DOI Artikel:
Frazik, Józef Tomasz: Zagadnienie sklepień o przęsłach trójpodporowych w architekturze średniowiecznej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20353#0032
11. Kierunki działania sil w sklepieniu gotyckim (według
Abrahama rys. R. Frazikowa).
pieniem, stąd żebro przyścienne musi być uznane
jedynie za element, za pomocą którego budowni-
czowie zamierzali przykryć oczekiwane pęknięcia;
żebro to statycznie jest niepotrzebne: zostało wpro-
wadzone wyłącznie w celach dekoracyjnych.
Również żebro krzyżowe nie decyduje o statyce
budowli; spotyka się przypadki, gdzie odspoiło się
ono od sklepienia, a powstała między nim a wysklep-
kami szczelina nie pociąga za sobą katastrofy.
Sabouret popiera swe tezy o bezużyteczności kon-
strukcyjnej żeber poprzecznych, przyściennych
i krzyżowych dowodami zaczerpniętymi z własnej
obserwacji obiektów zniszczonych podczas pierwszej
wojny światowej. W związku z powyższym stwier-
dzeniem stara się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego
w takiej sytuacji używano żeber. Według Saboureta
żebra są tylko konsekwencją stylistyczną, a ich rola
polega na wzmacnianiu linii dominalnych. Żebro nie
jest, jak uważał Viollet-le-Duc, rzeczywistym ele-
mentem konstrukcji, lecz „dekoracyjną" strukturą.
W r. 1928 Rene Schneider wydał książkę napi-
saną raczej popularnie pt. L'art franęais des origines
a la fin du XIIe siecle (Paryż 1928). Choć w zasadzie
buduje swą pracę na twierdzeniach Viollet-le-Duca,
jednak — co jest znamienne — podaje w wątpliwość
użyteczność konstrukcyjną żeber krzyżowych. Uważa,
że mogły one być wytworem przypadku lub fan-
tazji jakiegoś kamieniarza, a naśladowane, mogły
53 P. Abraham, Violłet-le-Duc et le rationalisme medieval,
Paris 1934.
z kolei stać się obowiązującym komponentem.
W końcu wnioskuje, by poddać daleko idącej re-
wizji naczelną koncepcję Viollet-łe-Duca, koncepcję
„racjonalnej logiki" architektury gotyckiej.
W takiej atmosferze dojrzewa i działa uczeń
Auberta, Pol Abraham. W swej pracy, wydanej
w r. 1934, stara się zupełnie zdyskredytować
„antropomorficzną" (jak ją nazywa) teorię Viollet-le-
-Duca53. Atak swój posunął nieporównanie daleko,
negując cały dorobek autora Dictionnaire, uważa-
jąc go za przedstawiciela „romantycznej" wiedzy.
Abraham twierdzi, że ani gurt nie niesie sklepienia
kolebkowego, ani żebra — sklepienia krzyżowego.
W sklepieniu drugim żebra krzyżowe uważa za
elementy nie sprzyjające stateczności ze względu na
dodatkowy ciężar i ich parcie. Specjalnie podkreśla,
że przekrój żebra nie wzrasta proporcjonalnie do
powierzchni i ciężaru wyskłepek, jak to powinno
być w przypadku, gdyby żebra pracowały w sposób
interpretowany przez Viollet-le-Duca.
Działanie sił występujących w sklepieniu krzy-
żowym przedstawia bardzo żywo za pomocą kuli
kreślącej drogę w czasie swego toczenia się po zew-
nętrznej stronie sklepienia. Według niego, nie toczy
się ona nigdy do ściany, lecz wzdłuż krzywizny
przekroju, zgodnie z twierdzeniem, że każdy prze-
krój paralelny do ściany daje sklepienie kolebkowe,
które samo się trzyma. Kula toczy się zawsze po
najbardziej stromej krzywiźnie, stacza się do pachy
i następnie do podpory (ryc. 11). Według Abrahama,
nawet silne dominikalne sklepienia nie cisną ukośnie
na ściany i gurty poprzeczne. Zbija on także inne
elementy teorii Viollet-le-Duca. Łuki oporowe nie
kasują żadnych ciśnień sklepienia; to samo dotyczy
pinakli. Abraham przytaczając przykłady wykazuje,
że ani łuki oporowe, ani pinakle nie były potrzebne.
Liczne katedry francuskie nie miały ich wcale, a do-
dał je dopiero Viollec-le-Duc podczas przeprowa-
dzanych przez siebie restauracji. Nie znajduje rów-
nież zupełnie pokrycia sąd Viollet-le-Duca o elasty-
czności budowli. Przez elastyczność rozumie się
właściwość pewnych materiałów, które pod wpływem
działania sił zewnętrznych są zdolne do odkształceń,
a po ustaniu działania tych sił materiały wracają do
swej pierwotnej postaci. Zjawisko to nie występuje
absolutnie w konstrukcji kamiennej. Żadne skle-
pienie, ani jego podpory po odkształceniu nie mają
tendencji powrotu do swej pierwotnej formy, wy-
nikiem zaś jakichkolwiek ruchów są tylko szczeliny
lub zniszczenia.
