. de praefationibus aduocati a-
doris. Quarto ibi:post hoc autem,&c.de praefationibus &
responsionibusaduocatirei. Quinto ibi:postmodumuero,
&a de replicationibus aduocati a&oris. Sexto ibi: potest
quoq;,&c. de communibus pr$fationibus utriusq; aduoca-
ti. Septimo ibi:cum autem,&c. de praeludijs,quibus utunt,
quandosadaareiigaadfadudescendunt.Odauoibi: por-
ro in processu.&c.de praefationibus:quibus uterq; aduoca-
1 tus in diuersis articulis iudicij uti potest.t Ante omniaigi-
itturseiendum esta, quod quidam o-
ratores,seu prolocutores ab honesta
proponendi consuetudine deUian-
tes, surgunt cum quodam fastu, leu
superstitios8 ad loquendum, haben-
tes gestus dominabiles przecedetes:
ex sequentibusSc praecedentibus colligi: sed non iunfia
4 + Modus igiturque laudandus, est,
d iuxta illudEst modus in rebus, d Illud,]Hor<itiidur-
sunt certi deniq; fines, Quos ultra ci u tertia.
traquenequitconsistere redum. In
pronuntiatione itaque exerceri debet uocis & spiritus mo
deramen,corporis & linguae motus: ut uerba non sint inssa'
ta, uel eleuata:uel in faucibus frendentia, nec uotis imma'
nitateresonantia,necasperafrendentibus,uelhiantibusla*
bijs prolata: sed pressim & aequaliter, leniter, & clango'
nuntiata: nec ostentationis causa frangatur oratio: ueruni
pro locis,rebus,& causis,& temporibus oratio dispensanda
est. Nam aliasimplicitate narrada sunt:alia authoritatesua.
denda: alia imdignatione depromenda: alia uerd misera-
tionessedenda : ut sic & uox & oratio semperconueniant
su ae causa?. + Reda quoque sit facies: nec labia detorque,
antur: nec immoderatus hiatus: necsupinusuuhus : nec i
deiedi in terram oculi : nec inclinata ceruix : neceleuata’
aut depressa supercilia : labia quoque lambere,uel mordere
deforme est. Porro proferenda suntsubmissaleniterjnci.
tata grauiter, inssexauero moderatd. Item grandiagrandi.
ter proferenda sunt, parua su b til i ter, mediocria temperati i
In paruis enim causis nihil grande, nihil que sublimedicen* '
dum est: sed leui ac pedestri sermone loquendum. In maio-
ribus uerd,ubi de Deo, uel hominum salute referi mus,plus
magnificentiae & fulgoris est exhibendum. Sednecsemper
de magnis rebus granditer est dicendum. t In summata.
men notandum est, quod haec sunt,quae audaciam tribuunt
peroranti,videlicet scientia, potentia, eloquentia, libertas,
gaudium, fauor, & benignus audi-
e tus, & his contraria e contrarium o-
perantur effedfum.xliij.distin.sit re-
tior. prope princi. xxv. distin d. pri-
mum. infin.v. quasst. iiij. inloco.vj.
quaest.j.ex merito. 3< s.uer si. postmo-
dum. Suppositis igitur uitijs communibus perorantium,
dicendum est igitur qualiter gerere se debebunt.Et quidem
cum tempus loquendi aduenerit,surgat aduocatus: quiasta
re debet.quod dic ut supra,$. proxi. uersi: cum autem. Eta-
scendatsuperambonem,seu pulpitum,seu locum,ubi abho
minibusuideatur.arg.lxix.dist.quoniam. &: neminem con-
temnat: sed cudos reuereri uideatur:ut ssde postu.l.j.£:o
e Contrctru.} Hoc de
cidit Aegid. quipredi^
ssa cor.trdrUexpm-
bat.ubi.s.
