DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12181#0010
προ -/ρόνων έκαλλιεργεϊτο έν έρημία και άγνωστος, άφ' έτερου δέ φεύγουσα τήν δορυάλωτον Ελλάδα και
ύπερβάσα την γείτονα ίταλίαν, διηύγασεν Ιπι της ΕύρώττΛί, τότε μόνον έστρεψεν αύτη τούς οφθαλμούς της προς
τον άρναΐον κόσμον, επικαλούμενη υπέρ της νέας μορφώσεως «9ς τήν βοηθειαν αρχαίου και ήδη τελειωθέντος πο-
λίτκτρυ. Πριν της δεκάτης εβδόμης έκαντονταετηρίδος οί πρώτοι τών φιλολόγων ούδ' ένθυμοϋντο δτι ήτον
δυνατόν να ύπάρχη ή Ελλάς εκείνη της οποίας άνεγίνωσκον τά περικλεή απομνημονεύματα, νά ζ$ εϊσέτι το έ-
θνος του οποίου έθαύμαζον την εύφυίαν εις το ψυχρόν γράμμα, η τουλάχιςον συγκεχυμένας έχοντες περί αύτής
ιδέας, έφαντάζοντο τάς Αθήνας και τάς λοιπάς λαμπράς πόλεις μεταβληθείσας ε'ς έρημίας ακατοίκητους, καΐ
ούδέ κάν ύποψίαν εϊ-/ον ότι ή Ελληνική τέχνη σώζεται εισέτι εις τον τόπον εκείνον εις μνημεία μεγαλοπρε-
πή, και τό Ελληνικον πνεύμα καθ' όλην την ζωηρότητα του εις ανδρικά ακόμη λείψανα του άρν/αίου λαοΰ.
Αλλά τέλος περιηγηταί και άλλοι πεπαιδευμένοι, μεταξύ τών οποίων είς τών αρχαιοτάτων ό Μαρτΐνος Κρύσιος
(1573), επικαλούνται όπερ της Ελλάδος τήν προσοχήν της Ευρώπης. Εκτοτε ξένοι συρρέουν, νέα εποχή φιλοκαλί-
ας αποκαλύπτεται, τά λείψανα της αρχαιότητος συλλέγονται μετ' επιστασίας, γίνονται σπουδής καϊ μιμήσεως
αντικείμενα, σώζονται άπό τ/·,ν καταστροφών, άλλ' απάγονται και άπό την Ελλάδα.
Κατ' άδειαν της Οθωμανικής κυβερνήσεως τήν οποίαν υπαγορεύει ξένη επιρροή , και πολλάκις παρ'ά'δειαν,
οτι άξιον'λόγου, μεταφέρεται άπό τοϋς ξένους άνιχνευτάς είς τα ξένα μουσεΓα· οΰτω ση'μερον κοσμοϋν τό τοϋ
Λονδίνου τά τοσούτον έπιχύσαντα φως είς τήν Ελληνικήν χρονολογίαν Πάρια μάρμαρα, οΰτω της Λιγίνης οί
ανδριάντες, τοιαύτα άλλα της τέχνης αριστουργήματα η της ιστορίας μνημεία έσώθησαν μεν άπό τήν κατας-ρο-
φήν, άλλα μετηνέχθησαν έκτος της Ελλάδος.
?Αλλ' ή άφαίρεσις τών ωραίων Ψειδαϊκών άναγλύφων του Παρθενώνος ύπό τοϋ Αγγλου πρέσβεως Λο'ρδου Ελ-
γινος άφήκε προπάντων ζωηρά και είσέτι άνεξάλειπτα λύπης αισθήματα εις τοϋς Ελληνας, διότι έγένετο ασε-
βώς και αδιακρίτως· διότι ύ^φίλος ούτος της αρχαιότητος, λαβών τήν άδειαν εν η δύ:> μόνον τών κατά γ-?,ς
κειμένων άναγλύφων νά συμπεριλάβη μεθ' έαυτοΰ (1), κατέφερε τον πέλεκυν και τον πρίονα και κατ' αύτοϋ τοϋ
σεβασμίου οικοδομήματος, και έπεσφράγισε τάς ύβρεις τών αιώνων και τών βαρβάρων επί. του γέροντος Παοθε-
νώνος θραύσας και κολοβώσας ό,τι έμποδών, διάν' άρπάσνι δ, τι πλείστους τών αρχαιολογικών θησαυρών μας,
τοϋς όποιους μετά ταϋτα έκρινε συμφέρον ν' άνταλλάξη μέ ύλικωτε'ρους (2)· διότι ταύτα έπραττε καθ' 3ν και-
ρόν ύπεζεεν ήδη ύπό τήν Ελλάδα τό πϋρ της παλιγγενεσίας, και τό Ελληνικάν ε'θνος προαισθανόμενον ήδη τό
μέλλον του έσκίρτα εις τήν ιδίαν της ελευθερίας, και εις τά παραδείγματα τών προγόνων του· διότι τέλος τά
έπραττε καταχρώμενος όνομα έθνους πεφωτισμένου, έθνους έπ'ι του όποιου ή Ελλάς δικαίως έστήριζε με'ρος τών
ελπίδων τοϋ μέλλοντος της.
