DOI Artikel:
Różycka-Bryzek, Anna: Bizantyńsko-ruskie malowidła ścienne w kolegiacie wiślickiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19943#0063
14. Ofiarowanie w świątyni, ruska ikona z r. 1425—1427
z ikonostasu w soborze św. Trójcy przy klasztorze Siergijewskim
(według Łazariewa)
drugi układ, występujący również w Wiślicy, stał się
najbardziej popularny: pełna czci postawa starego
kapłana z Dzieciątkiem w zakrytych tkaniną rękach
(rytuał bizantyński zabraniał dotykać gołą ręką
przedmioty uświęcone) wyraża świadomość, iż wła-
śnie dopełnia się dane mu proroctwo ujrzenia przed
śmiercią Mesjasza, którego rozpoznała także nie-
wiasta imieniem Anna. Bardzo bliskie kompozycji
wiślickiej jest Ofiarowanie na ikonie z klasztoru
Troice-Siergijewskiego z r. 1425—27 (ryc. 14), gdzie
zwracają uwagę takie same, oprócz układu postaci.
pięć typów formalnych w przedstawieniach Ofiarowania
w świątyni. Dalej precyzuje to Shorr, o.c., s. 23—25. Krytycz-
nie się ustosunkowuje do mnożenia formalistycznych podzia-
łów M. W. Ałpatow, Ikona „Srietienia"iz ikonostasa Troickowo
sobora Troice-Siergijewoj ławry (Trudy otdieła drewnierusskoj
litieratury XIV, Moskwa 1958, s. 557—564).
28 Przedstawienie nowogrodzkie zob. M. K. Kargier,
elementy architektury w tle wskazujące, że oba
obrazy wywodzą się zapewne z wspólnego wzoru.
Podobne ujęcie występuje również w malowidle lu-
belskim. Jeden tylko rys w omawianej scenie nie
pozostaje w zgodzie z kanonem przyjętym w sztuce
ruskiej: przedstawienie nadmiernie dużej postaci
Dzieciątka. W zabytkach ruskich wręcz uderza
przeciwna tendencja do pomniejszania go, jak np.
we wzmiankowanej ikonie (wyjątkowe jest, jak się
wydaje, wyobrażenie Dzieciątka normalnej wielkości
w Ofiarowaniu we freskach nowogrodzkiej cerkwi
na Wołotowie z w. XIV). Analogiczne do występu-
jących w Wiślicy proporcje ciała Dzieciątka poja-
wiają się tylko w sztuce serbskiej w. XIII i XIV,
np. w malowidłach ściennych w Milesewie, Peći,
Dećanach i klasztorze Marka28 (ryc. 15).
Scena Wjazdu do Jerozolimy (ryc. 16), cał-
kowicie zniszczona w lewej i dolnej partii, ukazuje
pośrodku Chrystusa siedzącego po damsku na osioł-
ku. Mimo iż zbliża się do tłumu ludzi wylęgających
przed bramy miasta, zwrócony jest frontalnie do wi-
dza, w lewej dłoni trzymając zwój, a prawą błogo-
sławiąc. Obok kroczą dwaj apostołowie, wyżej zaś
na palmie widoczne jest dziecko (lub dwoje dzieci?)
w białej koszuli.
Wjazd do Jerozolimy należy do grupy tematów
sztuki chrześcijańskiej, które swój schemat formalny
przejęły ze sztuki antycznej, w tym wypadku z przed-
stawienia -Adventus Augusti — przybycia władcy
przed bramy miasta. Idee mesjanistyczne, zawarte
w ceremonii witania cesarza, ułatwiły przejęcie tego
wzoru dla zobrazowania chwili, gdy Żydzi Jerozolimy
rozpoznali w Chrystusie Mesjasza29. Zwięzłe pier-
wotnie ujęcie sceny z Chrystusem w otoczeniu aposto-
łów, jednego, prowadzącego osiołka jak antyczny pre-
cursor, oraz drugiego, idącego za nim jak pediseąuus,
z czasem stało się bardziej malownicze przez wpro-
wadzenie wszystkich apostołów, tłumu Żydów wy-
ległych przed wyobrażane z przepychem miasto oraz
dzieci (liczba ich bywa różna) rozkładających swe
koszule pod nogi osiołka i zrywających gałęzie palmy
Nowgorod Wielikij, Leningrad—Moskwa 1961, il. na s. 279;
serbskie zob. V. Petković, La peinture serbe da Moyen Age
1—11, Beograd 1930—34, tabl. XI, CII, CCXLVI.
29 E. H. Kantorowicz, The „King’s Advent“ and the
Enigmatic Panels in the Doors of Santa Sabina (The Art Bulletin
XXVI, New York 1944, s. 207 i n.).—Por. też Pokrowskij,
o.c., s. 258 i n.. — Millet, o.c., s. 255 i n.
