DOI article:
Frazik, Józef Tomasz: Zagadnienie sklepień o przęsłach trójpodporowych w architekturze średniowiecznej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20353#0054
43. Paryż, prezbiterium kościoła Saint-Martin-des-Champs,
rzut (według Galla rys. R. Frazikowa).
trójpromień żeber. Tego rodzaju przęsła, typowe
dla stulecia XII, występują tylko na terenie Francji
i Anglii.
We Francji najstarszy przykład stanowią skle-
pienia paryskiego kościoła Saint-Martin-des-Champs
z około połowy XII wieku (ryc. 43)152, gdzie ze
względu na bardzo nieregularne rozmieszczenie pod-
pór zewnętrznych obejścia, szczególnie w jego za-
chodniej części, architekt został po prostu zmuszony
do wprowadzenia przęseł trójkątnych z trójpromien-
nymi szwami153. Również trójkątnymi przęsłami,
choć wąskimi i sklepionymi sferycznie, posłużono się
przy nakrywaniu półkolistego obejścia kościoła
Notre-Dame en Vaux w Chalons-sur-Marne (1157—
1183)154, Saint-Remi w Reims (około 1170—90)155,
Clasen (Deutsche Gewolbe..., s. 22) podaje, że powstało ono
wkrótce po r. 1153.
152 E Lefevre-Pontalis (Śtudes sur le choeur de Saint-
-Martin-des-Champs, Bibl. de 1'Ecole des Chartres XLVII,
1886) przypisuje obecną budowę opatowi Hugonowi I
(1130—1142) — E. Gall (Die gotische Baukunst in
Frankreich und Deutschland, Teil I, Leipzig 1925, s. 359)
podaje połowę w. XII jako czas powstania budowy, a w Les
architectes celebres II (praca zbiorowa pod red. P. Francaste-
la), Paris 1959, pod ilustracją na s. 402 jest wymieniona data
„ok. 1150—1160".
153 Fotografię zamieszcza Lasteyrie, Uarchitecture
...gothiąue I, s. 13.
Saint-Martin w Etampes (2. połowa w. XII)156,
katedry w Bourges (początek w. XIII)157. Owe
przęsła trójkątne grupują się parami i wypełniają
koniczne przestrzenie leżące między kwadratowymi
przęsłami krzyżowo-żebrowymi.
Z systemem tym zrywa zdecydowanie architekt
obejścia katedry Notre-Dame w Paryżu (1163—
1182)158, przekreślając równocześnie kombinację
wypracowaną w kaplicy Karola Wielkiego, rezygnuje
też z addycji przęseł trapezowych — krzyżowych
lub pięciodzielnych i wprowadza nowy, dotąd nie
stosowany oryginalny, a zarazem racjonalny układ
przęseł trójpodporowych (ryc. 44). Sklepienie oka-
załej, dwunawowej apsydy katedry Notre-Dame-de-
-Paris niosą trzy szeregi podpór; wewnętrzny usta-
wiony między prezbiterium a obejściem, środkowy
między obu nawami i zewnętrzny. Ze względu na
zwiększające się obwody szeregów, a równe odstępy
między kolumnami, każdej parze kolumn wewnę-
trznych odpowiadają trzy kolumny międzynawowe,
44. Paryż, katedra Notre-Dame, obejście, rzut analityczny
(rys. R. Frazikowa).
154 Tamże, s. 46. — R. Hamann (Geschichte der Kunst
von der altchristlichen Zeit bis zur Gegenwart II, Berlin 1955,
s. 201) podaje datę „po 1185".
155 Lasteyrie, Uarchitecture ...gothiąue I, s. 44, według
Congres Archeologiąue de Reims 1911.
156 Tamże, s. 266, według Congres Archeologiąue, Paris
1919.
157 A. Rhein, Źtude sur les voutes des deambulatoires
(Bulletin Monumental, 1929, s. 255—290).
158 M. Aubert, Notre-Dame de Paris, sa place dans
1'histoire de Tarchitecture du XIIe au XIVe siecle, Paris 1920,
s. 30—31.
