DOI Artikel:
Mossakowski, Stanisław: Pałac Krasińskich w Warszawie (1677 - 1699)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19943#0183
51. Tylman z Gameren, projekt klatki schodowej nie zidenty-
fikowanej budowli. Gabinet Rycin Bibl. UW, sygn. 566 verso
(fot. W. Gumuła)
czone w niszach365, czy ustawione na konsolach
rzeźbione popiersia366 lub wazony367, pojawia się
często w całym szeregu jego rysunków. Z kolei ca-
łość dekoracji westibulu jest bardzo zbliżona do de-
koracji przedsionka w Łazience ujazdowskiej (przed
r. 1690), na co zresztą niejednokrotnie zwracano
uwagę368. Wreszcie projektowany pierwotnie do
365 por rySuny nr 1115 115 i 566 verso, dotyczące wnętrz
nie zidentyfikowanych budowli oraz rysunek nr 76 (projekt
elewacji pałacu Sandomierskiego).
366 Por. rysunki nr 169 (Siekierki), nr 579, 581—582, 584
i 585 (nie zidentyfikowane wnętrza).
367 Por. rysunki nr 599 i 614 (nie zidentyfikowane wnętrza).
368 por w Tatarkiewicz, Pięć studiów o Łazienkach
Stanisława Augusta, Lwów—Warszawa 1925, s. 16. — tenże.
umieszczenia w suficie westibulu, a później zarzu-
cony motyw otworu otoczonego balustradą pojawia
się jeszcze na dwóch Tylmanowskich rysunkach, nr
573 i 598 (ryc. 50), z których pierwszy dotyczy ja-
kiejś budowli projektowanej dla króla Augusta II369.
Mimo tych związków z innymi dziełami i pro-
jektami Tylmana, pałac Krasińskich zajmuje szcze-
gólne miejsce w całej jego twórczości nie tylko ze
względu na wyjątkową skalę założenia, bogactwo
dekoracji czy rozbudowaną, jakby polifoniczną kom-
pozycję fasady, lecz także z powodu nie spotykanego
gdzie indziej rzutu poziomego i układu przestrzeni
wnętrz. Wprawdzie, jak już mówiliśmy, podobny
typ rzutu pojawia się nieraz w budowlach Tylma-
na370, nigdzie jednak nie jest on tak rozbudowany
i nigdzie nie posiada tak obszernej części reprezen-
tacyjnej. Kompozycja przestrzenna klatki scho-
dowej i połączonych z nią sal nie ma bowiem odpo-
wiednika w innych dziełach Tylmana. Jedynie nie
wykonany projekt nie zidentyfikowanego pałacu, wi-
doczny na rysunku nr 566 verso (ryc. 51), gdzie całą
przestrzeń silnie wysuniętego ryzalitu środkowego
zajmuje podwójna trójbiegowa klatka schodowa,
skalą swej reprezentacyjności zbliża się częściowo do
pierwotnie projektowanej kompozycji środkowych
wnętrz naszego pałacu371.
Związany zatem organicznie z całą twórczością
Tylmana pałac Krasińskich w Warszawie zdecydo-
wanie wyrasta ponad poziom innych jego dzieł. Wy-
jątkowe możliwości, jakie otworzyła tutaj przed ar-
chitektem wola fundatora, pozwoliły mu pełniej niż
gdzie indziej wykorzystać swą wiedzę i talent i stały
się przyczyną powstania chyba najwybitniejszego
dzieła Tylmana z Gameren.
PROGRAM TREŚCIOWY DEKORACJI I JEGO ZWIĄ-
ZEK Z FORMĄ ARTYSTYCZNĄ PAŁACU
Tematyka dekoracji plastycznej pałacu została
zaczerpnięta z historii domniemanych antycznych
Łazienki warszawskie, Warszawa 1957, s. 30 oraz Bohdzie-
wicz, o.c., s. 147.
369 O czym świadczy widniejący na nim bogaty kartusz
z herbami Polski, Litwy i Wettinów.