Αλλ'έκτος τών ναών δσους οί Χρκ-ιανοί μετασκευάζοντες διετη'ρο^ν εϊς έκκλησίας, τά λοιπά άρχαία λείψανα
ού μόνον μέχρι τών εσχάτων χρόνων έμενον άπροστάτευτα, άλλα και βαρβάρως κατεθραύοντο ύπό του ό'χλου,
και ιδίως ύπό τών Οθωμανών, αποδιδόντων τών άμαθεστέρων τό προς αύτά τών ξένων σέβας, και τήν σπου-
δήν [ζεθ' ής τά προσεκτώντο μέ άδράς πολλάκις δαπάνας, είς θησαυρόν κεκρυμμένον έντός τού κορμού του αγάλ-
ματος η της στήλης. Διά τοιαύτην αίτίαν συνετρίβη ύπό τοϋ Άλή Πασά τών Ιωαννίνων ό μέγας της Χαιροι-
νείας λέων, ό άπό τούς συγγενείς των ηρώων τοϋ ιερού λό^ου αναγερθείς προς μνήμην τοϋ ενδόξου θανάτου των (3).
(ι) έλ-ίζοαεν εϊ; εν τών προσεχών φυλλαίίων νά ίϊ-,ΐΛοσιε'υσωυΐΕν τό Σουλτανίχον φε^άνιον, τιϋ όπιίιυ κατα/.ρν,στικώ; ίξίΤίΐνΐ τήν ίσ/.ΰν ό
Λ. £λγιν.
(?.) Γνως-ον ΖΐΙ 4 Α . Ελγιν ί-ώλϊ,σε τά; Ελληνικά; ταύτα; άρχαΐί'τϊ,τα; εϊ; τήν Άγγλίαν ίιά 35υοο Αίρα;,τι ()Β^ιοο Αία/.
(3) Πχυ». Βοιωτ.
ύπερβάσα την γείτονα ίταλίαν, διηύγασεν Ιπι της ΕύρώττΛί, τότε μόνον έστρεψεν αύτη τούς οφθαλμούς της προς
τον άρναΐον κόσμον, επικαλούμενη υπέρ της νέας μορφώσεως «9ς τήν βοηθειαν αρχαίου και ήδη τελειωθέντος πο-
λίτκτρυ. Πριν της δεκάτης εβδόμης έκαντονταετηρίδος οί πρώτοι τών φιλολόγων ούδ' ένθυμοϋντο δτι ήτον
δυνατόν να ύπάρχη ή Ελλάς εκείνη της οποίας άνεγίνωσκον τά περικλεή απομνημονεύματα, νά ζ$ εϊσέτι το έ-
θνος του οποίου έθαύμαζον την εύφυίαν εις το ψυχρόν γράμμα, η τουλάχιςον συγκεχυμένας έχοντες περί αύτής
ιδέας, έφαντάζοντο τάς Αθήνας και τάς λοιπάς λαμπράς πόλεις μεταβληθείσας ε'ς έρημίας ακατοίκητους, καΐ
ούδέ κάν ύποψίαν εϊ-/ον ότι ή Ελληνική τέχνη σώζεται εισέτι εις τον τόπον εκείνον εις μνημεία μεγαλοπρε-
πή, και τό Ελληνικον πνεύμα καθ' όλην την ζωηρότητα του εις ανδρικά ακόμη λείψανα του άρν/αίου λαοΰ.
Αλλά τέλος περιηγηταί και άλλοι πεπαιδευμένοι, μεταξύ τών οποίων είς τών αρχαιοτάτων ό Μαρτΐνος Κρύσιος
(1573), επικαλούνται όπερ της Ελλάδος τήν προσοχήν της Ευρώπης. Εκτοτε ξένοι συρρέουν, νέα εποχή φιλοκαλί-
ας αποκαλύπτεται, τά λείψανα της αρχαιότητος συλλέγονται μετ' επιστασίας, γίνονται σπουδής καϊ μιμήσεως
αντικείμενα, σώζονται άπό τ/·,ν καταστροφών, άλλ' απάγονται και άπό την Ελλάδα.
