DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.51540#0638
dec. exceptionis, ibi,de re finita,&c.idem etiam in apnsH
41 tione,uts.eo.^.j.t Rursus notandu effg,ubi peremptoria
exceptio contingit negotium principale,non impedituri'
tis contestatio,nisi ubi excipitur de re indicata, uel transa*
€la,uclfinita:utinprae.dec.cxceptionis.quodueruest qu*
do ita contingit negotium principale,quod non literas: un
42 de bene dixisset tantum.t $i enim tangeret siir.u! ne?o*"
& literas,tunc pollet excipi contra literas,& impediret liti®
coniestationem.ut patet in eo,qui impetrauit literas benesi
ciales,contra quas excipitur,quod non ualent: quia tacujt
numerum iurameto firmatum.&huiusmodi.Hjec enim ex
ceptio debet admitti contra literas,& impediet litis conte.
Rationem,ut ex.derescrip.constiturus.&dixiplenas.uer
sed qu?ro de exceptionib». Videturergo hic iteru ditUngug
du ad huius materi^ notitia pleniore. Vndedicnam auto.
ritura&io exipsorescripto,utin exemplo ^pximeproposi.
to:&tuc exceptio eliditliteras,&litis contestatione impe»
dit & retardat,ut in eo.c.cdstitutus. Aut no orituraflioex
rescripto,sed impetratur rescriptum superaRione antico.
petenti:&tucsubdistingue:quia si excipitur contra literas
aut jpponitur contra eas exceptio declinatoria iudicij,aut
dilatoria solutionis, aut pemptoria.Si declinatoria iudicij,
hjec hteras elidit,& litis contestatione impedit, exemplum
habes ex.de re iudic.inter monasteriu.Si dilatoria solutio.
nis,h$c cotra literas no admittitur,nec litis cotestationeim
pedit,ut probatu est s.^.prox.in prin.Si uerd peremptoria,
tunc iteru subdistingue,q aia aut illa exceptio est de re iudi-
cata,uel sini ta.uel transada,& tuc contra literas admittitur,
& litis cotestatione impedit,ut s.ostesum est. Aut no est de
illisr&tucnocstcontraliteras admittenda, nec per ea estli-
tis cotestatio retra&ada,licet sitpemptoria: ut quia perimit
obligatione naturale tantum,uelciuile tantum, uel utraq;,
45 ut dixi s.uer.&ut plenius, t Si quteras, quas sit ratio dicer.
si tatis, quare exceptio peremptoria,quae eft de re iudicat?,
ucl transada,uel finitascotra rescriptu ceperit,& litis conte
Ratione impedit,&non aliae exceptiones,ut in prae. dee. ex
ceptionis.respon.quia exquosemel fuitcontrouersia,&dl
sententialata,nouultprincepsperluurescriptu lites sopi-
tas iteru resuseitari,ex.de rescrip.nonnulli.CJen.rescin.no
posd.fin.Nam a<stio seme! extinda,amplius non reuruiseit,
de cosec.dist.iiij.qu^ris.Item si alias suit controuersia.&de
eafuirtranla<ftu,non uultprincepsper suu rescriptu lites,
ucl causas transaftionibus legitimis sopitas,per suas literas
suscitari,C.de transac.causas.ex.de deci. ex multiplici.ide
est,si res finita sit:quiasublata est omnis obligatio, ex qua,
uel super qua reseriptum possit impetrari: & ideo non est
mirum,ex quo nulla competit actio,si cotraliteras talis ex.
ceptio proponatur,ex.dereserip.nonnulli.§.sunt & alij.&
c.fi.In alijsaur peremptorijs.sicutest paciudeno petenda,
& exceptio Macedoniani,& similes,non potest dici,qt> cotn
petat aftio,cum remaneat etiapostpa&u naturalis obliga*
tio:& quandoq; etia subsitciuifi§,& naturalis,licet per ex-
ceptionem peremptoriam pofsit excludi,ut s.uers & vt ple
nius.quseetia exceptiones competuntJicetnunqHaillsa-
stionesin iudicium fuerint deduda*. unde non diciturns
sopita fuscitari,sed potius de nouo intentari,qu£ potestpet
exceptione excludi suo loco & tempore jpponeda:&5uin
talis exceptio dicat asionis exclusio,ut ff de excepA'}
prin.si cotra literas proponere!,ia extorqueretur ad id,q
non competit:quia elideret potius literas, quam prop0*1*
. 44 excluderet adione. t Ite si petitione proposita dicat
quis,non teneor respodcre,quia fecisti padu denon pe^
ao,nonestaudiendus:quia proponiteaad id.adquo n
c6petit,scilicercotrapetitione,utea differat,siue dec ine‘
■ & no contra adionem,cotra qua est exceptio perempto^
proponenda, ut ea excludat,ad quod competit wiisc^
ptiozquiaexceptio estadionis exclusia,wts.& ideo ’
praed.decre.exceptionis.qudd talis exceptio no impe ‘
tis contestatione,quia,ut didum est,non copetircot™
ras,sed cotra petitione propositam.Hsc ergo est rat.M^ I
re peremptori* non impediunt litis contestatione,ne :
inter dilatorias proponendae , ut dixi S.s proX,uer 1 '
quoq» notandu.Scd si proponatur contra adiopem !