6
«.V lllUdl. 1UU CUVLUJ I CUCI Cll mucaiui , Ulli. UC pUlLU.bJ.y.va- > I
sum. & xvj. quasst. ij.c.j.uersic.humani.xlvj.dist. hoc habet reprobato: ut exi
& stetcumomni grauitate.quod plene dic ut supra^.proxi- e!cc“i>qualiter.ij.infin.
7
Ad ditio.
a Sciendumest.] Se-
eundum Ae^d. suo U=
beUo^har.pe.
abstergunt faciem: crines poss: aures reformant: nares cre-
bro purgant.,&guttur,speculanrur manus,& propria circu-
spiciunt indumenta, contra dodrinam traditam s.§. proxi.
uer. c u m au te m. & seq. & xi vj. d i st .h a b e t. A1 ij u er 6 tr an s c oe-
lum oculos eleuant, nunc caput demittunt,nunc crebra su-
spiria emittunt, nunc frontem rugant, nunc labia compri-
munt, nunc superciliaobducunt, manus maxillis assigunt:
& a lia miranda cogitare, uel meditari, ac grandia concipere
ingenio multiplici simulahtes.contra quos J.uersi.post haec,
in forma,noti siint. & in forma,orator. 8c in prae.uersic. cum
b EfiHwd.] Verfaest
Horstp ultra prin. sed
sibula Aesopi xxvij.
c Virtutem.] Vide
quod fcripfi & remisi,
ne cleri, uel monet, c. j.
saperuersic. ornumcn^
tum.
'H011 wtentur
•""““Lperu^
iWaur.&^-leg.s
■.U*s“Te'J
ssn. EdecundumAug. t
molestiassinistramq4 lui
>cosiiriarg.xviij.qu£lh
sic apidura^.Prohxae e
pro«^r{'^ane'
bus. Necaliquod suhrai
Iusti.Mc.tol!endis;
.patkutdcter.sitnu.deri.
' • nusinxiJGaudentdiluc
fausinlilentioineau
f reticescat. Nam cum quii
iureaudientium corda fe
perditur, cumapud corc
opportunitatelaeuigatur:
in|omat:qu$seruire auc
ptuthjc&alialeguntui
M enim multitudo ont
derderen. sacri pal. circa ■
^sinimica. extra, de pr;
Mreliic.rclatuffl.Et mei
“^inutilibus aures ho
,tri®enu.l.tanta^.cont,
f^Mobreuis.Coi
b autem. sic seq. sic illud : Parturient
montes, nascetur ridiculus mus. Et
illud Scnecs, Stulta est; & minirnd
conueniens literato uiro occupatio
exercendi lacertos, & dilatandi uir-
c tutem c. + Nonnulli quoq^ tuti inter
z procellas eloquenti^ navigantes pe •
riclitantur in portu. Robuste enim
inter initia eloqui decurretes^prins-
quam ad conclusionis metam perue
niant,deficiunt imprudenter,contra
quos est xcvij.dist.c.j.uersic. ipsaenim.xxiiij.q.j.c. non tur-
bat ur.vij.q.j. Nouatianus.in fi.de poen.dist.ij.multi bene.&
dist.iij.incassum.At econtra quosdam rubor interloquendo
arripit,S< tremula uoce loquuntur:quorum tamen timidum
initium finis robustus exornat.Pro quibus facit ili ad, Debi-
le principium melior fortuna sequetur. fic vij. q.j. suggestu.
ibi: Beatus, quiperseuerauerit,&c. Scdepce.dist.ij.aposto-
3 luS.infi.t Suntetiam,quidesolauocismagnitudineconfi-
dentes fulminant: & uociferantur proponedo,5c boatu tri-
umphali proloquetes, uocis sonoritate moliuntur aures ad
audiendum mulcere. Contra quos facit xcij.dist.c.j. sic ij.Sc
C.de fer.l.fin. ibi: uoxhorrida conquiescat.fic v.q.iiij. in lo-
co.ibi,Mitissima uerborum relatione proferri,sicc.sic s. uersi.
ueruntamen. Alia quoq; plura declamatorum uitia possunt
uersic.est autem. Demum extrado bireto, siuecaputioirich
piat non properti ut extra, de excep. cum uenerabibs. circa
princ.iij.quaest.iij.inducite.lij.dist.c.j.non properi, uesprae-
postertixxiiij. quzest.iij.de illicita.circa medium,&C.dete-
sta.l.pr^posteri. non praecipitanter, vj.quaest.j.quaero.infin.
