DOI article:
Mossakowski, Stanisław: Pałac Krasińskich w Warszawie (1677 - 1699)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19943#0179
47. Tylman z Gameren, pałac Gnińskich w Warszawie, projekt założenia. Gabinet Rycin Bibl. UW, sygn. 426 (fot. ze zbiorów
Instytutu Urbanistyki i Architektury)
architekt miał sposobność szerzej wykorzystać na-
bytą wiedzę i pełniej rozwinąć możliwości swego ta-
lentu i wtedy z reguły powstawały dzieła bardzo
dobre, wybijające się na tle innych, przeciętnych,
dostosowanych do skromnych wymagań zamożniej-
szej szlachty, dla której były przeznaczone.
Takim właśnie wybitnym dziełem Tylmana jest
pałac Krasińskich. Nie stanowi on jednak jakiegoś
zupełnie odosobnionego zjawiska na tle całej twór-
czości architekta, lecz wyrasta z niej w sposób orga-
niczny. Szereg form i motywów kompozycyjnych tej
budowli odnajdujemy bowiem w innych, skromniej-
szych dziełach lub projektach Tylmana, powstałych
w różnych okresach jego działalności.
Rozwinięta forma dziedzińca honorowego, uję-
tego skrzydłami oficyn i zamkniętego z przodu de-
343 Por. rysunki Tylmana nr 425 i 426.
344 Por. np. rysunki Tylmana nr 429 i 462 oraz zaginiony
w czasie ostatniej wojny, lecz reprodukowany przez Mako-
wieckiego (Archiwum planów, tabl. VI 2) rzut pałacu z herbem
Lis.
345 Por. następujące rysunki Tylmana: nr 40 (pałac Ko-
towskich w Warszawie), nr 73 (przypuszczalnie pałac Radzi-
koracyjnym murem wygiętym pośrodku, pojawia się
także w nie zrealizowanym projekcie pałacu Gniń-
skich w Warszawie (ok. 1681—85) (ryc. 47)343 344 oraz
w projekcie nie określonego bliżej pałacu, widocz-
nego na rysunku nr 481. Również podobny typ
rzutu poziomego, nawiązujący do willi Poggio-Reale,
występuje nieraz w projektach Tylmana314.
Ścisłe związki z innymi dziełami i projektami
architekta posiada jednak przede wszystkim fasada
i elewacja ogrodowa pałacu. Do ulubionych schema-
tów kompozycyjnych tego artysty należy bowiem
ryzalit środkowy zwieńczony trójkątnym przyczół-
kiem, potraktowany jako motyw frontu świątyni345,
przy czym jest on często połączony z serlianą utwo-
rzoną przez obramienia okien346. Serłianę prawie
identyczną z tą, która została wykonana w pałacu
wiłłowski przy ul. Miodowej w Warszawie), nr 91 i 92 (pałac
Gnińskich w Warszawie) oraz inne wymienione w przypisach
346 i 348.
346 Por. rys. nr 39, 41 i 44 (pałac Kotowskich), nr 70, 74
i 77 (pałac Lubomirskich zwany Sandomierski w Warszawie),
nr 93 (pałac Gnińskich) oraz zaginione w czasie wojny dwa
rysunki reprodukowane przez Makowieckiego (Archiwum
174
Instytutu Urbanistyki i Architektury)
architekt miał sposobność szerzej wykorzystać na-
bytą wiedzę i pełniej rozwinąć możliwości swego ta-
lentu i wtedy z reguły powstawały dzieła bardzo
dobre, wybijające się na tle innych, przeciętnych,
dostosowanych do skromnych wymagań zamożniej-
szej szlachty, dla której były przeznaczone.
Takim właśnie wybitnym dziełem Tylmana jest
pałac Krasińskich. Nie stanowi on jednak jakiegoś
zupełnie odosobnionego zjawiska na tle całej twór-
czości architekta, lecz wyrasta z niej w sposób orga-
niczny. Szereg form i motywów kompozycyjnych tej
budowli odnajdujemy bowiem w innych, skromniej-
szych dziełach lub projektach Tylmana, powstałych
w różnych okresach jego działalności.
Rozwinięta forma dziedzińca honorowego, uję-
tego skrzydłami oficyn i zamkniętego z przodu de-
343 Por. rysunki Tylmana nr 425 i 426.
344 Por. np. rysunki Tylmana nr 429 i 462 oraz zaginiony
w czasie ostatniej wojny, lecz reprodukowany przez Mako-
wieckiego (Archiwum planów, tabl. VI 2) rzut pałacu z herbem
Lis.
345 Por. następujące rysunki Tylmana: nr 40 (pałac Ko-
towskich w Warszawie), nr 73 (przypuszczalnie pałac Radzi-
koracyjnym murem wygiętym pośrodku, pojawia się
także w nie zrealizowanym projekcie pałacu Gniń-
skich w Warszawie (ok. 1681—85) (ryc. 47)343 344 oraz
w projekcie nie określonego bliżej pałacu, widocz-
nego na rysunku nr 481. Również podobny typ
rzutu poziomego, nawiązujący do willi Poggio-Reale,
występuje nieraz w projektach Tylmana314.
Ścisłe związki z innymi dziełami i projektami
architekta posiada jednak przede wszystkim fasada
i elewacja ogrodowa pałacu. Do ulubionych schema-
tów kompozycyjnych tego artysty należy bowiem
ryzalit środkowy zwieńczony trójkątnym przyczół-
kiem, potraktowany jako motyw frontu świątyni345,
przy czym jest on często połączony z serlianą utwo-
rzoną przez obramienia okien346. Serłianę prawie
identyczną z tą, która została wykonana w pałacu
wiłłowski przy ul. Miodowej w Warszawie), nr 91 i 92 (pałac
Gnińskich w Warszawie) oraz inne wymienione w przypisach
346 i 348.
346 Por. rys. nr 39, 41 i 44 (pałac Kotowskich), nr 70, 74
i 77 (pałac Lubomirskich zwany Sandomierski w Warszawie),
nr 93 (pałac Gnińskich) oraz zaginione w czasie wojny dwa
rysunki reprodukowane przez Makowieckiego (Archiwum
174