po SpeculJib.il. Partic.L
do,non uideturhene dici.nam padum de non petendo, li-
cettoliatipso iure naturalem obligationem , ciuilem ta- .
inennon tollit, sed solum ope exceptionis elidit,ut s.§.j.
& iam s. in iureiuran. dixi. Vnde lort£ hac ratione mo-
tus Innoc. 11II.inteiligitfinita,scilicet propter padum de
non agendo ulterius iuperahquo cerro dubio zsicut & s.
d’xi io iuramentozsecus autem est in pado de non petedo,
secundum eum.Et est ratio,quia quando quis facit padum
de non agendo ulterius,nihilominus extra ius petere po-
test,&nihilominus debitor remaner obligatus ex promis-
so,licet contra eum agi non possit,ff. de cond. indeb. natu-
raliter.ff.de iudic.uix.sed si permitteret litem contestari no
opposica hac exceptione,postea eam opponere non pollet,
cum sit declinatoria fori,C.de excepJ.fi. Vbi autem pacisci-
turquis de non petendo, nullo modo remanet obligatus,
sntelligecum tffedmunde etiam post litem contestatam ex
cipi poterit,cum sitperemptoria,secundum eum. Haec au-
tem omnia prosequere,ut sequenti distindione M. de Fa-
no dixit,q>ubicunq; exceptio peremptoria notoria est,ita
quod negari non potest,impedit litis contestationem: quia
in notorijs ordo iudiciarius non requiritur, ex.de iureiur.
ad nostram.el iij.ff si quis cau.l.ij.de accus.ea,qux.ff. qui sa-
t1sd.c0gJ.si uero.$.qui pro rei qualitate. Argu, tamen con-
gS tr£ inpraed.decr.exceptionis. t Et, ut plenius instituaris,
distinguezquia quaedam peremptoriaexceptioperimit na-
turalem obligationem tantum, quaedam ciuilem tantum,
quaedam utramq*,& qusudam neutram.Naturalem tantum
perimit,ut ecce aliquis me haeredem institass&Jegauit per
minuta legata,quicquid est in haereditate:& sic ego sum na
turalitcr obligatus adloiuendum legatasut ex.de solut. c.j.
non tamen ciuiliter adsoluendum insolidum.cum benefi
cio legis Falcidioe deducere ualeam quartam partem,ut ex.
de testa.Raynutiu$.& c.Raynaldus.C.deiur. & fa<ft. ignor.
cum quis.C.ad leg.Falcid.error.Si igitur aliquis ex legata-
rijsmeconueniat.petens quod legatum est in solutum sibi
drtri,8c ego excipiam non ualereliceram, quia tacuit, quod
lexFalcidiain legatis locum haberet,non est haec exceptio
ante licis coacesta iooem admittenda,quia non est de re fi-
niia.cumsim in solidum naturaliter obligatus: & pro trib^
partibus legati simibter naturaliter & duiliterJed pro quar
ta„ quae retineri potest beneficio legis FJcidjre, naturaliter
tantum,non ciuiliter:& ideo haec exceptio litis contestatio
nem non impediet^um sim in omnibus naturaliter obliga
tus,ut iam dixi:licet quarta parte,qua? per legemFalcidia
detinetur,exceptionis beneficio illa naturalis obligatio e-
^9 lidatur.f Ciuile uerd t&tum,& no naturale, exceptio per-
emptoria perimit,utcum quis obligatus est naturaliter
ciuiliter,& liberaturppadlu de non petendo in perpetuu,
seup luramentu, per quod tollitur tantum naturalis obliga
tto,& non ciuihs.ut iam dixi,& s. eod. §. j. & h^c similiter
non impedit litis contestationem,quia non est de re finita,
quantum ad ciuilem obligatione.m,quce perparum, seu p
iuramentum non tollitur,sed ope exceptionis tantum elidi
tur Inst.de excep.^.praeterca.Sc 6. aeque si debitor. Alij ra-
men contra,ut S.de iurameto,auth.adhuc.J. dicetur in uers.