26
Abrahama rys. R. Frazikowa).
pieniem, stąd żebro przyścienne musi być uznane
jedynie za element, za pomocą którego budowni-
czowie zamierzali przykryć oczekiwane pęknięcia;
żebro to statycznie jest niepotrzebne: zostało wpro-
wadzone wyłącznie w celach dekoracyjnych.
Również żebro krzyżowe nie decyduje o statyce
budowli; spotyka się przypadki, gdzie odspoiło się
ono od sklepienia, a powstała między nim a wysklep-
kami szczelina nie pociąga za sobą katastrofy.
Sabouret popiera swe tezy o bezużyteczności kon-
strukcyjnej żeber poprzecznych, przyściennych
i krzyżowych dowodami zaczerpniętymi z własnej
obserwacji obiektów zniszczonych podczas pierwszej
wojny światowej. W związku z powyższym stwier-
dzeniem stara się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego
w takiej sytuacji używano żeber. Według Saboureta
żebra są tylko konsekwencją stylistyczną, a ich rola
polega na wzmacnianiu linii dominalnych. Żebro nie
jest, jak uważał Viollet-le-Duc, rzeczywistym ele-
mentem konstrukcji, lecz „dekoracyjną" strukturą.
W r. 1928 Rene Schneider wydał książkę napi-
saną raczej popularnie pt. L'art franęais des origines
a la fin du XIIe siecle (Paryż 1928). Choć w zasadzie
buduje swą pracę na twierdzeniach Viollet-le-Duca,
jednak — co jest znamienne — podaje w wątpliwość
użyteczność konstrukcyjną żeber krzyżowych. Uważa,
że mogły one być wytworem przypadku lub fan-
tazji jakiegoś kamieniarza, a naśladowane, mogły
53 P. Abraham, Violłet-le-Duc et le rationalisme medieval,
Paris 1934.
z kolei stać się obowiązującym komponentem.
W końcu wnioskuje, by poddać daleko idącej re-
wizji naczelną koncepcję Viollet-łe-Duca, koncepcję
„racjonalnej logiki" architektury gotyckiej.
W takiej atmosferze dojrzewa i działa uczeń
Auberta, Pol Abraham. W swej pracy, wydanej
w r. 1934, stara się zupełnie zdyskredytować
„antropomorficzną" (jak ją nazywa) teorię Viollet-le-
-Duca53. Atak swój posunął nieporównanie daleko,
negując cały dorobek autora Dictionnaire, uważa-
jąc go za przedstawiciela „romantycznej" wiedzy.
Abraham twierdzi, że ani gurt nie niesie sklepienia
kolebkowego, ani żebra — sklepienia krzyżowego.
W sklepieniu drugim żebra krzyżowe uważa za
elementy nie sprzyjające stateczności ze względu na
dodatkowy ciężar i ich parcie. Specjalnie podkreśla,
że przekrój żebra nie wzrasta proporcjonalnie do
powierzchni i ciężaru wyskłepek, jak to powinno
być w przypadku, gdyby żebra pracowały w sposób
interpretowany przez Viollet-le-Duca.
Działanie sił występujących w sklepieniu krzy-
żowym przedstawia bardzo żywo za pomocą kuli
kreślącej drogę w czasie swego toczenia się po zew-
nętrznej stronie sklepienia. Według niego, nie toczy
się ona nigdy do ściany, lecz wzdłuż krzywizny
przekroju, zgodnie z twierdzeniem, że każdy prze-
krój paralelny do ściany daje sklepienie kolebkowe,
które samo się trzyma. Kula toczy się zawsze po
najbardziej stromej krzywiźnie, stacza się do pachy
i następnie do podpory (ryc. 11). Według Abrahama,
nawet silne dominikalne sklepienia nie cisną ukośnie
na ściany i gurty poprzeczne. Zbija on także inne
elementy teorii Viollet-le-Duca. Łuki oporowe nie
kasują żadnych ciśnień sklepienia; to samo dotyczy
pinakli. Abraham przytaczając przykłady wykazuje,
że ani łuki oporowe, ani pinakle nie były potrzebne.
Liczne katedry francuskie nie miały ich wcale, a do-
dał je dopiero Viollec-le-Duc podczas przeprowa-
dzanych przez siebie restauracji. Nie znajduje rów-
nież zupełnie pokrycia sąd Viollet-le-Duca o elasty-
czności budowli. Przez elastyczność rozumie się
właściwość pewnych materiałów, które pod wpływem
działania sił zewnętrznych są zdolne do odkształceń,
a po ustaniu działania tych sił materiały wracają do
swej pierwotnej postaci. Zjawisko to nie występuje
absolutnie w konstrukcji kamiennej. Żadne skle-
pienie, ani jego podpory po odkształceniu nie mają
tendencji powrotu do swej pierwotnej formy, wy-
nikiem zaś jakichkolwiek ruchów są tylko szczeliny
lub zniszczenia.
26