DOI Artikel:
Gadomski, Jerzy: Malowidła ścienne z XVI wieku w Czchowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19943#0024
(Duccio, Lippo Memmi) i ścietmym czeskim66, po-
jawiający się także w śląskiej polichromii w Strzel-
cach Świdnickich i dwukrotnie w kościele cysterskim
w Koprzywnicy67.
Chrystus na tle arma passionis (ryc. 11).
Kompozycja zamknięta jest w prostokącie stojącym,
na osi którego widoczny jest obnażony Chrystus
w białej przepasce na biodrach, sięgającej do kolan.
Zwrócony lekko w lewo pochyla głowę, lewą rękę
zgina w łokciu, prawą opuszcza i nieznacznie ugina
kolana. Poza Chrystusem duży krzyż, obok inne na-
rzędzia męki, rozrzucone na całej płaszczyźnie czer-
wonego tła. Wobec licznych uszkodzeń malowidła
rozróżnić można tylko część narzędzi: ponad po-
ziomymi ramionami krzyża trzy gwoździe, głowa św.
Piotra i srebrniki, zachowane w liczbie ponad dwu-
dziestu monet. Poniżej ramion krzyża z lewej strony
wzdłuż obramowania kompozycji kolumna, obok
ręka z pałką, głowa i dwie dłonie oprawców, prze-
paska na oczy, miecz św. Piotra, maczuga oraz topo-
rek. Z prawej strony krzyża dłoń oprawcy, pochod-
nia lub kleszcze, nóż (?), drabina, dwie pałki oraz
duża ciemna forma — zapewne szata Chrystusa.
Typ przedstawienia Arma passionis z Chrystu-
sem jako ośrodkiem kompozycji wykształca się i po-
pularyzuje w wieku XIV, pod wpływem przedsta-
wień Mszy św. Grzegorza68. Częste powtórzenia
Arma Christi w sztuce europejskiej tego czasu stały
się wyrazem wzrostu kultu narzędzi męki, których
relikwie stopniowo odnajdywano. W Polsce przed-
stawienia arma passionis pojawiają się również
w wieku XIV (Strzelniki koło Brzegu, 2. połowa
stulecia), po czym rozpowszechniają się, szczególnie
w malarstwie sztalugowym XV wieku, mnożąc się
na rewersach tryptyków obok Chrystusa Bolesnego,
a czasem znajdując bogatsze rozwiązania, np. w Opła-
kiwaniu z Żywca z czasu około r. 145069. Czchowskie
Zestawienie arma passionis, symbolizując kolejne eta-
py męki Chrystusa, zastępuje w tej scenie cały, histo-
rycznie pojęty cykl pasyjny, od zdrady Judasza
(srebrniki) i wydarzeń w Ogrojcu (miecz św. Piotra),
aż do zdjęcia z krzyża (drabina).
66 Goticka nastenna malba..., tabl. 19, 111, 194.
67 Katalog zabytków sztuki w Polsce III. Woj. kieleckie,
zeszyt 11 pow. sandomierski, Warszawa 1962, s. 24, fig. 211,
213.
68 R. Berliner, Arma Christi (Miinchner Jahrbuch der
11. Czchów, Chrystus na tle arma passionis, stan po konser-
wacji (fot. R. Kozłowski)
Św. Jerzy. Zachowany podłużny wycinek sceny
mieści się poniżej scen cyklu „żółtego “, w północnej
części ściany wschodniej. Widoczne są jedynie nogi
konia i fragmenty smoka z zachowanymi szczegółami
łuskowatego pancerza i długim, esowato wygiętym
ogonem. Czerwone tło każe włączyć reszty przed-
stawienia św. Jerzego do cyklu nazwanego czerwo-
nym.
Noli me tangere (ryc. 12). Na scenę tę,
umieszczoną w dolnej strefie ściany wschodniej, po-
niżej okna, składają się dwie postacie: z lewej strony
Maria Magdalena klęczy ze złożonymi rękami, wi-
doczna z profilu, z prawej Chrystus, zwracając się
do Magdaleny w trzech czwartych, opiera rękę na
Bildenden Kunst VI, Miinchen 1955, s. 54). — Małe, L’art
religieux de lafin du Moyen-age..., s. 100—104. — Borchgrave
d’Al te na, La Messe de saint Gregoire (Bulletin des Musees
royaux des Beaux-Arts de Bruxelles, 1959).