si quazras.Vtramqj aut perimit,utcum filiusfam.suscipitpe
cunum mutuo,& ie obligat per seripturam, 8c sic numera-
tione p^cunne se obligat naturaliter,&per seripturam ciui-
liter,posteatamen conuemturcoram delegato : proponit,
quod non ualentbterae.quia tacitu fuit,q, luper mutuo fa-
£lo nliofamdias, cui competebar exceptio Maccd.impetra
rentur:cert^ non est exceptio admittenda,quia non est de
re finita , cum sitnaturaliter obligatus,ss.de cond. indeb,
f arer a frarre.& etiam ciuiliter, si forsan peculium habeat,
ss ad Maced.l.j.m fi.8d.feq.quare litis contestatio non de-
40 ber edin nr pe lire. 1 Est & alia , quat neutram perimit:
cbstat tamen agenti de fafto,utest solutio. nam solutionis
cx.eptm non perimitciuilem,neq;naturale,quia iam per-
empta est : quia solut-one eius , quod debetur, &c.Instit.
quib.mod.tol.ob.inprinc.&ideo,quiaper solutionemom
nis tollitur obligatio,tam ciuilis,quam naturalis, potest di-
ci, h^c exceptio est de re sinha,quare competit contralite-
raSjSditiscontestatioimpediripotest,& debet:ut in pr«6
j jjiiip’
'|fcF0l
(JF
iJiist'
lujii*
jiiiif
liifiw
j
' jiiiiM
; taiendus
litiiiilemiiii
jiwdeliituli
pactionis 1
jiWeiureiur
«otiutex
stisi.(]uiau
icintat^uami
^uodcontr
aonfiiitiudex,
ijadddolofad.
feitamicontri
pta(&similia,iE
deorii.tog.tuai
pttttfcidtr
pisMrap^d.c
Hnuncdeess
'".K ‘
K?ia-eo
<5.
S
J lstiamAkn
.Roiliiiextitit
inditur supi
^sjssdeiuc
^hnde, se
^loegotijsin
>x«ptioin
“'“'WWiriptu
^«captione
41 tione,uts.eo.^.j.t Rursus notandu effg,ubi peremptoria
exceptio contingit negotium principale,non impedituri'
tis contestatio,nisi ubi excipitur de re indicata, uel transa*
€la,uclfinita:utinprae.dec.cxceptionis.quodueruest qu*
do ita contingit negotium principale,quod non literas: un
42 de bene dixisset tantum.t $i enim tangeret siir.u! ne?o*"
& literas,tunc pollet excipi contra literas,& impediret liti®
coniestationem.ut patet in eo,qui impetrauit literas benesi
ciales,contra quas excipitur,quod non ualent: quia tacujt
numerum iurameto firmatum.&huiusmodi.Hjec enim ex
ceptio debet admitti contra literas,& impediet litis conte.
Rationem,ut ex.derescrip.constiturus.&dixiplenas.uer
sed qu?ro de exceptionib». Videturergo hic iteru ditUngug
du ad huius materi^ notitia pleniore. Vndedicnam auto.
ritura&io exipsorescripto,utin exemplo ^pximeproposi.
to:&tuc exceptio eliditliteras,&litis contestatione impe»
dit & retardat,ut in eo.c.cdstitutus. Aut no orituraflioex
rescripto,sed impetratur rescriptum superaRione antico.
petenti:&tucsubdistingue:quia si excipitur contra literas
aut jpponitur contra eas exceptio declinatoria iudicij,aut
dilatoria solutionis, aut pemptoria.Si declinatoria iudicij,
hjec hteras elidit,& litis contestatione impedit, exemplum
habes ex.de re iudic.inter monasteriu.Si dilatoria solutio.
nis,h$c cotra literas no admittitur,nec litis cotestationeim
pedit,ut probatu est s.^.prox.in prin.Si uerd peremptoria,
tunc iteru subdistingue,q aia aut illa exceptio est de re iudi-
cata,uel sini ta.uel transada,& tuc contra literas admittitur,
& litis cotestatione impedit,ut s.ostesum est. Aut no est de
illisr&tucnocstcontraliteras admittenda, nec per ea estli-
tis cotestatio retra&ada,licet sitpemptoria: ut quia perimit
obligatione naturale tantum,uelciuile tantum, uel utraq;,
45 ut dixi s.uer.&ut plenius, t Si quteras, quas sit ratio dicer.
