DOI article:
Keramopulos, Antōnios D.: Phōkikon anathēma en Delphois
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14657#0062
<>!>
ΦαΚΙΚΟΝ ΑΝΑΘΗΜΑ ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ
100
αντιθέτω Φορα διαπονούμεναι ύπέρ τοΟ ισταμένου
έπί του λίθου γ. Τά ίχνη τοΟ λίθου τούτου προσή-
κουσιν άριστα τω Απόλλων ι, όστις έστραμμένος
ών πρός τά δεξιά, πρός τον Ηρακλέα, και έπι-
λαβόμενος τοΰ τρίποδος έλκει αύτόν άντερειδόμενος
εϊς τον όπισθεν πατοΰντα άριστερ'ον πόδα, έλαφρώς
δέ πατών έμπροσθεν τον δεξιόν. Ό λίθος δ είνε
κενός, διότι τον υπέρ αύτον χώρον έπλήρου ό πε-
ριμά'/ητος τρίπους, έπ'ι δέ τοΰ ε ήτο πεφυτευμένος
ευσταθής ό Ηρακλής. Υπολείπεται εις λίθος, εις
μόνος, έφ' ού έδει νά ϊ'σταται ή Άθηνα.
Οΰτως ή δευτέρα μορφή πληροί τελειάτερον τοΰς
ό'ρους, ους επιβάλλει ή περιγραφή του Παυσανίου,
ύπερε/ει οέ καΐ δια τήν άπλήν, περιεκτικήν και
άρναϊκήν διατύπωσιν της άναΟέσεως, προτάσσουσα
τάς άεΐ σπουδαιοτέρας διά τήν άνάΟεσιν λέξεις.
Τούτου ούτως έχοντος, ή επιγραφή πρέπει νά λήγη
διά της λέξεως δεκάταν, διότι, άν προσθέσωμεν
ό,τιδήποτε άλλο, προσθέτομεν χώρον, έφ' οΰ δεν
επιτρέπει ό Παυσανίας νά στήσωμεν άγαλμα τ1..
Ιπάρ/ει όμως και άλλος λόγος πείθων ότι ή
μορφή I.) ο/ι μόνον ύ'περέχει της άλλά και ότι
είνε ή άρ/ική, προσαρμοζομένη εις τό μήκος της
κρηπΐδος, ήτις έχει τά άπεξεσμένα ψηφίσματα.
Έν τή μορφή £1 προσεΟέσαμεν δύο ολας πλάκας
έξαγραμμάτους, μίαν πενταγράμματον καϊ έν τε-
μά/ιον διγράμματον, έν δέ τή μορφή I) δύο όλας
πλάκας, ών ή μία τετραγράμματος ή ο ετέρα
έξαγράμματος και έν τριγράμματον τεμάχιον. Ού-
τως εχομεν έν τή μορφή ίΐ επτά πλάκας, αίτινες,
άν ύποτεΟή, ότι πάσαι έ'/ουσι το μήκος της τε-
τραγραμμάτου πλακός ζ, δηλ. 1,27 μ., δίδουσι
μετά τών λοιπών πλακών ολικόν μήκος 8,89 μ.,
όπερ είνε μακρότερον τοΰ μήκους (7,63 μ.) της
κρηπΐδος τών Φωκέων κατά 1,26 μ. II μορφή
άρα αύτη οέν προσήκει ούτε εις τήν κρηπΐδα ού'τε
εις το ανάθημα. Έν τή μορφή 1) έ/ομεν εξ πλά-
κας" άν δ ύποΟέσωμεν, ότι αύται έχουσιν ωσαύ-
τως μήκος 1,27 μ., εχομεν όλικόν μήκος της βά-
σεως 7,(>2 μ., όπερ είνε μήκος και της κρηπΐδος.
II διαφορά του 0,01 μ. είνε ασήμαντος, προερχο-
μένη προφανώς έκ του άδυνάτου τοΟ τελείου ορι-
σμού τής Ν. άκρας τής κρηπΐδος. Ή μορφή άρα
1) προσήκει εις τήν προ του πλαταϊκοΰ μνημείου
φωκικήν κρηπΐδα.
Οΰτω έ/ομεν άποδεδειγμένον, ότι έπϊ τής βά-
σεως ταύτης ί'σταντο τά πέντε ύπό τοΰ Παυσανίου
μνημονευόμενα πρόσωπα έν τή γνωστή δράσει τής
άρπαγής τοΰ τρίποδος καϊ ότι ή βάσις αύτη ανήκει
εις τήν κρηπΐδα τήν έ'χουσαν τά άπεξεσμένα ψη-
φίσματα 1.