58
z ikonostasu w soborze św. Trójcy przy klasztorze Siergijewskim
(według Łazariewa)
drugi układ, występujący również w Wiślicy, stał się
najbardziej popularny: pełna czci postawa starego
kapłana z Dzieciątkiem w zakrytych tkaniną rękach
(rytuał bizantyński zabraniał dotykać gołą ręką
przedmioty uświęcone) wyraża świadomość, iż wła-
śnie dopełnia się dane mu proroctwo ujrzenia przed
śmiercią Mesjasza, którego rozpoznała także nie-
wiasta imieniem Anna. Bardzo bliskie kompozycji
wiślickiej jest Ofiarowanie na ikonie z klasztoru
Troice-Siergijewskiego z r. 1425—27 (ryc. 14), gdzie
zwracają uwagę takie same, oprócz układu postaci.
pięć typów formalnych w przedstawieniach Ofiarowania
w świątyni. Dalej precyzuje to Shorr, o.c., s. 23—25. Krytycz-
nie się ustosunkowuje do mnożenia formalistycznych podzia-
łów M. W. Ałpatow, Ikona „Srietienia"iz ikonostasa Troickowo
sobora Troice-Siergijewoj ławry (Trudy otdieła drewnierusskoj
litieratury XIV, Moskwa 1958, s. 557—564).
28 Przedstawienie nowogrodzkie zob. M. K. Kargier,
elementy architektury w tle wskazujące, że oba
obrazy wywodzą się zapewne z wspólnego wzoru.
Podobne ujęcie występuje również w malowidle lu-
belskim. Jeden tylko rys w omawianej scenie nie
pozostaje w zgodzie z kanonem przyjętym w sztuce
ruskiej: przedstawienie nadmiernie dużej postaci
Dzieciątka. W zabytkach ruskich wręcz uderza
przeciwna tendencja do pomniejszania go, jak np.
we wzmiankowanej ikonie (wyjątkowe jest, jak się
wydaje, wyobrażenie Dzieciątka normalnej wielkości
w Ofiarowaniu we freskach nowogrodzkiej cerkwi
na Wołotowie z w. XIV). Analogiczne do występu-
jących w Wiślicy proporcje ciała Dzieciątka poja-
wiają się tylko w sztuce serbskiej w. XIII i XIV,
np. w malowidłach ściennych w Milesewie, Peći,
Dećanach i klasztorze Marka28 (ryc. 15).
Scena Wjazdu do Jerozolimy (ryc. 16), cał-
kowicie zniszczona w lewej i dolnej partii, ukazuje
pośrodku Chrystusa siedzącego po damsku na osioł-
ku. Mimo iż zbliża się do tłumu ludzi wylęgających
przed bramy miasta, zwrócony jest frontalnie do wi-
dza, w lewej dłoni trzymając zwój, a prawą błogo-
sławiąc. Obok kroczą dwaj apostołowie, wyżej zaś
na palmie widoczne jest dziecko (lub dwoje dzieci?)
w białej koszuli.
Wjazd do Jerozolimy należy do grupy tematów
sztuki chrześcijańskiej, które swój schemat formalny
przejęły ze sztuki antycznej, w tym wypadku z przed-
stawienia -Adventus Augusti — przybycia władcy
przed bramy miasta. Idee mesjanistyczne, zawarte
w ceremonii witania cesarza, ułatwiły przejęcie tego
wzoru dla zobrazowania chwili, gdy Żydzi Jerozolimy
rozpoznali w Chrystusie Mesjasza29. Zwięzłe pier-
wotnie ujęcie sceny z Chrystusem w otoczeniu aposto-
łów, jednego, prowadzącego osiołka jak antyczny pre-
cursor, oraz drugiego, idącego za nim jak pediseąuus,
z czasem stało się bardziej malownicze przez wpro-
wadzenie wszystkich apostołów, tłumu Żydów wy-
ległych przed wyobrażane z przepychem miasto oraz
dzieci (liczba ich bywa różna) rozkładających swe
koszule pod nogi osiołka i zrywających gałęzie palmy
Nowgorod Wielikij, Leningrad—Moskwa 1961, il. na s. 279;
serbskie zob. V. Petković, La peinture serbe da Moyen Age
1—11, Beograd 1930—34, tabl. XI, CII, CCXLVI.
29 E. H. Kantorowicz, The „King’s Advent“ and the
Enigmatic Panels in the Doors of Santa Sabina (The Art Bulletin
XXVI, New York 1944, s. 207 i n.).—Por. też Pokrowskij,
o.c., s. 258 i n.. — Millet, o.c., s. 255 i n.
58