Κατ' άδειαν της Οθωμανικής κυβερνήσεως τήν οποίαν υπαγορεύει ξένη επιρροή , και πολλάκις παρ'ά'δειαν,
οτι άξιον'λόγου, μεταφέρεται άπό τοϋς ξένους άνιχνευτάς είς τα ξένα μουσεΓα· οΰτω ση'μερον κοσμοϋν τό τοϋ
Λονδίνου τά τοσούτον έπιχύσαντα φως είς τήν Ελληνικήν χρονολογίαν Πάρια μάρμαρα, οΰτω της Λιγίνης οί
ανδριάντες, τοιαύτα άλλα της τέχνης αριστουργήματα η της ιστορίας μνημεία έσώθησαν μεν άπό τήν κατας-ρο-
φήν, άλλα μετηνέχθησαν έκτος της Ελλάδος.
?Αλλ' ή άφαίρεσις τών ωραίων Ψειδαϊκών άναγλύφων του Παρθενώνος ύπό τοϋ Αγγλου πρέσβεως Λο'ρδου Ελ-
γινος άφήκε προπάντων ζωηρά και είσέτι άνεξάλειπτα λύπης αισθήματα εις τοϋς Ελληνας, διότι έγένετο ασε-
βώς και αδιακρίτως· διότι ύ^φίλος ούτος της αρχαιότητος, λαβών τήν άδειαν εν η δύ:> μόνον τών κατά γ-?,ς
κειμένων άναγλύφων νά συμπεριλάβη μεθ' έαυτοΰ (1), κατέφερε τον πέλεκυν και τον πρίονα και κατ' αύτοϋ τοϋ
σεβασμίου οικοδομήματος, και έπεσφράγισε τάς ύβρεις τών αιώνων και τών βαρβάρων επί. του γέροντος Παοθε-
νώνος θραύσας και κολοβώσας ό,τι έμποδών, διάν' άρπάσνι δ, τι πλείστους τών αρχαιολογικών θησαυρών μας,
τοϋς όποιους μετά ταϋτα έκρινε συμφέρον ν' άνταλλάξη μέ ύλικωτε'ρους (2)· διότι ταύτα έπραττε καθ' 3ν και-
ρόν ύπεζεεν ήδη ύπό τήν Ελλάδα τό πϋρ της παλιγγενεσίας, και τό Ελληνικάν ε'θνος προαισθανόμενον ήδη τό
μέλλον του έσκίρτα εις τήν ιδίαν της ελευθερίας, και εις τά παραδείγματα τών προγόνων του· διότι τέλος τά
έπραττε καταχρώμενος όνομα έθνους πεφωτισμένου, έθνους έπ'ι του όποιου ή Ελλάς δικαίως έστήριζε με'ρος τών
ελπίδων τοϋ μέλλοντος της.
Αλλ'έκτος τών ναών δσους οί Χρκ-ιανοί μετασκευάζοντες διετη'ρο^ν εϊς έκκλησίας, τά λοιπά άρχαία λείψανα
ού μόνον μέχρι τών εσχάτων χρόνων έμενον άπροστάτευτα, άλλα και βαρβάρως κατεθραύοντο ύπό του ό'χλου,
και ιδίως ύπό τών Οθωμανών, αποδιδόντων τών άμαθεστέρων τό προς αύτά τών ξένων σέβας, και τήν σπου-
δήν [ζεθ' ής τά προσεκτώντο μέ άδράς πολλάκις δαπάνας, είς θησαυρόν κεκρυμμένον έντός τού κορμού του αγάλ-
ματος η της στήλης. Διά τοιαύτην αίτίαν συνετρίβη ύπό τοϋ Άλή Πασά τών Ιωαννίνων ό μέγας της Χαιροι-
νείας λέων, ό άπό τούς συγγενείς των ηρώων τοϋ ιερού λό^ου αναγερθείς προς μνήμην τοϋ ενδόξου θανάτου των (3).
(ι) έλ-ίζοαεν εϊ; εν τών προσεχών φυλλαίίων νά ίϊ-,ΐΛοσιε'υσωυΐΕν τό Σουλτανίχον φε^άνιον, τιϋ όπιίιυ κατα/.ρν,στικώ; ίξίΤίΐνΐ τήν ίσ/.ΰν ό
Λ. £λγιν.
(?.) Γνως-ον ΖΐΙ 4 Α . Ελγιν ί-ώλϊ,σε τά; Ελληνικά; ταύτα; άρχαΐί'τϊ,τα; εϊ; τήν Άγγλίαν ίιά 35υοο Αίρα;,τι ()Β^ιοο Αία/.
(3) Πχυ». Βοιωτ.