Ι ά γράμματα είνε κάλλιστα τοΰ δ' αιώνος καϊ
δή τοΰ πρώτου ημίσεως αύτοΰ, κατ' άκολουΟίαν
δέ συγκρούονται ποός τον Παυσανίαν λέγοντα2,
ότι το ανάθημα ανετέθη άπο τής κατά τών θεσσα
λών νίκης. Διότι εκείνος ό πρός τους Θεσσαλούς
πόλεμος είνε προπερσικός 3, έν ω ή βάσις ού'τε γράμ-
ματα αρχαϊκά ε'/ει ούτε άρχαϊκήν διάταξιν παραλ-
λήλων τών ποδών τών άγαλμάτων δεικνύει.Επειδή
όμως και ό Ηρόδοτος4 γνωρίζει τό ανάθημα τοΰ-
το, άναγκαζόμεθα νά πιστεύσωμεν, ότι το ανάθημα
ύπέστη κατά τήν δ' έκ. γενικήν τινα άνακαίνισιν
μάλλον ή μερικήν έπισκευήν. Έγένοντο δέ τότε
πολλαϊ μεταβολαϊ έν τω τεμένει καϊ δή έν τή γει-
τονία τών Φωκέων, ένθα πλήν τοΰ άνοικοδομηΟέν-
τος ναοΰ άνεκαινίσΟη πιθανώτατα καϊ ό μέγας βω-
μός. Ό Παυσανίας λέγει, ότι τεννΐται τών άγαλ-
μάτων ήσαν ό Διύλλος, ό Άμυκλαΐος και ό Χίονις
'ζήσαντες κατά τά Περσικά καϊ προ αύτών συμ-
φώνως προς τήν κοινώς παραδεδεγμένην γνώμην 5.
Επειδή όμως ή ενεπίγραφος άναΟημαματική βάσις
ούδέν όνομα τεχνίτου φέρει, δυσκόλως δέ θά εύοι-
σκον άλλαχοΟ τοΰ αναθήματος τόπον τά δνόματα
τών τεχνητών, εΐκάζομεν, ότι ή μαρτυρία τοΰ Παυ-
σανίου στηρίζεται ή εις πληροφορίας έξηγητών
άνεπιστημόνων ή εις εί'δησίν τινα παλαιοτέρου συγ-
γραφέως γνωρίσαντος τήν πάλαιαν βάσιν τοΰ ανα-
θήματος °.
1 Έν Δελφοϊς Ιχομεν κα! αλλάς τινα; παραστάσεις ή λείψανα πα-
ραστάσεων τοΰ θέματος της άρπαγης τοΰ τρίποδος.
α'. τό αέτωμα τοΰ Οησαυροΰ τών Κνιδίων.
6". άγαλμάτιον ναλ/.οΰν ϊν. τοιαύτης παραστάσεως πιθανώς προερ-
χόμενον (ΡβΓάπζβί, ΒΟΗ, XX, σ. 701-2)
ν'. 'ίσως τό Λ. αέτωμα τοΰ ναοϋ τοΰ Απόλλωνος τοΰ κτισΟέντος
&πό τών Άλκμεωνιδών (Ηοιηοΐΐβ έν βιιίάβ «Γοαηηβ. Οΐ'δοβ 1903
σ. 404).
Ευρεία σύγκρισις της φωκικης βάσεως πρός τάς πολυάριθμους πα-
ραστάσεις τοΰ αύτοΰ θέματος Οά ήδύνατο νά παράσ/_η ημϊν ομοιότητας
και διαφοράς τοΰ φωκικοΰ μ.νημείου πρός εκείνα; τάς παραστάσεις.Έκ
τούτων δε Οά ήρμηνεύετο ϊσως μετ' ασφαλείας και ή -/ρησιμο'της εκά-
στης των μικρών η με-ιάλων οπών, αί'τινες υπάρ-/ουσιν έπί τοΰ λίθου
&χ =1)α, &γ^=1)ε και Άζ = ΐ3γ, περί ων άποφεύγομεν νά εί'πωμέν τι.
2 Χ, 13,7 Χ, 1,11.
:1 Ήρόδ. VIII. 27 ίξ.
1 η 01 μεγάλοι ανδριάντες οί περί τον τρίποδα οννεοτεωτες εμ-
προσΰε τον νηονη).
5 Ε. Λ. ΟατάηβΓ, ΟγθθΚ 8οιι1ρΙιΐΓβ, σελ. 153.
