55. Pałac Krasińskich, przyczółek ryzalitu środkowego elewacji ogrodowej (fot. ze zbiorów Instytutu Sztuki PAN)
odrębnione z reszty artykulacji pałacu i przeznaczone
do dźwigania posągów wyobrażających starożytnych
przodków rodziny Krasińskich, lub wazonów —
atrybutu Fortuny, były pomyślane jako ideowe od-
powiedniki antycznych kolumn triumfalnych i sym-
bolicznych434. Również ozdobiony wizerunkami le-
gendarnych przodków westibul pałacu miał posiadać
charakter antycznego atrium435 i dlatego schemat
jego dekoracji był wzorowany na palladiańskich re-
konstrukcjach atriów starożytnych domów rzym-
skich, a w pierwotnym, choć później odrzuconym
projekcie przewidziane było umieszczenie w jego
suficie otworu — impluvium. Wreszcie liczne motywy
dekoracji architektonicznej pałacu, takie jak girlandy
między kapitelami pilastrów lub attyka balustradowa,
ostatnio M. Zlat, Brama zamkowa w Brzegu (Biuletyn Historii
Sztuki, XXIV, 1962, s. 305—308), podając całą ważniejszą lite-
raturę na ten temat.
431 O znaczeniu ideowym kolumny por. E. Forssman,
Sdule und Ornament, Stockholm 1956, s. 34—35, 46 i 54—55.
Jak rozumiano to znaczenie w w. XVII, informuje znany Tyl-
manowi autor A. C. d’Aviler w swoim Cours d’architecture,
s. 486—494.
są wzorowane bezpośrednio na dziełach starożytnych
lub pośrednio na rekonstrukcjach tychże w trak-
tacie Palladia.
Pałac Krasińskich miał być zatem, w intencji
fundatora i projektującego architekta, możliwie naj-
bardziej zbliżony do budowli antycznych. W tym
celu nie tylko studiowano teksty pisarzy starożyt-
nych, lecz także starano się wykorzystać znajomość
architektury antycznej oraz ówczesną wiedzę archeo-
logiczną.
W dziedzinie architektury starożytnej najpoważ-
niejszym autorytetem w w. XVI i XVII był Andrea
Palladio. Sporządzone przez niego pomiary budowli
antycznych uważane były za jedynie miarodajne436,
a jego własne dzieła stanowiły wzór dla tych wszyst-
435 O wizerunkach przodków umieszczonych w atrium
wspomina dobrze Tylmanowi znany (por. Mossakowski,
Księgozbiór Tylmana, poz. 42) Witruwiusz, który omawiając
atria pisze: „Wizerunki przodków razem z ozdobami powinno
się umieścić odpowiednio do szerokości obejścia" (ks. VI,
rozdz. 3, w przekł. K. Kumanieckiego, s. 105).
436 W r. 1672 Królewska Akademia Architektury w Paryżu
ogłosiła Palladia „la premiere authorite parmis les architectes
185
odrębnione z reszty artykulacji pałacu i przeznaczone
do dźwigania posągów wyobrażających starożytnych
przodków rodziny Krasińskich, lub wazonów —
atrybutu Fortuny, były pomyślane jako ideowe od-
powiedniki antycznych kolumn triumfalnych i sym-
bolicznych434. Również ozdobiony wizerunkami le-
gendarnych przodków westibul pałacu miał posiadać
charakter antycznego atrium435 i dlatego schemat
jego dekoracji był wzorowany na palladiańskich re-
konstrukcjach atriów starożytnych domów rzym-
skich, a w pierwotnym, choć później odrzuconym
projekcie przewidziane było umieszczenie w jego
suficie otworu — impluvium. Wreszcie liczne motywy
dekoracji architektonicznej pałacu, takie jak girlandy
między kapitelami pilastrów lub attyka balustradowa,
ostatnio M. Zlat, Brama zamkowa w Brzegu (Biuletyn Historii
Sztuki, XXIV, 1962, s. 305—308), podając całą ważniejszą lite-
raturę na ten temat.
431 O znaczeniu ideowym kolumny por. E. Forssman,
Sdule und Ornament, Stockholm 1956, s. 34—35, 46 i 54—55.
Jak rozumiano to znaczenie w w. XVII, informuje znany Tyl-
manowi autor A. C. d’Aviler w swoim Cours d’architecture,
s. 486—494.
są wzorowane bezpośrednio na dziełach starożytnych
lub pośrednio na rekonstrukcjach tychże w trak-
tacie Palladia.
Pałac Krasińskich miał być zatem, w intencji
fundatora i projektującego architekta, możliwie naj-
bardziej zbliżony do budowli antycznych. W tym
celu nie tylko studiowano teksty pisarzy starożyt-
nych, lecz także starano się wykorzystać znajomość
architektury antycznej oraz ówczesną wiedzę archeo-
logiczną.
W dziedzinie architektury starożytnej najpoważ-
niejszym autorytetem w w. XVI i XVII był Andrea
Palladio. Sporządzone przez niego pomiary budowli
antycznych uważane były za jedynie miarodajne436,
a jego własne dzieła stanowiły wzór dla tych wszyst-
435 O wizerunkach przodków umieszczonych w atrium
wspomina dobrze Tylmanowi znany (por. Mossakowski,
Księgozbiór Tylmana, poz. 42) Witruwiusz, który omawiając
atria pisze: „Wizerunki przodków razem z ozdobami powinno
się umieścić odpowiednio do szerokości obejścia" (ks. VI,
rozdz. 3, w przekł. K. Kumanieckiego, s. 105).
436 W r. 1672 Królewska Akademia Architektury w Paryżu
ogłosiła Palladia „la premiere authorite parmis les architectes
185