DOI Artikel:
Gadomski, Jerzy: Malowidła ścienne z XVI wieku w Czchowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19943#0034
19. Czchów, scena główna — część prawa, stan po konserwacji (fot. R. Kozłowski)
runków Chrystusa chodziło zresztą nie o ścisłe na-
śladowanie rzymskiego oryginału, którego autorzy
powtórzeń przeważnie nie znali, lecz o swobodne
naśladownictwo samego motywu, idei „prawdziwego
obrazu" w określonych ramach ikonograficznych.
Powtórzenia oblicza dalekie były od rzymskiego
pierwowzoru, tak jak ówczesnej epoce obca była
jeszcze idea wiernego portretu.
Głowa Chrystusa jako motyw rzeźbiarski, wy-
pełniający zwornik sklepienia, klucz okna albo porta-
lu, oraz jako motyw malarski w polichromii, roz-
99 Przykłady głów Chrystusa z XIV wieku na terenach
sąsiadujących z Małopolską: Polska środkowa i północna:
■Malbork — zamek, polichromia kaplicy Mariackiej; From-
bork — katedra, szczyt archiwolty portalu zachodniego,
°koło 1380—88; Gniezno — katedra, zwornik w ambicie,
około połowy w. XIV, szczyt archiwolty portalu południo-
wego, po połowie w. XIV; Gosławice koło Konina — kościół
Parafialny, zwornik kruchty; Warszawa — kamienica tzw.
książąt Mazowieckich, szczyt portalu. — Śląsk: Wrocław —
katedra, klucz okna, w. XIV; Wrocław — kościół Bożego
Ciała, wschodni zwornik prezbiterium, w. XIV; Lubin —
powszechnia się w 2. połowie XIV wieku nie tylko
w Małopolsce, lecz także w sztuce terenów są-
siednich; na obszarze Polski znanych jest kilkanaście
tego rodzaju przykładów". Powodem mnożenia
się tych wizerunków była zapewne chęć uzyskania
odpustów; niektóre z nich mogły powstać jako
świadectwa pielgrzymek, odbytych przez fundato-
rów do rzymskiej relikwii. Wydaje się jednak, że
w latach 1360—70 wydarzył się jakiś doniosły
fakt, który zadecydował o nagłym pojawieniu się
szeregu wyobrażeń głowy Salwatora w wystroju
zamek, szczyt portalu, 2. połowa w. XIV; Głogówek —
kościół parafialny, zwornik kaplicy Oppersdorffów, 2. po-
łowa w. XIV; Strzelce Świdnickie — kościół parafialny, po-
lichromia prezbiterium, ściana wschodnia, około r. 1360;
Jesiona koło Strzelc Opolskich — kościół parafialny, polichro-
mia dawnego prezbiterium, ok. r. 1370. — Słowacja: Żehre —
kościół parafialny, polichromia, 2. połowa w. XIV; Koszyce —
kaplica św. Michała, zwornik sklepienia, około r. 1400. —
W Europie zachodniej — por. np. C. J. P. Cave, Roof Bosses
in medieval churches, Cambridge 1948, s. 61, indeks — hasło
„Heads Christ" s. 230.
31
runków Chrystusa chodziło zresztą nie o ścisłe na-
śladowanie rzymskiego oryginału, którego autorzy
powtórzeń przeważnie nie znali, lecz o swobodne
naśladownictwo samego motywu, idei „prawdziwego
obrazu" w określonych ramach ikonograficznych.
Powtórzenia oblicza dalekie były od rzymskiego
pierwowzoru, tak jak ówczesnej epoce obca była
jeszcze idea wiernego portretu.
Głowa Chrystusa jako motyw rzeźbiarski, wy-
pełniający zwornik sklepienia, klucz okna albo porta-
lu, oraz jako motyw malarski w polichromii, roz-
99 Przykłady głów Chrystusa z XIV wieku na terenach
sąsiadujących z Małopolską: Polska środkowa i północna:
■Malbork — zamek, polichromia kaplicy Mariackiej; From-
bork — katedra, szczyt archiwolty portalu zachodniego,
°koło 1380—88; Gniezno — katedra, zwornik w ambicie,
około połowy w. XIV, szczyt archiwolty portalu południo-
wego, po połowie w. XIV; Gosławice koło Konina — kościół
Parafialny, zwornik kruchty; Warszawa — kamienica tzw.
książąt Mazowieckich, szczyt portalu. — Śląsk: Wrocław —
katedra, klucz okna, w. XIV; Wrocław — kościół Bożego
Ciała, wschodni zwornik prezbiterium, w. XIV; Lubin —
powszechnia się w 2. połowie XIV wieku nie tylko
w Małopolsce, lecz także w sztuce terenów są-
siednich; na obszarze Polski znanych jest kilkanaście
tego rodzaju przykładów". Powodem mnożenia
się tych wizerunków była zapewne chęć uzyskania
odpustów; niektóre z nich mogły powstać jako
świadectwa pielgrzymek, odbytych przez fundato-
rów do rzymskiej relikwii. Wydaje się jednak, że
w latach 1360—70 wydarzył się jakiś doniosły
fakt, który zadecydował o nagłym pojawieniu się
szeregu wyobrażeń głowy Salwatora w wystroju
zamek, szczyt portalu, 2. połowa w. XIV; Głogówek —
kościół parafialny, zwornik kaplicy Oppersdorffów, 2. po-
łowa w. XIV; Strzelce Świdnickie — kościół parafialny, po-
lichromia prezbiterium, ściana wschodnia, około r. 1360;
Jesiona koło Strzelc Opolskich — kościół parafialny, polichro-
mia dawnego prezbiterium, ok. r. 1370. — Słowacja: Żehre —
kościół parafialny, polichromia, 2. połowa w. XIV; Koszyce —
kaplica św. Michała, zwornik sklepienia, około r. 1400. —
W Europie zachodniej — por. np. C. J. P. Cave, Roof Bosses
in medieval churches, Cambridge 1948, s. 61, indeks — hasło
„Heads Christ" s. 230.
31