6 ΉΙσαν δέ τότε τά αναθήματα «μεγάλα» κατά τόν ΊΙρόδοτον,
έν ω τά έπί της ενεπίγραφου βάσεως Ί'/νη μαρτυροΰσι περί οΰχί όπερ-
ΦαΚΙΚΟΝ ΑΝΑΘΗΜΑ ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ
100
αντιθέτω Φορα διαπονούμεναι ύπέρ τοΟ ισταμένου
έπί του λίθου γ. Τά ίχνη τοΟ λίθου τούτου προσή-
κουσιν άριστα τω Απόλλων ι, όστις έστραμμένος
ών πρός τά δεξιά, πρός τον Ηρακλέα, και έπι-
λαβόμενος τοΰ τρίποδος έλκει αύτόν άντερειδόμενος
εϊς τον όπισθεν πατοΰντα άριστερ'ον πόδα, έλαφρώς
δέ πατών έμπροσθεν τον δεξιόν. Ό λίθος δ είνε
κενός, διότι τον υπέρ αύτον χώρον έπλήρου ό πε-
ριμά'/ητος τρίπους, έπ'ι δέ τοΰ ε ήτο πεφυτευμένος
ευσταθής ό Ηρακλής. Υπολείπεται εις λίθος, εις
μόνος, έφ' ού έδει νά ϊ'σταται ή Άθηνα.
Οΰτως ή δευτέρα μορφή πληροί τελειάτερον τοΰς
ό'ρους, ους επιβάλλει ή περιγραφή του Παυσανίου,
ύπερε/ει οέ καΐ δια τήν άπλήν, περιεκτικήν και
άρναϊκήν διατύπωσιν της άναΟέσεως, προτάσσουσα
τάς άεΐ σπουδαιοτέρας διά τήν άνάΟεσιν λέξεις.
Τούτου ούτως έχοντος, ή επιγραφή πρέπει νά λήγη
διά της λέξεως δεκάταν, διότι, άν προσθέσωμεν
ό,τιδήποτε άλλο, προσθέτομεν χώρον, έφ' οΰ δεν
επιτρέπει ό Παυσανίας νά στήσωμεν άγαλμα τ1..
Ιπάρ/ει όμως και άλλος λόγος πείθων ότι ή
μορφή I.) ο/ι μόνον ύ'περέχει της άλλά και ότι
είνε ή άρ/ική, προσαρμοζομένη εις τό μήκος της
κρηπΐδος, ήτις έχει τά άπεξεσμένα ψηφίσματα.
Έν τή μορφή £1 προσεΟέσαμεν δύο ολας πλάκας
έξαγραμμάτους, μίαν πενταγράμματον καϊ έν τε-
μά/ιον διγράμματον, έν δέ τή μορφή I) δύο όλας
πλάκας, ών ή μία τετραγράμματος ή ο ετέρα
έξαγράμματος και έν τριγράμματον τεμάχιον. Ού-
τως εχομεν έν τή μορφή ίΐ επτά πλάκας, αίτινες,
άν ύποτεΟή, ότι πάσαι έ'/ουσι το μήκος της τε-
τραγραμμάτου πλακός ζ, δηλ. 1,27 μ., δίδουσι
μετά τών λοιπών πλακών ολικόν μήκος 8,89 μ.,
όπερ είνε μακρότερον τοΰ μήκους (7,63 μ.) της
κρηπΐδος τών Φωκέων κατά 1,26 μ. II μορφή
άρα αύτη οέν προσήκει ούτε εις τήν κρηπΐδα ού'τε
εις το ανάθημα. Έν τή μορφή 1) έ/ομεν εξ πλά-
κας" άν δ ύποΟέσωμεν, ότι αύται έχουσιν ωσαύ-
τως μήκος 1,27 μ., εχομεν όλικόν μήκος της βά-
σεως 7,(>2 μ., όπερ είνε μήκος και της κρηπΐδος.
II διαφορά του 0,01 μ. είνε ασήμαντος, προερχο-
μένη προφανώς έκ του άδυνάτου τοΟ τελείου ορι-
σμού τής Ν. άκρας τής κρηπΐδος. Ή μορφή άρα
1) προσήκει εις τήν προ του πλαταϊκοΰ μνημείου
φωκικήν κρηπΐδα.
Οΰτω έ/ομεν άποδεδειγμένον, ότι έπϊ τής βά-
σεως ταύτης ί'σταντο τά πέντε ύπό τοΰ Παυσανίου
μνημονευόμενα πρόσωπα έν τή γνωστή δράσει τής
άρπαγής τοΰ τρίποδος καϊ ότι ή βάσις αύτη ανήκει
εις τήν κρηπΐδα τήν έ'χουσαν τά άπεξεσμένα ψη-
φίσματα 1.