370 Por. przypis 344.
371 Na podobieństwo tego projektu do klatki schodowej
pałacu Krasińskich zwrócił już uwagę Bohdziewicz, o.c.,
s. 147.
178
fikowanej budowli. Gabinet Rycin Bibl. UW, sygn. 566 verso
(fot. W. Gumuła)
czone w niszach365, czy ustawione na konsolach
rzeźbione popiersia366 lub wazony367, pojawia się
często w całym szeregu jego rysunków. Z kolei ca-
łość dekoracji westibulu jest bardzo zbliżona do de-
koracji przedsionka w Łazience ujazdowskiej (przed
r. 1690), na co zresztą niejednokrotnie zwracano
uwagę368. Wreszcie projektowany pierwotnie do
365 por rySuny nr 1115 115 i 566 verso, dotyczące wnętrz
nie zidentyfikowanych budowli oraz rysunek nr 76 (projekt
elewacji pałacu Sandomierskiego).
366 Por. rysunki nr 169 (Siekierki), nr 579, 581—582, 584
i 585 (nie zidentyfikowane wnętrza).
367 Por. rysunki nr 599 i 614 (nie zidentyfikowane wnętrza).
368 por w Tatarkiewicz, Pięć studiów o Łazienkach
Stanisława Augusta, Lwów—Warszawa 1925, s. 16. — tenże.
umieszczenia w suficie westibulu, a później zarzu-
cony motyw otworu otoczonego balustradą pojawia
się jeszcze na dwóch Tylmanowskich rysunkach, nr
573 i 598 (ryc. 50), z których pierwszy dotyczy ja-
kiejś budowli projektowanej dla króla Augusta II369.
Mimo tych związków z innymi dziełami i pro-
jektami Tylmana, pałac Krasińskich zajmuje szcze-
gólne miejsce w całej jego twórczości nie tylko ze
względu na wyjątkową skalę założenia, bogactwo
dekoracji czy rozbudowaną, jakby polifoniczną kom-
pozycję fasady, lecz także z powodu nie spotykanego
gdzie indziej rzutu poziomego i układu przestrzeni
wnętrz. Wprawdzie, jak już mówiliśmy, podobny
typ rzutu pojawia się nieraz w budowlach Tylma-
na370, nigdzie jednak nie jest on tak rozbudowany
i nigdzie nie posiada tak obszernej części reprezen-
tacyjnej. Kompozycja przestrzenna klatki scho-
dowej i połączonych z nią sal nie ma bowiem odpo-
wiednika w innych dziełach Tylmana. Jedynie nie
wykonany projekt nie zidentyfikowanego pałacu, wi-
doczny na rysunku nr 566 verso (ryc. 51), gdzie całą
przestrzeń silnie wysuniętego ryzalitu środkowego
zajmuje podwójna trójbiegowa klatka schodowa,
skalą swej reprezentacyjności zbliża się częściowo do
pierwotnie projektowanej kompozycji środkowych
wnętrz naszego pałacu371.
Związany zatem organicznie z całą twórczością
Tylmana pałac Krasińskich w Warszawie zdecydo-
wanie wyrasta ponad poziom innych jego dzieł. Wy-
jątkowe możliwości, jakie otworzyła tutaj przed ar-
chitektem wola fundatora, pozwoliły mu pełniej niż
gdzie indziej wykorzystać swą wiedzę i talent i stały
się przyczyną powstania chyba najwybitniejszego
dzieła Tylmana z Gameren.
PROGRAM TREŚCIOWY DEKORACJI I JEGO ZWIĄ-
ZEK Z FORMĄ ARTYSTYCZNĄ PAŁACU
Tematyka dekoracji plastycznej pałacu została
zaczerpnięta z historii domniemanych antycznych
Łazienki warszawskie, Warszawa 1957, s. 30 oraz Bohdzie-
wicz, o.c., s. 147.
369 O czym świadczy widniejący na nim bogaty kartusz
z herbami Polski, Litwy i Wettinów.
370 Por. przypis 344.
371 Na podobieństwo tego projektu do klatki schodowej
pałacu Krasińskich zwrócił już uwagę Bohdziewicz, o.c.,
s. 147.
178