69 Walicki, Malarstwo polskie..., ryc. 36, s. 301—302
21
jawiający się także w śląskiej polichromii w Strzel-
cach Świdnickich i dwukrotnie w kościele cysterskim
w Koprzywnicy67.
Chrystus na tle arma passionis (ryc. 11).
Kompozycja zamknięta jest w prostokącie stojącym,
na osi którego widoczny jest obnażony Chrystus
w białej przepasce na biodrach, sięgającej do kolan.
Zwrócony lekko w lewo pochyla głowę, lewą rękę
zgina w łokciu, prawą opuszcza i nieznacznie ugina
kolana. Poza Chrystusem duży krzyż, obok inne na-
rzędzia męki, rozrzucone na całej płaszczyźnie czer-
wonego tła. Wobec licznych uszkodzeń malowidła
rozróżnić można tylko część narzędzi: ponad po-
ziomymi ramionami krzyża trzy gwoździe, głowa św.
Piotra i srebrniki, zachowane w liczbie ponad dwu-
dziestu monet. Poniżej ramion krzyża z lewej strony
wzdłuż obramowania kompozycji kolumna, obok
ręka z pałką, głowa i dwie dłonie oprawców, prze-
paska na oczy, miecz św. Piotra, maczuga oraz topo-
rek. Z prawej strony krzyża dłoń oprawcy, pochod-
nia lub kleszcze, nóż (?), drabina, dwie pałki oraz
duża ciemna forma — zapewne szata Chrystusa.
Typ przedstawienia Arma passionis z Chrystu-
sem jako ośrodkiem kompozycji wykształca się i po-
pularyzuje w wieku XIV, pod wpływem przedsta-
wień Mszy św. Grzegorza68. Częste powtórzenia
Arma Christi w sztuce europejskiej tego czasu stały
się wyrazem wzrostu kultu narzędzi męki, których
relikwie stopniowo odnajdywano. W Polsce przed-
stawienia arma passionis pojawiają się również
w wieku XIV (Strzelniki koło Brzegu, 2. połowa
stulecia), po czym rozpowszechniają się, szczególnie
w malarstwie sztalugowym XV wieku, mnożąc się
na rewersach tryptyków obok Chrystusa Bolesnego,
a czasem znajdując bogatsze rozwiązania, np. w Opła-
kiwaniu z Żywca z czasu około r. 145069. Czchowskie
Zestawienie arma passionis, symbolizując kolejne eta-
py męki Chrystusa, zastępuje w tej scenie cały, histo-
rycznie pojęty cykl pasyjny, od zdrady Judasza
(srebrniki) i wydarzeń w Ogrojcu (miecz św. Piotra),
aż do zdjęcia z krzyża (drabina).
66 Goticka nastenna malba..., tabl. 19, 111, 194.
67 Katalog zabytków sztuki w Polsce III. Woj. kieleckie,
zeszyt 11 pow. sandomierski, Warszawa 1962, s. 24, fig. 211,
213.
68 R. Berliner, Arma Christi (Miinchner Jahrbuch der
11. Czchów, Chrystus na tle arma passionis, stan po konser-
wacji (fot. R. Kozłowski)
Św. Jerzy. Zachowany podłużny wycinek sceny
mieści się poniżej scen cyklu „żółtego “, w północnej
części ściany wschodniej. Widoczne są jedynie nogi
konia i fragmenty smoka z zachowanymi szczegółami
łuskowatego pancerza i długim, esowato wygiętym
ogonem. Czerwone tło każe włączyć reszty przed-
stawienia św. Jerzego do cyklu nazwanego czerwo-
nym.
Noli me tangere (ryc. 12). Na scenę tę,
umieszczoną w dolnej strefie ściany wschodniej, po-
niżej okna, składają się dwie postacie: z lewej strony
Maria Magdalena klęczy ze złożonymi rękami, wi-
doczna z profilu, z prawej Chrystus, zwracając się
do Magdaleny w trzech czwartych, opiera rękę na
Bildenden Kunst VI, Miinchen 1955, s. 54). — Małe, L’art
religieux de lafin du Moyen-age..., s. 100—104. — Borchgrave
d’Al te na, La Messe de saint Gregoire (Bulletin des Musees
royaux des Beaux-Arts de Bruxelles, 1959).
69 Walicki, Malarstwo polskie..., ryc. 36, s. 301—302
21