C.si aduer.fisl.j.sicx. qujest.iij.summoperd.ij. qua?stj.D£US
depcen.dist.iij.interhaechircumj. uersi.uelox. Nonincon*
siderattiv.qu3est.v.c.fi.Nonsyncopandouerba,uelniiniuffl
transeurrendo, uel retardando.ex.de cele.mis. dolentes.de
conse.dist. iiij. retulerunt, sed post paululam moram, utge-
stu graui mentis gravitatem ostendat. Quod dic ut in prj
uer.cumaute. Plen£ quoq; sup dicendis prius deliberet,8c
sermonem suum ponderet diligenter: quia tempore indige-
mus ; ut aliquid maturius agamus. 1. dist. ponderet; &»ar’
duum sit negocium, incipiat sic: In nomine Domini,&c*u
C.deoffi.praefec.praeto. Afri.l. in nomine.ex.de testtin^'
mine.xxiij.dist. in nomin.in prin.uel,in nomine patris &
lij &spiritus sandi, utlxxiij.dist.in nominepatris.&ad
sacit xxvj.qu^st.ult.non obseruetis.&q.v.non liceat. b£,“'
desupplicetiudici & alijsastantibus, ut benignam au
tiam sibi praestent.ff.de his, qua? in testa.delen.l. pen;J’
ergo.in fi.& Ad quod quide iudex tenetur, donec no 2i)^ I
partes quid ultra in quaestione proponant: ut C.deo -P^ I
fec.annons.si quis prope.&xxx.q:v.iudicante.ff djo<q^
con,nec quicqua.£.circa. C. de off uicaJJj.&dica].ue •
tali ad captandu.Sc puersi. caeteru. 8c etiaastantes. ut14 ,
in loco. + Perit enim serino, cum benignus non Pr^ert;
auditus, iuxtaillud, Nemoinuito auditori libenter ,
ut vj.q.j.ex meriter & Eccle.c.xxxij. Vbi auditus n0^Ja$
I^rammulti
Jl<v.non mediocri
Jfeuematisuc
'4^'^^edi.
'<szs;
' ***.
S.$. uersi. f,
,S"WlP,en'M
^w»nsd.
Js'p4>aas: «
iMht.J ^a’niude
Mtil'M«sini
|w contra ,
gnies.i
jfcor
272 Specui.lib.I.Partic.IlII.
41 Confiteri de omnibnsprtfumitur quifiquis indicium
fiibterfugere quaerit.
Praecaveri debet, quodpoteliuel insirmari, uelvi-
tuperari.
Oculum indicantis oportet in qualibet indiciorum
parte cunffiatimari.
42 citlenspotius, qua verba siecbari debent in iudicio,
43 Refionderenemo cogitur m indicio, nifi priiu qua
proponuntur mtelligat.
44 duo catus coram indice illiterato, debetficpropo-
nere ,ut intelligatur: alias indicare non pofifiet.
n C deexordijs Sc arengis aduocatorum
^XUllv disseramus. De disputatione aut, qus
fit ante sententia, & qualiter iudexipaudiedis allegationib.
se habebit, dicetur J.de dispu.aduo.^.fi. & per totum Jn hoc
igitur^, hoc ordine procedemus. Nam primo ibi ante 0-
ninin, &c. qucedamoratorum comuniauitia proponemus,
mpaiTGnicausarumabilliscautiusstudeantprzEcauere.Si-
miiexxv,dift.c.unum orarium.S.asiaseademum.ex. decri.