159 Duże fotografie publikuje P. M. Auzas, Notre-Dame
48
rzut (według Galla rys. R. Frazikowa).
trójpromień żeber. Tego rodzaju przęsła, typowe
dla stulecia XII, występują tylko na terenie Francji
i Anglii.
We Francji najstarszy przykład stanowią skle-
pienia paryskiego kościoła Saint-Martin-des-Champs
z około połowy XII wieku (ryc. 43)152, gdzie ze
względu na bardzo nieregularne rozmieszczenie pod-
pór zewnętrznych obejścia, szczególnie w jego za-
chodniej części, architekt został po prostu zmuszony
do wprowadzenia przęseł trójkątnych z trójpromien-
nymi szwami153. Również trójkątnymi przęsłami,
choć wąskimi i sklepionymi sferycznie, posłużono się
przy nakrywaniu półkolistego obejścia kościoła
Notre-Dame en Vaux w Chalons-sur-Marne (1157—
1183)154, Saint-Remi w Reims (około 1170—90)155,
Clasen (Deutsche Gewolbe..., s. 22) podaje, że powstało ono
wkrótce po r. 1153.
152 E Lefevre-Pontalis (Śtudes sur le choeur de Saint-
-Martin-des-Champs, Bibl. de 1'Ecole des Chartres XLVII,
1886) przypisuje obecną budowę opatowi Hugonowi I
(1130—1142) — E. Gall (Die gotische Baukunst in
Frankreich und Deutschland, Teil I, Leipzig 1925, s. 359)
podaje połowę w. XII jako czas powstania budowy, a w Les
architectes celebres II (praca zbiorowa pod red. P. Francaste-
la), Paris 1959, pod ilustracją na s. 402 jest wymieniona data
„ok. 1150—1160".
153 Fotografię zamieszcza Lasteyrie, Uarchitecture
...gothiąue I, s. 13.
Saint-Martin w Etampes (2. połowa w. XII)156,
katedry w Bourges (początek w. XIII)157. Owe
przęsła trójkątne grupują się parami i wypełniają
koniczne przestrzenie leżące między kwadratowymi
przęsłami krzyżowo-żebrowymi.
Z systemem tym zrywa zdecydowanie architekt
obejścia katedry Notre-Dame w Paryżu (1163—
1182)158, przekreślając równocześnie kombinację
wypracowaną w kaplicy Karola Wielkiego, rezygnuje
też z addycji przęseł trapezowych — krzyżowych
lub pięciodzielnych i wprowadza nowy, dotąd nie
stosowany oryginalny, a zarazem racjonalny układ
przęseł trójpodporowych (ryc. 44). Sklepienie oka-
załej, dwunawowej apsydy katedry Notre-Dame-de-
-Paris niosą trzy szeregi podpór; wewnętrzny usta-
wiony między prezbiterium a obejściem, środkowy
między obu nawami i zewnętrzny. Ze względu na
zwiększające się obwody szeregów, a równe odstępy
między kolumnami, każdej parze kolumn wewnę-
trznych odpowiadają trzy kolumny międzynawowe,
44. Paryż, katedra Notre-Dame, obejście, rzut analityczny
(rys. R. Frazikowa).
154 Tamże, s. 46. — R. Hamann (Geschichte der Kunst
von der altchristlichen Zeit bis zur Gegenwart II, Berlin 1955,
s. 201) podaje datę „po 1185".
155 Lasteyrie, Uarchitecture ...gothiąue I, s. 44, według
Congres Archeologiąue de Reims 1911.
156 Tamże, s. 266, według Congres Archeologiąue, Paris
1919.
157 A. Rhein, Źtude sur les voutes des deambulatoires
(Bulletin Monumental, 1929, s. 255—290).
158 M. Aubert, Notre-Dame de Paris, sa place dans
1'histoire de Tarchitecture du XIIe au XIVe siecle, Paris 1920,
s. 30—31.
159 Duże fotografie publikuje P. M. Auzas, Notre-Dame
48