si tatis, quare exceptio peremptoria,quae eft de re iudicat?,
ucl transada,uel finitascotra rescriptu ceperit,& litis conte
Ratione impedit,&non aliae exceptiones,ut in prae. dee. ex
ceptionis.respon.quia exquosemel fuitcontrouersia,&dl
sententialata,nouultprincepsperluurescriptu lites sopi-
tas iteru resuseitari,ex.de rescrip.nonnulli.CJen.rescin.no
posd.fin.Nam a<stio seme! extinda,amplius non reuruiseit,
de cosec.dist.iiij.qu^ris.Item si alias suit controuersia.&de
eafuirtranla<ftu,non uultprincepsper suu rescriptu lites,
ucl causas transaftionibus legitimis sopitas,per suas literas
suscitari,C.de transac.causas.ex.de deci. ex multiplici.ide
est,si res finita sit:quiasublata est omnis obligatio, ex qua,
uel super qua reseriptum possit impetrari: & ideo non est
mirum,ex quo nulla competit actio,si cotraliteras talis ex.
ceptio proponatur,ex.dereserip.nonnulli.§.sunt & alij.&
c.fi.In alijsaur peremptorijs.sicutest paciudeno petenda,
& exceptio Macedoniani,& similes,non potest dici,qt> cotn
petat aftio,cum remaneat etiapostpa&u naturalis obliga*
tio:& quandoq; etia subsitciuifi§,& naturalis,licet per ex-
ceptionem peremptoriam pofsit excludi,ut s.uers & vt ple
nius.quseetia exceptiones competuntJicetnunqHaillsa-
stionesin iudicium fuerint deduda*. unde non diciturns
sopita fuscitari,sed potius de nouo intentari,qu£ potestpet
exceptione excludi suo loco & tempore jpponeda:&5uin
talis exceptio dicat asionis exclusio,ut ff de excepA'}
prin.si cotra literas proponere!,ia extorqueretur ad id,q
non competit:quia elideret potius literas, quam prop0*1*
. 44 excluderet adione. t Ite si petitione proposita dicat
quis,non teneor respodcre,quia fecisti padu denon pe^
ao,nonestaudiendus:quia proponiteaad id.adquo n
c6petit,scilicercotrapetitione,utea differat,siue dec ine‘
■ & no contra adionem,cotra qua est exceptio perempto^
proponenda, ut ea excludat,ad quod competit wiisc^
ptiozquiaexceptio estadionis exclusia,wts.& ideo ’
praed.decre.exceptionis.qudd talis exceptio no impe ‘
tis contestatione,quia,ut didum est,non copetircot™
ras,sed cotra petitione propositam.Hsc ergo est rat.M^ I
re peremptori* non impediunt litis contestatione,ne :
inter dilatorias proponendae , ut dixi S.s proX,uer 1 '
quoq» notandu.Scd si proponatur contra adiopem !
po SpeculJib.il. Partic.L
do,non uideturhene dici.nam padum de non petendo, li-
cettoliatipso iure naturalem obligationem , ciuilem ta- .
inennon tollit, sed solum ope exceptionis elidit,ut s.§.j.
& iam s. in iureiuran. dixi. Vnde lort£ hac ratione mo-
tus Innoc. 11II.inteiligitfinita,scilicet propter padum de
non agendo ulterius iuperahquo cerro dubio zsicut & s.
d’xi io iuramentozsecus autem est in pado de non petedo,
secundum eum.Et est ratio,quia quando quis facit padum
de non agendo ulterius,nihilominus extra ius petere po-
test,&nihilominus debitor remaner obligatus ex promis-
so,licet contra eum agi non possit,ff. de cond. indeb. natu-
raliter.ff.de iudic.uix.sed si permitteret litem contestari no
opposica hac exceptione,postea eam opponere non pollet,
cum sit declinatoria fori,C.de excepJ.fi. Vbi autem pacisci-
turquis de non petendo, nullo modo remanet obligatus,
sntelligecum tffedmunde etiam post litem contestatam ex
cipi poterit,cum sitperemptoria,secundum eum. Haec au-
tem omnia prosequere,ut sequenti distindione M. de Fa-
no dixit,q>ubicunq; exceptio peremptoria notoria est,ita
quod negari non potest,impedit litis contestationem: quia
in notorijs ordo iudiciarius non requiritur, ex.de iureiur.
