Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (2.1965)

aspsfijps®

■T

1

■■■SC

IB 1






sj

I


FI

T !

PU i


:

l-

*”“•'**

;

...i

li.

5'


Li i



i


i

*

ijat#

-

i


*



A- f


i


I

*

ps#

f





--V

r,

40. P. Marucelli, pałac Madama w Rzymie, fasada (według sztychu P. Ferreria, fot. Pracownia Fotograficzna Biblioteki

Narodowej w Warszawie)

jeszcze ściślej niż fasada nawiązuje do ukształtowania
will włoskich. Nowością w porównaniu z budow-
nictwem willowym jest tutaj nie tylko zwieńczenie
środkowego ryzalitu potężnym przyczółkiem, lecz
także ryzalitów bocznych, nie wykonanymi wpraw-
dzie, ale projektowanymi balustradowymi attykami,
mające na celu silniejsze skontrastowanie ryzalitów
z główną bryłą budowli oraz zrównoważenie kom-
pozycji całości. Akcentowanie za pomocą attyki ba-
lustradowej pewnych tylko partii nie jest wprawdzie
całkowicie obce sztuce włoskiej, bo pojawia się np.
uBerniniego w pałacu Chigi w Rzymie (od r. 1664)280,
lecz w połączeniu z ryzalitami bocznymi oraz moty-
wem frontu świątyni występuje jedynie w architek-

280 Por. R. Pane, Bernini architetto, Venezia 1953, s. 108—
110 i fig. 182—183, oraz analizę R. Wittkowera (Art and
Architecture in Italy, s. 122—123). Fasada pałacu Chigich mogła
być znana Tylmanowi z ryciny G. Fałdy (Nuovi disegni de’~
palazzi di Roma, Roma ok. 1665, ks. 2, tabl. 15).

281 Np. w znanym ze sztychów W. Swidde projekcie pałacu

Sophiae Amalienborg (1694) w Danii, N. Tessina młodszego

(por. R. J osephson, Tessin i Danmark, Stockholm 1924, s. 31—

turze północnej, a i to raczej sporadycznie281. Ro-
związaniem bardzo bliskim elewacji ogrodowej pa-
łacu Krasińskich jest projekt fasady ratusza opubli-
kowany przez Philipa Vingboonsa (ryc. 39)282. Do
nakrytej jednym dachem bryły budynku, którego
część środkowa jest lekko wysunięta i zwieńczona
przyczółkiem, dostawione są tutaj silnie występujące
ryzality zwieńczone balustradowymi attykami — po-
dobnie jak w pałacu Krasińskich. Projekt ten, mimo
odmiennych szczegółów, jak np. wieloboczne kopułki
na ryzalitach, trzeba uznać za źródło inspiracji Tyl-
mana tym bardziej, że posiadał on w swoim księgo-
zbiorze dzieło Vingboonsa283. Wreszcie nie istniejące
już dzisiaj parterowe tarasy między ryzalitami na-

36 i fig. 5) oraz z budowli późniejszych w fasadzie pałacu
Gallasów w Pradze (1713) J. B. Fischera von Erlach (por.
H. Sedlmayr, Johann Bernhard Fischer von Erlach, Wien-
Miinchen 1956, s. 203—204 i fig. 156).

282 Por. P. Vingboons, Afbeeldsels der voornaamste Ge-
bouwen, Amsterdam 1648, tabl. 60—61.

283 Por. Mossakowski, Księgozbiór Tylmana, poz. 82.

165