Ι ά γράμματα είνε κάλλιστα τοΰ δ' αιώνος καϊ
δή τοΰ πρώτου ημίσεως αύτοΰ, κατ' άκολουΟίαν
δέ συγκρούονται ποός τον Παυσανίαν λέγοντα2,
ότι το ανάθημα ανετέθη άπο τής κατά τών θεσσα
λών νίκης. Διότι εκείνος ό πρός τους Θεσσαλούς
πόλεμος είνε προπερσικός 3, έν ω ή βάσις ού'τε γράμ-
ματα αρχαϊκά ε'/ει ούτε άρχαϊκήν διάταξιν παραλ-
λήλων τών ποδών τών άγαλμάτων δεικνύει.Επειδή
όμως και ό Ηρόδοτος4 γνωρίζει τό ανάθημα τοΰ-
το, άναγκαζόμεθα νά πιστεύσωμεν, ότι το ανάθημα
ύπέστη κατά τήν δ' έκ. γενικήν τινα άνακαίνισιν
μάλλον ή μερικήν έπισκευήν. Έγένοντο δέ τότε
πολλαϊ μεταβολαϊ έν τω τεμένει καϊ δή έν τή γει-
τονία τών Φωκέων, ένθα πλήν τοΰ άνοικοδομηΟέν-
τος ναοΰ άνεκαινίσΟη πιθανώτατα καϊ ό μέγας βω-
μός. Ό Παυσανίας λέγει, ότι τεννΐται τών άγαλ-
μάτων ήσαν ό Διύλλος, ό Άμυκλαΐος και ό Χίονις
'ζήσαντες κατά τά Περσικά καϊ προ αύτών συμ-
φώνως προς τήν κοινώς παραδεδεγμένην γνώμην 5.
Επειδή όμως ή ενεπίγραφος άναΟημαματική βάσις
ούδέν όνομα τεχνίτου φέρει, δυσκόλως δέ θά εύοι-
σκον άλλαχοΟ τοΰ αναθήματος τόπον τά δνόματα
τών τεχνητών, εΐκάζομεν, ότι ή μαρτυρία τοΰ Παυ-
σανίου στηρίζεται ή εις πληροφορίας έξηγητών
άνεπιστημόνων ή εις εί'δησίν τινα παλαιοτέρου συγ-
γραφέως γνωρίσαντος τήν πάλαιαν βάσιν τοΰ ανα-
θήματος °.
1 Έν Δελφοϊς Ιχομεν κα! αλλάς τινα; παραστάσεις ή λείψανα πα-
ραστάσεων τοΰ θέματος της άρπαγης τοΰ τρίποδος.
α'. τό αέτωμα τοΰ Οησαυροΰ τών Κνιδίων.
6". άγαλμάτιον ναλ/.οΰν ϊν. τοιαύτης παραστάσεως πιθανώς προερ-
χόμενον (ΡβΓάπζβί, ΒΟΗ, XX, σ. 701-2)
ν'. 'ίσως τό Λ. αέτωμα τοΰ ναοϋ τοΰ Απόλλωνος τοΰ κτισΟέντος
&πό τών Άλκμεωνιδών (Ηοιηοΐΐβ έν βιιίάβ «Γοαηηβ. Οΐ'δοβ 1903
σ. 404).
Ευρεία σύγκρισις της φωκικης βάσεως πρός τάς πολυάριθμους πα-
ραστάσεις τοΰ αύτοΰ θέματος Οά ήδύνατο νά παράσ/_η ημϊν ομοιότητας
και διαφοράς τοΰ φωκικοΰ μ.νημείου πρός εκείνα; τάς παραστάσεις.Έκ
τούτων δε Οά ήρμηνεύετο ϊσως μετ' ασφαλείας και ή -/ρησιμο'της εκά-
στης των μικρών η με-ιάλων οπών, αί'τινες υπάρ-/ουσιν έπί τοΰ λίθου
&χ =1)α, &γ^=1)ε και Άζ = ΐ3γ, περί ων άποφεύγομεν νά εί'πωμέν τι.
2 Χ, 13,7 Χ, 1,11.
:1 Ήρόδ. VIII. 27 ίξ.
1 η 01 μεγάλοι ανδριάντες οί περί τον τρίποδα οννεοτεωτες εμ-
προσΰε τον νηονη).
5 Ε. Λ. ΟατάηβΓ, ΟγθθΚ 8οιι1ρΙιΐΓβ, σελ. 153.
6 ΉΙσαν δέ τότε τά αναθήματα «μεγάλα» κατά τόν ΊΙρόδοτον,
έν ω τά έπί της ενεπίγραφου βάσεως Ί'/νη μαρτυροΰσι περί οΰχί όπερ-