DOI Artikel:
Gadomski, Jerzy: Malowidła ścienne z XVI wieku w Czchowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19943#0039
26. Urban V, obraz Simona dei Crocefissi, około r. 1370. Bolo-
nia, Pinakoteka (według van Marla)
W Czchowie można odczytać nikłe ślady herbu
papieża, zwanego „paszczą Grimoardów“.
Jako przedostatni papież okresu awiniońskiego,
Urban V uczynił pierwszy — pod naciskiem św. Ka-
tarzyny Sieneńskiej i św. Brygidy Szwedzkiej118 —
oraz listów Petrarki119 próbę przeniesienia stolicy
papieskiej do Rzymu. Prowadząc politykę zmie-
rzającą do odrodzenia papiestwa rzymskiego,
organizował Urban krucjaty przeciwtureckie,
zyskując w tych poczynaniach poparcie ze stro-
ny Polski, dążył do unifikacji Kościoła zachod-
niego i wschodniego, prowadził ożywioną dzia-
łalność na Uniwersytecie w Montpellier; on też
zezwolił na założenie Wszechnicy Krakowskiej.
Odznaczając się nieprzeciętnymi walorami umysło-
wymi, cieszył się Urban V za życia powszechnym
autorytetem, a nawet kultem błogosławionego,
o czym zdaje się świadczyć m. in. podpis pod wspom-
nianym obrazem Simona dei Crocefissi; portret
ten — jak sądzi van Marle — powstał przed
śmiercią papieża120. Wysiłki Urbana zmierzające
do odnowienia stolicy rzymskiej zakończyły się —
wobec postawy kardynałów francuskich — powrotem
do Awinionu i śmiercią papieża w grudniu
1370 roku121.
Połączenie w scenie czchowskiej wątku związa-
nego z odkryciem czaszek śś. Piotra i Pawła w kaplicy
Sancta Sanctorum z motywem głowy Salwatora,
wraz z przytoczonymi faktami odzwierciedlającymi
stosunek Urbana V do świętego oblicza w tejże
kaplicy, zdają się wskazywać, że czchowski Veraikon
jest ideowym powtórzeniem pierwowzoru latera-
neńskiego, nie watykańskiego. Podobne przypuszcze-
nie wysunąć można w odniesieniu do całej grupy
małopolskich głów Salwatora, powstałych po roku
1362 w fundacjach królewskich (Sandomierz, Nie-
połomice, Wiślica, kościół augustianów w Krakowie)
118 Mollat, o.c., s. 380, 400. — The Book of Saints. A Dic-
tionary of Servants of God Canonised by the Catholic Church,
3rd edit., London 1934, s. 263.
119 Francisci Petrarchac Epistolae selectae, Oxfordl923,
s. 162—169, list do Urbana V z Wenecji z lipca 1366. — De
Lanouvelle, o.c., s. 313—314, 321—322, 329.
120 Van Marle, o.c. IV, s. 440, opiera to przypuszczenie
na realistycznym ujęciu portretu, uwzględniającym ułomności
papieża. De Lanouvelle, o.c., tabl. (1), datuje obraz na
lata 1370—77, nie motywując swego stanowiska.
121 Szczegóły biograficzne o Urbanie V: Chaillan, o.c. —
Mollat, o.c., s. 102 nn. — De Lanouvelle, o.c. — Enciclo-
pedia Italiana... XXXIV, hasło „Urbano V beato“, s. 773.
36
nia, Pinakoteka (według van Marla)
W Czchowie można odczytać nikłe ślady herbu
papieża, zwanego „paszczą Grimoardów“.
Jako przedostatni papież okresu awiniońskiego,
Urban V uczynił pierwszy — pod naciskiem św. Ka-
tarzyny Sieneńskiej i św. Brygidy Szwedzkiej118 —
oraz listów Petrarki119 próbę przeniesienia stolicy
papieskiej do Rzymu. Prowadząc politykę zmie-
rzającą do odrodzenia papiestwa rzymskiego,
organizował Urban krucjaty przeciwtureckie,
zyskując w tych poczynaniach poparcie ze stro-
ny Polski, dążył do unifikacji Kościoła zachod-
niego i wschodniego, prowadził ożywioną dzia-
łalność na Uniwersytecie w Montpellier; on też
zezwolił na założenie Wszechnicy Krakowskiej.
Odznaczając się nieprzeciętnymi walorami umysło-
wymi, cieszył się Urban V za życia powszechnym
autorytetem, a nawet kultem błogosławionego,
o czym zdaje się świadczyć m. in. podpis pod wspom-
nianym obrazem Simona dei Crocefissi; portret
ten — jak sądzi van Marle — powstał przed
śmiercią papieża120. Wysiłki Urbana zmierzające
do odnowienia stolicy rzymskiej zakończyły się —
wobec postawy kardynałów francuskich — powrotem
do Awinionu i śmiercią papieża w grudniu
1370 roku121.
Połączenie w scenie czchowskiej wątku związa-
nego z odkryciem czaszek śś. Piotra i Pawła w kaplicy
Sancta Sanctorum z motywem głowy Salwatora,
wraz z przytoczonymi faktami odzwierciedlającymi
stosunek Urbana V do świętego oblicza w tejże
kaplicy, zdają się wskazywać, że czchowski Veraikon
jest ideowym powtórzeniem pierwowzoru latera-
neńskiego, nie watykańskiego. Podobne przypuszcze-
nie wysunąć można w odniesieniu do całej grupy
małopolskich głów Salwatora, powstałych po roku
1362 w fundacjach królewskich (Sandomierz, Nie-
połomice, Wiślica, kościół augustianów w Krakowie)
118 Mollat, o.c., s. 380, 400. — The Book of Saints. A Dic-
tionary of Servants of God Canonised by the Catholic Church,
3rd edit., London 1934, s. 263.
119 Francisci Petrarchac Epistolae selectae, Oxfordl923,
s. 162—169, list do Urbana V z Wenecji z lipca 1366. — De
Lanouvelle, o.c., s. 313—314, 321—322, 329.
120 Van Marle, o.c. IV, s. 440, opiera to przypuszczenie
na realistycznym ujęciu portretu, uwzględniającym ułomności
papieża. De Lanouvelle, o.c., tabl. (1), datuje obraz na
lata 1370—77, nie motywując swego stanowiska.
121 Szczegóły biograficzne o Urbanie V: Chaillan, o.c. —
Mollat, o.c., s. 102 nn. — De Lanouvelle, o.c. — Enciclo-
pedia Italiana... XXXIV, hasło „Urbano V beato“, s. 773.
36