ad nostram.el iij.ff si quis cau.l.ij.de accus.ea,qux.ff. qui sa-
t1sd.c0gJ.si uero.$.qui pro rei qualitate. Argu, tamen con-
gS tr£ inpraed.decr.exceptionis. t Et, ut plenius instituaris,
distinguezquia quaedam peremptoriaexceptioperimit na-
turalem obligationem tantum, quaedam ciuilem tantum,
quaedam utramq*,& qusudam neutram.Naturalem tantum
perimit,ut ecce aliquis me haeredem institass&Jegauit per
minuta legata,quicquid est in haereditate:& sic ego sum na
turalitcr obligatus adloiuendum legatasut ex.de solut. c.j.
non tamen ciuiliter adsoluendum insolidum.cum benefi
cio legis Falcidioe deducere ualeam quartam partem,ut ex.
de testa.Raynutiu$.& c.Raynaldus.C.deiur. & fa<ft. ignor.
cum quis.C.ad leg.Falcid.error.Si igitur aliquis ex legata-
rijsmeconueniat.petens quod legatum est in solutum sibi
drtri,8c ego excipiam non ualereliceram, quia tacuit, quod
lexFalcidiain legatis locum haberet,non est haec exceptio
ante licis coacesta iooem admittenda,quia non est de re fi-
niia.cumsim in solidum naturaliter obligatus: & pro trib^
partibus legati simibter naturaliter & duiliterJed pro quar
ta„ quae retineri potest beneficio legis FJcidjre, naturaliter
tantum,non ciuiliter:& ideo haec exceptio litis contestatio
nem non impediet^um sim in omnibus naturaliter obliga
tus,ut iam dixi:licet quarta parte,qua? per legemFalcidia
detinetur,exceptionis beneficio illa naturalis obligatio e-
^9 lidatur.f Ciuile uerd t&tum,& no naturale, exceptio per-
emptoria perimit,utcum quis obligatus est naturaliter
ciuiliter,& liberaturppadlu de non petendo in perpetuu,
seup luramentu, per quod tollitur tantum naturalis obliga
tto,& non ciuihs.ut iam dixi,& s. eod. §. j. & h^c similiter
non impedit litis contestationem,quia non est de re finita,
quantum ad ciuilem obligatione.m,quce perparum, seu p
iuramentum non tollitur,sed ope exceptionis tantum elidi
tur Inst.de excep.^.praeterca.Sc 6. aeque si debitor. Alij ra-
men contra,ut S.de iurameto,auth.adhuc.J. dicetur in uers.
si quazras.Vtramqj aut perimit,utcum filiusfam.suscipitpe
cunum mutuo,& ie obligat per seripturam, 8c sic numera-
tione p^cunne se obligat naturaliter,&per seripturam ciui-
liter,posteatamen conuemturcoram delegato : proponit,
quod non ualentbterae.quia tacitu fuit,q, luper mutuo fa-
£lo nliofamdias, cui competebar exceptio Maccd.impetra
rentur:cert^ non est exceptio admittenda,quia non est de
re finita , cum sitnaturaliter obligatus,ss.de cond. indeb,
f arer a frarre.& etiam ciuiliter, si forsan peculium habeat,
ss ad Maced.l.j.m fi.8d.feq.quare litis contestatio non de-
40 ber edin nr pe lire. 1 Est & alia , quat neutram perimit:
cbstat tamen agenti de fafto,utest solutio. nam solutionis
cx.eptm non perimitciuilem,neq;naturale,quia iam per-
empta est : quia solut-one eius , quod debetur, &c.Instit.
quib.mod.tol.ob.inprinc.&ideo,quiaper solutionemom
nis tollitur obligatio,tam ciuilis,quam naturalis, potest di-
ci, h^c exceptio est de re sinha,quare competit contralite-
raSjSditiscontestatioimpediripotest,& debet:ut in pr«6
j jjiiip’
'|fcF0l
(JF
iJiist'
lujii*
jiiiif
liifiw
j
' jiiiiM
; taiendus
litiiiilemiiii
jiwdeliituli
pactionis 1
jiWeiureiur
«otiutex
stisi.(]uiau
icintat^uami
^uodcontr
aonfiiitiudex,
ijadddolofad.
feitamicontri
pta(&similia,iE
deorii.tog.tuai
pttttfcidtr
pisMrap^d.c
Hnuncdeess
'".K ‘
K?ia-eo
<5.
S
J lstiamAkn
.Roiliiiextitit
inditur supi
^sjssdeiuc
^hnde, se
^loegotijsin
>x«ptioin
“'“'WWiriptu
^«captione