sahlicet. Secundo uero ibhsuppositis igit,3cc. qualiter sein
orando habebunt:& de cautelis circa hoc breuiter suppone
mus.Tertio ibi: ut autem,&c. de praefationibus aduocati a-
doris. Quarto ibi:post hoc autem,&c.de praefationibus &
responsionibusaduocatirei. Quinto ibi:postmodumuero,
&a de replicationibus aduocati a&oris. Sexto ibi: potest
quoq;,&c. de communibus pr$fationibus utriusq; aduoca-
ti. Septimo ibi:cum autem,&c. de praeludijs,quibus utunt,
quandosadaareiigaadfadudescendunt.Odauoibi: por-
ro in processu.&c.de praefationibus:quibus uterq; aduoca-
1 tus in diuersis articulis iudicij uti potest.t Ante omniaigi-
itturseiendum esta, quod quidam o-
ratores,seu prolocutores ab honesta
proponendi consuetudine deUian-
tes, surgunt cum quodam fastu, leu
superstitios8 ad loquendum, haben-
tes gestus dominabiles przecedetes:
ex sequentibusSc praecedentibus colligi: sed non iunfia
4 + Modus igiturque laudandus, est,
d iuxta illudEst modus in rebus, d Illud,]Hor<itiidur-
sunt certi deniq; fines, Quos ultra ci u tertia.
traquenequitconsistere redum. In
pronuntiatione itaque exerceri debet uocis & spiritus mo
deramen,corporis & linguae motus: ut uerba non sint inssa'
ta, uel eleuata:uel in faucibus frendentia, nec uotis imma'
nitateresonantia,necasperafrendentibus,uelhiantibusla*
bijs prolata: sed pressim & aequaliter, leniter, & clango'
nuntiata: nec ostentationis causa frangatur oratio: ueruni
pro locis,rebus,& causis,& temporibus oratio dispensanda
est. Nam aliasimplicitate narrada sunt:alia authoritatesua.
denda: alia imdignatione depromenda: alia uerd misera-
tionessedenda : ut sic & uox & oratio semperconueniant
su ae causa?. + Reda quoque sit facies: nec labia detorque,
antur: nec immoderatus hiatus: necsupinusuuhus : nec i
deiedi in terram oculi : nec inclinata ceruix : neceleuata’
aut depressa supercilia : labia quoque lambere,uel mordere
deforme est. Porro proferenda suntsubmissaleniterjnci.
tata grauiter, inssexauero moderatd. Item grandiagrandi.
ter proferenda sunt, parua su b til i ter, mediocria temperati i
In paruis enim causis nihil grande, nihil que sublimedicen* '
dum est: sed leui ac pedestri sermone loquendum. In maio-
ribus uerd,ubi de Deo, uel hominum salute referi mus,plus
magnificentiae & fulgoris est exhibendum. Sednecsemper
de magnis rebus granditer est dicendum. t In summata.
men notandum est, quod haec sunt,quae audaciam tribuunt
peroranti,videlicet scientia, potentia, eloquentia, libertas,
gaudium, fauor, & benignus audi-
e tus, & his contraria e contrarium o-
perantur effedfum.xliij.distin.sit re-
tior. prope princi. xxv. distin d. pri-
mum. infin.v. quasst. iiij. inloco.vj.
quaest.j.ex merito. 3< s.uer si. postmo-
dum. Suppositis igitur uitijs communibus perorantium,
dicendum est igitur qualiter gerere se debebunt.Et quidem
cum tempus loquendi aduenerit,surgat aduocatus: quiasta
re debet.quod dic ut supra,$. proxi. uersi: cum autem. Eta-
scendatsuperambonem,seu pulpitum,seu locum,ubi abho
minibusuideatur.arg.lxix.dist.quoniam. &: neminem con-
temnat: sed cudos reuereri uideatur:ut ssde postu.l.j.£:o
e Contrctru.} Hoc de
cidit Aegid. quipredi^
ssa cor.trdrUexpm-
bat.ubi.s.